Filistin devleti 29 yaşında tanınma ve özgürlük bekliyor

Filistin Kurtuluş Örgütü'ne (FKÖ) bağlı Filistin Milli Konseyi, 1988'de başkenti Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulduğunu ilan etti.

Bugün 140'a yakın ülke Filistin'i tanısa da toprakları hala İsrail işgali ve ablukası altında bulunuyor.

Ayrıca İngiltere, Fransa ve ABD gibi önemli Batı ülkeleri de Filistin devletini tanımıyor. Türkiye ise, Filistin'i ilk tanıyan ve bağımsızlık mücadelesi veren Filistin halkına en büyük siyasi desteği sunan ülkeler arasında yer alıyor.

Devletlerinin 29'uncu kuruluş yıl dönümünü bugün buruk bir sevinçle kutlayan Filistin halkı, başkenti Doğu Kudüs olan ve Batı Şeria ile Gazze Şeridi'ni kapsayan bağımsız bir devlete sahip olma yolunda mücadelelerini sürdürüyor.

Uluslararası toplum da 1967 sınırları olarak bilinen bu topraklarda Filistinlilerin devlet olma mücadelesine destek veriyor. İki devletli çözüm olarak bilinen bu formüle destek vererek 1967 sınırları içerisinde bağımsız ve egemen bir Filistin devletinin kurulmasını onaylayanlar arasında Birleşmiş Milletler (BM) ve ABD de yer alıyor.

Fetih ile Hamas arasında önceki ay varılan anlaşmayla Filistin siyasi birliğinin sağlanması da Filistinlilerin devlet olma mücadelesinde ellerini güçlendirmesi bekleniyor.

FİLİSTİN BAYRAĞI BM'DE GÖNDERE ÇEKİLDİ

Filistin BM'ye henüz tam üye olamasa da 2015'te bu yolda önemli bir adım olan "Üye olmayan gözlemci devlet" statüsünü elde etti. Bu statü sayesinde Filistin bayrağı BM'de göndere çekildi.

Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, geçen yıl yaptığı bir açıklamada "Filistin'in BM'de tam üyelik hakkını elde etmesi konusunda kararlı olduklarını, tüm uluslararası kuruluşlara üye olacaklarını" ifade etti.

Hali hazırda İsrail, 27 bin kilometrekarelik tarihi Filistin topraklarının yüzde 85'ine el koymuş durumda. Filistinliler ise bu alanın sadece yüzde 15'ini kullanabiliyor.

İKİ DEVLETLİ ÇÖZÜM MÜMKÜN MÜ?

Tüm bunlara rağmen Filistin topraklarının işgal altında olması ve İsrail'in demografiyi değiştirerek buraları Yahudileştirmeye çalışması iki devletli bir çözümü gün geçtikçe zorlaştırıyor.

Bu gelişmelerin ışığında bazı Filistinli siyasetçiler, Yahudi ve Filistin halklarının eşit haklara sahip olarak bir arada yaşayacağı demokratik bir "tek devletli çözümü" dillendirmeye başladı.

Sahadaki duruma dikkati çeken bazı analistlere göre ise iki devletli çözüm artık mümkün değil. Parlamentoya getirdiği "Yahudi ulus devleti yasası" ile kendisini "Yahudilere ait bir devlet" olarak ilan etmeyi planlayan Tel Aviv yönetimi ise bu "demokratik tek devlet" fikrine de yanaşmıyor.

Filistin Devlet Başkanı Abbas geçen hafta yaptığı açıklamada, "İsrail, iki devletli çözümü ortadan kaldırmaya ve uluslararası kanunlara aykırı Yahudi yerleşim birimi inşaatlarıyla Filistin devletinin kurulmasını engellemeye devam ediyor." ifadesini kullandı.

Filistin halkının kendi kaderini tayin etme, başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin devletini kurma ve İsrail işgalini sonlandırma hakkı olduğunu vurgulayan Abbas, dünya ülkelerine Filistin devletini tanıma ve yerleşim birimleri inşaatını durdurması için İsrail'e baskı yapma çağrısında bulundu.

İsrail ile Filistin arasındaki barış görüşmeleri İsrail'in, "1967 sınırlarını, zorunlu göçe maruz bırakılan Filistinlilerin geri dönüş hakkını ve Yahudi yerleşim birimleri inşasına son vermeyi kabul etmemesi" nedeniyle Nisan 2014'te durmuştu.

