İnsanlık tarihine çalınan kara bir leke: Srebrenitsa katliamı ve mavi kelebekler

◾ Katil Sırp asker Ratko Mladic, ağır silahlarla donatılmış askerleriyle Bosna Hersek- Sırbistan sınırındaki Srebrenitsa'yı ele geçirdi. Burası bir kaç yıl önce Birleşmiş Milletlerin, Boşnaklar için güvenli bölge ilan ettiği kasabaydı. Üstelik karargâha sığınan halkı koruyacaklarına dair güvence de vermişlerdi.

◾ Mladic'in o gün yaptığı konuşmaysa soykırımın habercisiydi. Mladic, Sırp Bayramı arifesinde şehri Sırp milletine hediye ettiklerini kaydederek, "Nihayet bu topraklarda Türklerden (bölge Müslümanları için kullanılan ifade) intikam alma zamanı geldi" ifadelerini kullanmıştı.

◾ Sırplar, Srebrenitsa düştükten sonra en az 8 bin 372 Boşnağı katletti, çok sayıda kadın ve çocuk evlerinden sürüldü.

◾ Birleşmiş Milletler bünyesindeki Hollandalı askerler, kendilerine sığınan masum ve silahsız binlerce Boşnağı, Sırplara teslim ettiler. Karargâhdaki 300 Bosnalı erkek, kamyonlarla bir orman kıyısına götürüp sırtlarından vuruldu.

◾ Sırplar kurşuna dizdikleri masumları, kamyondaki diğer arkadaşlarına taşıtıyor, sonrasında onları da katlediyorlardı.

◾ Hollandalı askerlere sığınmayıp orman yoluyla, Bosna ordusunun kontrolündeki bölgeye ulaşmak isteyen diğer Bosnalıların da kaderi ne yazık ki aynı oldu. Artık halk arasında "ölüm yolu" olarak da anılan orman yolundan giden binlerce Boşnak, Sırpların kurduğu pusularda, canavarca katledildiler.

◾ Soykırım yapan Sırp askerler, katliamlarını gizlemek için toplu mezarlar kazıp, masum insanları oralara attılar. Toplu mezarlardaki cenazelerin yerini bir çok defa değiştirerek de kemiklerin birbirine karışmasına neden oldular.

◾ Uyduda belli olmaması içinse içlerine manyetik parçalar yerleştirdiler. Bununla da kalmayıp, dışarıdan bakıldığında anlaşılmaması için bölgenin iklimine uygun bitkilerle toplu mezarların üzerini örttüler. Ama… Sırp ordusunun korkunç plan ağını bir kelebeğin kanat çırpışı bozdu.

◾ Toplu mezarlar yüzünden toprak yapısı değişti ve orada artemis çiçekleri çıkmaya başladı. Sadece artemis ile beslenen mavi kelebeklerin bölgede yoğunlaşması dikkatleri buraya çekti. Yapılan araştırmalarda bulunan toplu mezarlar, Bosna'daki katliamı bir kez daha kanıtladı.

https://www.instagram.com/p/Cf3jxvGoKBF/

◾ Soykırımın kurbanlarını bulmak için başlatılan çalışmalarda toplu mezarlarda kimliği tespit edilenler, her yıl 11 Temmuz da Potoçari Anıt Mezarlığ'ında törenlerle toprağa veriliyor.

◾ Bosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsünün verilerine göre, Srebrenitsa ve çevresinde bugüne kadar bulunan 85 toplu mezarda 6 bin 974 kurbanın kemik kalıntısına ulaşıldı. Bölgede bulunan toplu mezarların bilgileri şu şekilde:

➡ Srebrenitsa'da 1995'te yaşanan soykırımından kurtulmak isteyen Boşnak sivillerin orman yolundan, güvenli bölge Tuzla'ya ulaşmak için kullandığı güzergahta bulunan Kamenica, şu ana kadar bulunmuş en büyük toplu mezar bölgesi.

➡ "Mezar vadisi" olarak nitelendirilen Kamenica'da 5 bin soykırım kurbanına ait kemikler bulunurken burada bulunan 2 bin kişinin kimlik tespiti yapıldı.

➡ Srebrenitsa'nın 15 kilometre uzağındaki Zeleni Jadar'daki toplu mezarda 226 soykırım kurbanının kemiği bulunurken kentten 55 kilometre uzaklıktaki Kozluk'ta ise 320 kurbana ait kemik kalıntısına ulaşıldı.

