Osmanlı’nın ABD’ye uzanan yardım eli

Osmanlı İmparatorluğu'nun ABD ile olan ilişkileri 18'inci yüzyılın sonlarında başladı.

10 Mayıs 1830 tarihinde imzalanan Osmanlı-Amerika Ticaret ve Dostluk Antlaşması, bu ilişkinin başlangıcının adeta bir nişanesiydi. Bu antlaşma ile birçok imtiyaz elde eden ABD, büyüyüp güçlendikçe dostluğu perçinleyecek adımlarda bulundu. Özellikle silah ticareti konusunda Osmanlı ile iyi ilişkilerde bulundu.

Her iki ülkede karşılıklı olarak açılan elçilik ve konsolosluklar aracılığıyla ilişkiler farklı boyutlara taşındı. Amerikan İç Savaşı'nda yapılan askeri malzeme desteği yanında, doğal afetler de yardımlaşma yapılan bir başka alandı.

OSMANLI'NIN YARDIMLARI DEVE İLE BAŞLADI

1800'lü yıllarda ABD'nin Meksika ile girdiği savaşlar vahşi ve ıssız çöllerde geçmişti. Motorlu araçların mevcut olmadığı devirde, ABD nakliye ve ikmal konusunda büyük sıkıntı çekmişti. Birliklere yiyecek, su, cephane ve yaralılar için gerekli sıhhi malzemenin ulaştırılması büyük problem oluşturmuştu.

Osmanlı ile yapılan ticaret antlaşması sonrası ABD, kıtanın kurak çöl belgesinde, taşıma işlerinde kullanmak amacıyla Osmanlı'dan deve istemişti. 1855 yılında dönemin Osmanlı Sultanı Abdülmecid, ABD'ye 30 devenin yanında, birer çift dişi ve erkek deve armağan etti. Bu develer ile birlikte üç deve bakıcısı da gönderildi.

'YÜZYILIN FELAKETİ'NDE İLK YARDIM YAPAN OSMANLI'YDI

Osmanlı'nın ABD'ye yaptığı sonraki yardımlar, yaşanan doğal afetler nedeniyle olacaktı. 1889 yılında gerçekleşen ve ABD'de "yüzyılın en büyük felaketi" sayılan Johnstown Felaketi sonrası, bölgeye ilk yardımı yapan ve ulaştıran Osmanlı olmuştu.

Talep gelmeden yardım yapan Sultan II. Abdülhamid, afetten haberdar olur olmaz afetzedeler için yapacağı gıda yardımının yanında, 200 Osmanlı Lirası (o günün değeriyle bin, bugünkü değerle en az 40 bin dolar) nakit yardımı sağlamıştı.

ORMAN YANGINININ ZARARINI OSMANLI KARŞILAMIŞTI

Takvimler 1894 yılını gösterdiğinde, ABD kuzey batısında gerçekleşen orman yangını ile sarsılmış, Minnesota ve Wisconsin'de pek çok ABD vatandaşı maddi zarara uğramıştı.

Osmanlı Devleti'nin Washington Büyükelçisi, derhal İstanbul'a telgraf çekmiş ve durumu sultana bildirmişti. Olayın insani boyutuna da değinen elçi, Osmanlının ABD'deki felaketzedelere yardım yapması halinde, Devlet-i Aliyye'ye karşı bir teveccüh ve memnuniyetin belireceğine de vurgu yapmıştı.

II. Abdülhamid arz edilen bu teklifi memnuniyetle kabul etti. Hatta 100 liralık yardım miktarını 300 liraya çıkarmış ve o dönem için oldukça yüksek bir meblağ olan bu parayı ABD'ye göndermişti.

OSMANLI'NIN DIŞ SİYASETİNE IŞIK TUTAN BELGE

9 Eylül 1894 tarihine gelindiğinde Osmanlı, vadedildiği şekilde ABD'ye para yardımında bulundu. Abdülhamid'in ve Osmanlı'nın dış siyasetini anlamaya yardım edebilecek bu belge, Yıldız Sarayı Başkâtibi Süreyya Paşa tarafından kaleme alınmıştı. İlgili belgede şu ifadelere yer veriliyordu:

"Maruz-ı çaker-i kemineleridir ki

Ahiren Amerika'nın şimal-i garbi cihetinde vaki ormanların muhterik olmasından dolayı düçar-ı mesaib olan kesane acilen hükümet-i seniyye cur'aten yüz Osmanlı lirası ihsan buyrulduğu halde Amerika ahalisince minneti müstelzim olacağı gibi Dersaadet hareket-i arziyye mesaibi için iane cemini tarhiye etmiş olan New York daire-i belediye müdür-i esbakının tekalifinden semere-i matlub husulüne medar olacağı Washington sefareti seniyyesinden ba-telgraf işar kılındığı beyanıyla ol babda ..zatı havi hame-ara-yı tazim olan 7 Rebiülevvel 1312 tarihli ve 929 numaralı tezkire-i aliyye sadaret-penahileri melfuflarıyla ledelarz manzur-u ali buyurularak zikr olunan Amerika mesaibi için hükümet-i seniyye canib-i alisinden ianeten üç yüz lira ita ve irsali zaruruna hususa-i irade-i seniyye-i cenab-ı hilafet-penahi şeref-sünuh ve sudur buyurulmuş olmağla ol babda emr ü ferman hazreti veliyyülemrindir.

8 Rebiülevvel 1312/28 Ağustos 1310 Serkatib-i husus-u şehriyari Süreyya."

Günümüz Türkçesiyle belgede şu sözler yer alır:

"Amerika'nın kuzeybatı tarafındaki ormanların yanmasından dolayı zarar görenlere yardım için Osmanlı Hükümeti tarafından 300 lira gönderilmesi Sultan II. Abdülhamid'in emri gereğidir. Emir Maliye ve Hariciye Nezaretlerine tebliğ edilmiştir. Emrin acilen yerine getirilmesi hususunda yazılan 9 Eylül 1894 tarih ve 1775 numaralı Sadaret tezkeresi üzerine havale edildiği Muhasebe'den yazılan derkenardaki bilgi üzerine, söz konusu meblağın ödenmesi için Maliye Nezareti tarafından işlemde bulunulması tabiidir. Ancak Dâhiliye Nezareti bütçesine dâhil edilen atiyye tertibi bitmiştir. Bu yüzden bahse konu olan meblağın bu seneki bütçe açığına ve tertibi fazlasına ilave edilerek karşılanması hususunda izin vermenizi talep ediyoruz. 20 Eylül 1894."

Abdülhamid Han'ın gönderdiği bu yardımın miktarıyla o dönemde İstanbul'un en gözde semti Bebek'te yaklaşık 60 orta halli ev alınabiliyordu. Sultanın bu insani yaklaşımı, sonrası ABD basını Abdülhamid'den övgüyle söz etmişti.

Fikriyat