33 yıllık saltanat: 33 fotoğrafla Abdülhamid

Sultan Abdülmecid'in oğlu olan Abdülhamid, 21 Eylül 1842 tarihinde dünyaya geldi. Dönemin şairlerinden Tali Sultan, Abdülhamid'in doğumunu şu dizelerle müjdelemişti: 'Kıldı tevellüd müjde kim şehzademiz Abdülhamid 1861 yılında babası Abdülmecid'in vefatının ardından yerine amcası Abdülaziz geçti. Bu gelişmeyle ağabeyi Şehzade Murad veliahtlığa, kendisi ise tahtın ikinci varisliğine yükseldi. Sultan Abdülaziz, diğer şehzadelerle birlikte Abdülhamid'in eğitimiyle de yakından ilgilendi. Abdülhamid, çok yönlü yetiştirilen şehzadelerden biriydi. Çeşitli hocalardan Farsça, Arapça ve Fransızca gibi dil eğitiminin yanında, iki İtalyan eğitimciden musiki dersleri de aldı. Saraydan ayrılarak Maslak'taki köşkü ve Kâğıthane'deki çiftliğinde ailesiyle birlikte kendi halinde bir hayat yaşamaya başlayan Abdülhamid, diğer şehzadeler borç içindeyken tutumlu özelliğiyle çiftlik ve borsa işlerinden hatırı sayılır bir servet elde etti. Tahta geçeceğini düşünmediği için kendisini hayata hazırlayan Şehzade Abdülhamid, çiftlik, banka, borsa, dünya piyasaları konusunda ileride çok işine yarayacak konularda önemli birikime sahip oldu. Abdülhamid şehzadeliğinde gayet cesur ve serbestti. Kırlarda gezinmekten zevk alırdı. Ata binerdi. Hem de atların en sertine biner ve saatlerce gezerdi. Bahçelerinde kuşlar, tavuklar, hindiler besler bakımlarıyla meşgul olurdu. Sarayda ise, kendine ait marangozhanesinde oymacılıkla uğraşırdı. Yemek zamanı muntazamdı. Acıkmadan yemek yemezdi. Uykusu hafif, vücudu zinde ve çevikti. Gençliğinde her sabah günde beşer darbe artırarak mermeri tokatlama, yay çekme kılıç kalkan kullanma idmanları yapardı. Kılıç kullanmakta fevkalade mahirdi. Amatör olarak suluboya, yağlıboya resimleri yapardı. Bazı resimlerde sedef parçaları kullanır, bunları manzara arasına serpiştirerek tezyin ederdi. Sultan biraderi Murad ile ihtişamlı bir tahsil gördü. Yabancı dil eğitimlerinin yanı sıra piyano ve Klasik Batı Musikisi eğitimlerini tamamladı. 1867 yılında Napolyon'un daveti üzerine Sultan Abdülaziz ile birlikte önce Fransa'ya ardından ise İngiltere, Belçika, Almanya, Avusturya-Macaristan'a iki haftalık seyahat yapan Abdülhamid, bu gezide Avrupa'nın yaşam tarzı, protokol yöntemleri, diplomasi, modern teknikler hakkında önemli bilgi sahibi oldu. Osmanlı ailesinin bütün özelliklerini taşıyordu Abdülhamid. İri burunlu, parlak ve iri gözlü idi. Soğukkanlı fakat vehimli bir mizaca sahipti. Yürürken ve otururken biraz öne doğru meylederdi. Titrek fakat kalın bir sesi vardı; çok dinler, az konuşurdu. Kendisiyle konuşanlara saygı telkin eder, herkese karşı nazik davranırdı. Hoşlanmadığı kimselere bile güler yüz gösterir ve sevmediğini belli etmezdi. Karşısındakinin duygu ve düşüncelerini sezmekte mâhirdi. Herkesin gönlünü almasını iyi bilirdi. Fevkalâde bir zekâya ve hâfızaya sahipti. Bir kere gördüğü veya