Süpernovanın merkezinde "zombi yıldız" keşfi
Bilim insanları, Kraliçe veya Koltuk (Cassiopeia) adlı takımyıldızın yakınlarında, milattan sonra (MS) 1181'de patlayan, 6 ay süreyle gökyüzünde Satürn kadar parlak görünen süpernovanın oluşturduğu küresel bulutsunun merkezinde, sıcak bir beyaz cüce veya "zombi yıldız" bulunduğunu tespit etti.
CNN'in haberine göre, teleskobun icadından önceki dönemlere tarihlenen birkaç süpernovadan biri olan ve "SN 1181" olarak adlandırılan süpernova, Çin ve Japon tarihi kayıtlarında, geçici süre göründüğü için "konuk yıldız" olarak geçiyor.
Astronomlar, yaptıkları araştırmada, Dünya'dan 7 bin ışık yılı uzaklıktaki süpernovanın ilk patlamadan bugüne kadarki evriminin bilgisayar modelini oluşturdu.
Araştırma ekibi, modeli, halen görülebilen dev gaz ve toz bulutu olan bulutsunun arşivdeki teleskop gözlemleriyle karşılaştırdı ve "SN 1181"in nadir görülen "Tip Iax" türünde, iki beyaz cüce yıldızın çarpışmasıyla meydana gelen bir termonükleer patlama olduğunu tespit etti.
- "SN 1181" Samanyolu Galaksisi'ndeki tek örnek
"Tip Iax" türü süpernovalar, "Tip Ia" denilen ve ikili yıldız sistemlerinde meydana gelen süpernovaların nadir bir türü. Söz konusu süpernova, "Tip Ia"dan daha güçsüz ve sönük oluyor ve patlamadan geriye bir "zombi yıldız" kalıyor. Bu türdeki süpernovaların bir patlamadan ziyade iki yıldızın çarpışmasıyla meydana gelen bir enerji yayılımı olduğu düşünülüyor.
Araştırmanın başyazarı, Tokyo Üniversitesinden astronomi doktora öğrencisi Takatoshi Ko, halihazırda bu tür süpernovalar için 20 ila 30 aday olduğunu ancak "SN 1181"in Samanyolu Galaksisi'ndeki tek örnek olduğunu belirtti.
Çalışmada, önceki çalışmalarda tespit edilen ancak nedeni açıklanamayan yüksek hızlı yıldız rüzgarının, 20 yıl kadar önce başladığı ve merkezdeki "zombi yıldızın" yüzeyinden kaynaklandığı da tespit edildi.
Ko, bilgisayar modelinin, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) XMM-Newton Uzay Teleskobu ve ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) Chandra X-ışını Gözlemevi verileriyle tutarlı biçimde, "SN 1181"in "Tip Iax" türü süpernova olduğunu gösterdiğini kaydederek, oluşan bulutsuda birbirinden ayrı iki şok bölgesi bulunduğunu belirtti.
- Merkezdeki "zombi yıldız" yeniden yanmaya başlamış olabilir
İlk şok bölgesinin cüce yıldızların çarpışması sebebiyle oluşan süpernova dalgasından kaynaklandığını vurgulayan Ko, yeni ortaya çıkan şok dalgasının merkezdeki "zombi yıldızın" ilk patlamadan yüzyıllar sonra, son 20-30 yıllık bir süreçte yeniden yanmaya başladığını gösteriyor olabileceğini kaydetti.
Ko, "'SN 1181'in tamamlanmamış bir patlama olan Tip Iax süpernova olması nedeniyle yıldızın yeniden alevlendiğini varsayıyoruz. Sonuç olarak patlamanın püskürttüğü maddeler tamamen kaçamadı ve merkezdeki beyaz cücenin çekimsel etkisinde kaldı. Bu maddeler yerçekimi nedeniyle beyaz cücenin üzerine birikerek onun yeniden alevlenmesine neden olmuş olabilir." ifadelerini kullandı.
- Merkezde yüksek hızda dönen bir beyaz cüce tespit edilmişti
"SN 1181"in Samanyolu Galaksisi'ndaki yerini, İngiltere'deki Manchester Üniversitesinde astrofizik profesörü Albert Zijlstra 2021'de bulmuş ve patlamanın oluşturduğu bulutsunun merkezinde Dünya boyutlarında nükleer yakıtını tüketmiş, hızla dönen bir beyaz cüce olduğunu tespit etmişti.
Zijlstra, merkezdeki zombi yıldızın hidrojen ve helyum içermemesinin alışılmadık bir durum olduğunu ve "SN 1181"in patlamadan çok iki cüce yıldızın birleştiğine kanıt olabileceğini kaydetmişti.
Araştırma, "The Astrophysical Journal" dergisinde yayımlandı.