ABD Başkanı Dunald Trump da yönetime geldiğinden bu yana İsrail ile Filistin arasındaki bu barış görüşmelerini yeniden canlandırmak için diplomatik bir girişim yürütüyor.

"1967 sınırları" olarak adlandırılan toprakları oluşturan Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze Şeridi, 50 yıldır İsrail işgali altında tutuluyor.

DOĞU KUDÜS

Doğu Kudüs'te yarım asırdır devam eden İsrail işgalinin tarihçesi şöyle:

Müslümanların ilk kıblesi ve Hazreti Muhammed'in Miraç yolculuğuna çıktığı yer olan Mescid-i Aksa ile Hristiyan ve Yahudilerin en kutsal mekanlarına ev sahipliği yapan Doğu Kudüs, 1917'de Osmanlı egemenliğinden çıktığından beri sıkıntılı günler yaşıyor.

İngiliz manda yönetiminin bir asır önce şehri işgal etmesi, Filistinliler için de bir nevi sürgün ve savaşların başlangıcı oldu. İsrail'in 1948'de şehrin batısını, 1967'de de doğusunu işgal etmesiyle Kudüs'ü Yahudileştirme faaliyetleri büyük hız kazandı.

Doğu Kudüs'ün statüsü Filistin-İsrail meselesinin çözümünün önünde duran en büyük engellerden biri. BM'nin tarihi Filistin topraklarını Yahudiler ve Araplar arasında pay etmek üzere yayımladığı 1947 tarihli planda, Kudüs'ün özel bir statüye tabi tutularak uluslararası toplumun kontrolüne verilmesi öngörülüyordu.

Kudüs'e verilen bu özel statünün sebebi üç semavi din için de kutsal şehir olmasından kaynaklanıyordu.

Siyonist güçler 1948'deki savaşta Kudüs'ün batısını ele geçirdi. Ürdün'ün kontrolünde olan surlarla çevrili Eski Kudüs'ün doğusunu da 1967'de ele geçiren İsrail, uluslararası hukuku ihlal ederek şehirde İsrail yasalarının geçerli olduğunu ilan etti. İsrail, bu şekilde Doğu Kudüs'ü de fiili olarak ilhak etmiş oldu.

İsrail meclisi 1980'de kabul ettiği bir yasayla Kudüs'ü doğusuyla batısıyla İsrail'in "birleşik başkenti" ilan etti. Böylece Doğu Kudüs'ün ilhakı resmiyet kazanmış oldu.

Buna karşılık BM Güvenlik Konseyi (BMGK) 1980'de İsrail'in Doğu Kudüs'ü ilhak ederek başkent ilan etmesini geçersiz sayan 478 sayılı kararı kabul etti.

ABD dahil uluslararası toplum Doğu Kudüs'ü işgal altında sayıyor. Ayrıca hiçbir ülke Doğu veya Batı Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanımıyor. İsrail'i tanıyan tüm ülkelerin büyükelçilikleri Tel Aviv'de bulunuyor.

İsrail'in yasa dışı şekilde Doğu Kudüs'ü ilhak etmesi, uluslararası hukuktaki "işgalci güç, işgal ettiği topraklar üzerinde hakimiyet hakkına sahip değildir" ilkesinin ihlali anlamına geliyor.

Bugün Doğu Kudüs'te 330 bin civarında Filistinli ile 200 bin civarında yasa dışı Yahudi yerleşimci yaşıyor. İsrail vatandaşlığını reddeden Filistinliler, İsrail'in verdiği "Kudüs Kimliği" isimli ikamet belgesini kullanıyor.

BATI ŞERİA

Osmanlı egemenliğinden çıktığı tarih olan 1917'den 1948'e kadar İngiliz manda yönetimi altında bulunan Batı Şeria, bu tarihten bir müddet sonra Ürdün'ün egemenliğine girerek 1967'ye kadar bu ülkeye bağlı kaldı.

Batı Şeria'yı "Yahudiye ve Samara" olarak adlandıran ve burada tarihte Yahudilere ait bir devlet olduğunu öne sürerek bölge üzerinde hak iddia eden İsrail, burayı 1967 yılında işgal etti ve askeri kanunlarla yönetmeye başladı.

İşgalin hemen ardından bölgeyi Yahudileştirmek için kolları sıvayan İsrail, ilk olarak Batı Şeria'nın güneyinde Kefar Atsiyon isimli bir Yahudi yerleşim birimini kurdu. Aradan geçen 50 yılda da bu yerleşim birimi faaliyetleri dünyadan gelen tüm itirazlara rağmen devam etti.