sesini işittiği kimseyi asla unutmazdı. İradesi kuvvetli, fikir ve kararlarında istiklâl sahibi, tehlike karşısında metanetli idi. Anne ve babasının veremden ölmüş olmaları, onu genç yaşından itibaren temkinli yaşamaya sevk etmişti. Her türlü sefahatten uzak durur, sade bir hayat yaşardı. Abdülhamid zarafete meftundu. Temiz ve itinalı giyinmenin hayatta bir intizam ifade ettiğini söylerdi. İnsanların kıyafetlerinde ihmal göstermelerinin kendilerinde fikri intizam bulunmayışından ileri geldiğine inanırdı. Sıhhatine itina gösterdiği için çalışma saatleri, yemek saatleri, istirahat saatleri son derece muntazamdı. Geceleri erken yatar, sabahları erken kalkardı. Saçlarını sağdan ayrılmış olarak tarardı. Hereke kumaşından kıyafetler giyerdi. Beyaz eldiven takar, arabada kılıcını bacaklarının arasına alarak ellerini üzerinde tutardı. Ölünceye kadar her sabah ılık su ile duş yapmayı alışkanlık haline getirmişti. Jimnastiğe meraklı olup kılıç kullanma ve tabanca atmakta mâhir idi. Batı müziğinden, opera ve tiyatrodan hoşlanırdı. Çalışmayı sever ve düzenli bir program uygulardı. Devlet işlerini her şeyin üstünde tutar ve önemli haberler alındığında uykusundan dahi uyandırılmasını isterdi. Devlet işlerinde değişik karakterdeki kimselerden faydalanmayı iyi bilir ve onlara mizaçlarına uygun hizmetler verirdi. Sultan Abdülhamid halifelik makamına yakışır iffet, haysiyet, vakar ve namus timsali bir kimse idi. Dindardı, hayır yapmasını severdi. Kan dökülmesinden asla hoşlanmazdı. Otuz üç yıllık saltanatı süresince imzaladığı ölüm fermanlarının sayısı birkaç taneyi geçmez. Kimsenin rızkına mâni olmak istemez, yurt dışına kaçan veya sürgüne gönderilen siyasî muhaliflerine dahi maaş bağlatırdı. Sultan Abdülhamid, Endonezya'dan Doğu Türkistan'a, Yemen'den Güney Afrika'ya kadar bütün mazlumlarının yardımına koştu, bütün mazlumlara el uzattı. İlk dış borcunu 1854 yılında Kırım Savaşı sırasında alan Osmanlı Devleti, 1875 yılında borçlarını ödeyemez duruma gelince önce Balkanlarda isyan çıktı ardından İstanbul'da asayiş bozuldu. II. Abdülhamid, 1876'da Sultan Abdülaziz'in önce tahttan hâl' edilmesine, sonrasında ise 'intihar' görünümlü ölümüne şahit oldu. Abdülaziz'in ardından tahta geçen ağabeyi V. Murad, üç ay sonra 'ruhsal çöküntü yaşadığı' ve 'akli rahatsızlığının artması' nedeniyle tahttan indirildi. Bu süreçte, meşrutiyet yanlısı Mithat Paşa ve Sadrazam Mütercim Rüştü Paşa, Şehzade Abdülhamid'i ziyaret ederek meşrutiyetin ilanı konusunda anlaştılar. V. Murad, hâl' fetvası ile tahttan indirildi ve Çırağan Sarayına hapsedildi. O tarih, Sultan II. Abdülhamid Han için de bir milat olacak ve 31 Ağustos 1876'da cihan imparatorluğunun padişahı ve halifesi olarak tahta çıkacaktı. Sultan II. Abdülhamid Han, dünyanın en buhranlı döneminde, üç kıtaya hükmeden büyük bir imparatorluğun başına geçmişti. Sultan Abdülhamid'in biat töreni Topkapı Sarayı'nda