Srebrenitsa Soykırımı, insanlık tarihine çalınan kara bir leke.
Üzerinden 27 yıl geçse de tüm Müslümanların kapanmayan yarası olmaya devam ediyor...#Srebrenitsa #SrebrenitsaSoykırımı #Potoçari pic.twitter.com/5QtNc5kUOS

— Fikriyat (@fikriyatcom) July 11, 2022

➡ Srebrenitsa'da 1995'te yaşanan soykırımından kurtulmak isteyen Boşnak sivillerin orman yolundan, güvenli bölge Tuzla'ya ulaşmak için kullandığı güzergahta bulunan Liplje'de ortaya çıkan toplu mezardan da toplam 305 kurbanın bedeni çıkartıldı.

➡ Srebrenitsa'dan 12 kilometre uzaklıkta bulunan Biljeceva bölgesinde 249 kurbana ait kemik kalıntıları çıkartılırken 218 kurbana ait kemik kalıntılarının bulunduğunu Glogova'daki toplu mezar Srebrenitsa'nın 23 kilometre uzaklığında tespit edildi.

➡ Ravnice (Bosanski Novi) mevkisindeki toplu mezarda 224 kişiye ulaşılırken Lazete'de ise 146 soykırım kurbanına ait kemik kalıntıları bulundu.

➡ Srebrenitsa'ya 41 kilometre uzaklıktaki Cerska'da 150 ve Sırbistan'ın sınır şehri Loznica'nın karşısında konumlanan Branjevo'da ise 136 kişinin kemik kalıntısına ulaşıldı.

◾ Srebrenitsalı Boşnak sivillerin sığındığı Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü, aradan geçen yıllara rağmen tartışılıyor. Kentin işgal edilmesinin ardından çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu görüntülerde, Hollandalı komutan Thom Karremans'ın 11 Temmuz 1995'te bir araya geldiği Mladic karşısında el pençe durması dikkati çekiyor.

◾ Kente giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans'ın ifadesini alan Mladic'in, görüntülerin sonunda ise Karremans'a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı görülüyor. (Soldaki fotoğraf)

◾ Hollandalı askerlerin Srebrenitsa'dan uğurlanması öncesinde ise Mladic'in, Karremans ve ailesine çeşitli hediyeler vermesi de bir başka ilgi çekici detay olarak göze çarpıyor.

➡ Karremans hiçbir zaman yaşananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa'daki soykırımdan "kısmen" suçlu bulundu.

◾ Kurban yakınlarınca 2007'de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa'nın işgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda'yı suçlu buldu. Srebrenitsa davalarında 45 Sırp'a toplam 699 yıl hapis cezası verildi

◾ Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılında aldığı kararda, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinden (ICTY) gelen kanıtlar doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak nitelendirdi.

◾ Sırp komutan Mladic, ICTY'de görülen davada, aralarında soykırımın da bulunduğu birçok suçtan müebbet hapse mahkum edilirken, 8 Haziran 2021'de görülen temyiz duruşmasında müebbet hapis cezası onandı.

◾ Savaş döneminde Bosnalı Sırpların lideri olan Radovan Karadzic de Sebrenitsa soykırımı dahil birçok suçtan önce 40 yıl, ardından temyiz davasında müebbet hapse mahkum oldu.

➡ ICTY'de görülen Srebrenitsa davalarında ayrıca Radislav Krstic 35 yıl, Vidoje Blagojevic 15 yıl, Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara müebbet, Drago Nikolic 35 yıl, Ljubomir Borovcanin 17 yıl, Vinko Pandurevic 13 yıl, Radivoje Miletic 19 yıl ve Milan Gvero 5 yıl hapis cezası aldı.

➡ Bosna Hersek Mahkemesinde görülen başka bir davada ise 13 Temmuz 1995'te 1000'e yakın Boşnak sivilin katledilmesi suçundan Milorad Trbic 30 yıl hapisle cezalandırıldı.

◾ Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp'a, toplam 699 yıl hapis cezası verildi. Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış ancak yargılanması sürerken cezaevinde ölmüştü.

İnsanlık tarihine çalınan kara bir leke, Srebrenitsa Katliamı. Üzerinden çeyrek asır geçse de tüm Müslümanların kapanmayan yarası olmaya devam ediyor.