Filistin ile İsrail yönetimi arasında 1995'te imzalanan "İkinci Oslo Antlaşması" çerçevesinde Batı Şeria; A, B ve C bölgelerine ayrılmıştı. Yüzde 18'i kapsayan "A bölgesi"nin yönetimi idari ve güvenlik olarak Filistin'e, yüzde 21'lik "B bölgesi"nin idari yönetimi Filistin'e, "güvenliği" İsrail'e devredilirken, yüzde 61'ini kapsayan "C bölgesi"nin "idare ve güvenliği" İsrail'e bırakılmıştı.

Anlaşma metni, İsrail askerlerinin Gazze Şeridi ve Eriha'dan çekilmeleri ile başlayan beş yıllık bir geçiş dönemini öngörüyordu. Bunun yanı sıra, Batı Şeria ve Gazze'de yönetimin Filistin otoritesine teslim edilmesi ile sonuçlanacak geçici bir dönemin belirlenmesi konusunda anlaşılmıştı.

Böylece, 1999 itibariyle tarafların nihai statü anlaşması imzalayacağı ve Filistinlilerin kendi yönetimini oluşturması öngörülüyordu. Filistinlilerin istediği bölgeler Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs'tü. Ancak gelişmeler planlanan şekilde olmadı ve İsrail bu taahhütlerine uymadı.

Kimi uzmanlara göre, İsrail'in ayak sürümesi ve sözlerini yerine getirmemesi nedeniyle görüşmeler akamete uğradı. 2000 yılında da Filistin halk hareketi olan İkinci İntifada patlak verdi.

Bugün Filistin hükümetine ait tüm kurumlar Filistin'in "fiili başkenti" durumunda olan Batı Şeria'nın Ramallah kentinde bulunuyor. Batı Şeria'daki yasa dışı yerleşim birimlerinde yaşayan Yahudilerin sayısı ise 400 bini aşmış durumda.

Özel Arap Araştırmaları Derneği Müdürü ve Yahudi Yerleşim Birimleri Uzmanı Halil Tüfekçi'ye göre Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te toplam 262 Yahudi yerleşim birimi bulunuyor.

İsrailli sivil toplum kuruluşu Barış Şimdi Hareketi, Yahudi yerleşim birimlerinin, Batı Şeria'nın yüz ölçümünün yüzde 13'üne tekabül ettiğini belirtiyor.

Batı Şeria'daki İsrail askeri kamplarının sayısı da 2014 yılı sonu itibariyle 409'a ulaştı.

GAZZE ŞERİDİ

Osmanlı askerlerinin İngiliz ordusuna karşı verdiği çetin savaşların ardından Gazze Şeridi 1917'de İngiliz işgali altına girdi.

İsrail, 1967'de Gazze'yi işgal etmesinden bir yıl sonra bölgeyi kontrol altına alacak pek çok stratejik noktada Yahudi yerleşim birimi inşa etmeye başladı.

Gazze Şeridi'nde 23 bin metrekare üzerinde 19 Yahudi yerleşim birimi inşa eden İsrail, 23 bin metrekarelik alanı da inşa etmiş olduğu bu yerleşim birimlerine "güvenli alan" adı altında ilhak etti.

Dönemin İsrail Başbakanı Ariel Şaron, Gazze'de yükselen silahlı direnişle beraber 2003 yılında ilk defa bölgedeki Yahudi yerleşim birimlerinin boşaltılmasını öngören "Ayrım Planı"nı gündeme getirdi.

İsrail, 15 Haziran 2005'te Gazze Şeridi'ndeki Yahudi yerleşim birimlerini boşaltmak ve bu yerleşim yerlerini yıkarak Gazze'den çekilmek zorunda kaldı.

Filistin seçimlerini kazanan Hamas'ın Gazze'de yönetime gelmesi üzerine İsrail, 2 milyona yakın insanın yaşadığı bölgeyi abluka altına aldı.

2007'den beri İsrail'in hava, kara ve denizden uyguladığı sıkı abluka altında bulunan Gazze Şeridi'nde büyük bir insani kriz yaşanıyor. Seyahat özgürlüğü olmayan Gazze halkı, çok istisnai durumlar dışında Gazze dışına çıkamıyor.

İsrail'in son 10 yılda Gazze'ye düzenlediği 4 büyük saldırıda da binlerce Filistinli sivil öldü, on binlerce ev yıkıldı.