Kubbealtı'nda gerçekleştirildi. Tören sonrası ise, deniz yoluyla Dolmabahçe Sarayı'na dönüldü. Bu sırada donanmadan ve sahil bataryalarından top atışları yapılarak II. Abdülhamid'in cülusu kutlandı. Cülus şenlikleri üç gün üç gece sürdü. Şehzade iken çeşitli ticari faaliyetlerde bulunan Sultan Abdülhamid, padişah olduğunda 60 bin altın tutan cülusunu da kendi cebinden ödedi. Sultan Abdülhamid tahta çıktıktan sonraki ilk cuma namazını saltanat kayığı ile gittiği Eyüpsultan Camii'nde kıldı, selamlık töreni de burada yapıldı. Tahta çıktıktan bir hafta sonra 7 Eylül 1876'da yapılan Kılıç Alayı ve Kılıç Kuşanma Töreni de Eyüpsultan Camisi'nde gerçekleştirildi. Eyüpsultan'a gidiş deniz yoluyla olurken halk kayıklarda ve sahillerde, tezahürat ve sevgi gösterilerinde bulundu. Sultan 2. Abdülhamid, kılıç kuşanma töreni sonrası Sultan Selim türbesine giderek babası Sultan Abdülmecid'in ve Yavuz Sultan Selim'in, sonra da Fatih Sultan Mehmed'in türbelerini ziyaret etti. Sultan Abdülhamid'in 14 Eylül 1876'da Hırka-i Saadet Dairesi'nde sakal duası yapıldı ve şehzadelik döneminde sakalsız olan padişah, sakal bıraktı. Duanın ardından Seraskerlik binasına giden Abdülhamid, daha önce görülmemiş bir şeyi yaparak subaylarla akşam yemeği yedi. Tahta çıktıktan sonra daha önce rastlanmamış birtakım faaliyetlerde bulunan Abdülhamid, kısa sürede ordunun ve halkın gönlünü kazandı. Halka yakın tavırlarını sonraki dönemde de devam ettiren Sultan Abdülhamid, bütün hükümet üyeleri ve mabeyn personelini Yıldız Sarayı'nda yemeğe davet etti. Burada yaptığı konuşmada milli birliğe duyulan ihtiyaca vurgu yapan Sultan Abdülhamid, şu ifadeleri kullanmıştı: 'Devletimizin halini düzeltmek ve istikbalini temin etmek için birlik ve beraberliğe muhtacız. Bana göre birlik ve beraberlik her kuvvetten üstündür. Birlik hükümet üyeleriyle başlayıp tabaka tabaka herkesin zihnine yerleşmelidir. İcraatlar da daima bu noktaya yönelmelidir.' Padişahlığının ilk aylarında Sultan Abdülhamid, bahriyelileri, şeyhülislamlık makamını ziyaret edip ulema ile birlikte iftar yemeğine katıldı, Haydarpaşa Hastanesi'nde Balkan cephelerinden gelen yaralıları ziyaret ederek onlara hediyeler dağıttı, Sadrazam ve diğer nazırlarla birlikte camileri dolaşarak halkla birlikte namaz kıldı. İstanbul'daki yabancı ülke elçilerinin itimatnamelerini kabul eden Abdülhamid, padişahlığının sonuna kadar belirli zamanlarda onları huzuruna kabul edip görüşmeler yaptı. Sultan Abdülhamid, tahta çıktığında Osmanlı İmparatorluğu büyük bir bunalım içindeydi. Tahta geçmeden önce Mithat Paşa'ya verdiği taahhüt uyarınca 23 Aralık 1876'da, ilk Osmanlı anayasası olan Kanun-ı Esasî'yi ilan etti. Meclis-i Mebusan ve Ayan Meclisi üyelerinden oluşan ilk meclis 19 Mart 1877'de açıldı. Böylece I. Meşrutiyet dönemi başladı. Padişah ile meclisin ülkeyi birlikte yönetmesi ilkesine dayanan anayasayla yargı bağımsızlığı ve temel haklar güvence altına alınmasına karşın egemenliğin esas kaynağı yine padişahtı. Gayri Müslimlerin de yer aldığı Meclis-i Mebusan'ın ilk işi, Rusya'ya karşı savaş ilan etmek oldu. 93 Harbi olarak tarihe geçen bu savaş, Osmanlı Devleti için tam anlamıyla bir felaket getirdi. Ruslar İstanbul önlerine kadar geldi. Bir milyondan fazla Türk, Bulgaristan'dan İstanbul'a göç etti. Mütareke isteyen Sultan Abdülhamid Han, ilk iş olarak devleti parçalama ve yok olma yoluna doğru götüren Meclis-i Mebusan'ı 13 Şubat 1878 tarihinde kapattı ve idareyi eline aldı. Ayastefanos Antlaşması ile Osmanlı Devleti Makedonya, Batı Trakya, Kırklareli, Kars, Ardahan ve Batum'u kaybediyordu. Ancak İngiltere ile anlaşan Abdülhamid Han, Kıbrıs'ın idaresini onlara bırakmak şartıyla, topladığı Berlin Konferansı'nda kaybedilen toprakların bir kısmına yeniden sahip oldu. Abdülhamid Han büyük meseleler karşısında bunalan Osmanlı Devleti'ni bundan sonra dâhiyane bir siyaset, adalet ve fevkalade bir kudretle yönetti. Düyun-u Umumiye idaresini kurarak iki yüz elli iki milyon tutan devlet borçlarını yüz altı milyona indirdi. Memlekette büyük bir imar faaliyeti ile eğitim ve öğretim seferberliği başlattı. 33 yıllık hükümdarlığı süresince, çoğu şahsî bütçesinden olmak üzere cami, mescit, mektep, medrese, hastane, çeşme, köprü gibi toplam 1500'ü aşkın eser yaptırdı. Ülkenin dört bir yanını demiryolu ile döşedi. Yunanlıların Girit'te isyan çıkarıp, Türkler arasında toplu katliamlar yaptırmaya başlamaları üzerine, Yunanistan'a harp ilan etti. Alman kurmaylarının altı ayda geçilemez dedikleri Termopil geçidini 24 saatte aşan Osmanlı Ordusu, Atina önüne vardı. Yunanistan'ın tamamen Osmanlı eline geçeceğini anlayan Avrupalı devletler, sulh anlaşması yapmak istediler. Abdülhamid, dış politikada başarılı bir diplomasi yürütmüş; Batı'ya karşı dengeci, Doğu'ya karşı İslamcı politikalar izleyerek ülke içinde mutlakıyeti güçlendirmişti. Abdülhamid, emperyalist güçler tarafından paramparça edilme kavgasına, dik durma çabası gösteren bir hükümdardı. Siyonizm düşüncesini yaymaya çalışan Yahudi lobisinin karşısında daha ilk günlerden dimdik durdu. 1890'lı yılların sonlarına doğru, Basel Siyonist Kongresi'nde alınan kararla, Avrupa'daki ayrımcılıktan rahatsız olan Yahudilere kucak açacak bir ülke aranıyordu. Emperyalizm ve Siyonizm kardeş olmuş, Filistin topraklarını sömürgeleştirme niyetine girmişlerdi. Sultan Abdülhamid'e Filistin'de bir Yahudi devleti kurma teklifi götürülmüş ve Ulu Hakan'ın cevabı ise şu olmuştu: 'Ben bir karış dahi toprak satamam, zira o bana değil, halkıma aittir. Onlar, bu İmparatorluğu kurup kanlarıyla mahsuldar kıldılar. Onu, bizden koparılmadan önce üzerini kanımızla bir kere daha kaplamayı biliriz.' Siyonist lider Theodor Herzl hatıratında, Abdülhamid'in 'Dindaşlarımızın ölüm fermanını bu göçlerin önünü açarak imzalamam asla mümkün değildir' dediğini yazmıştı. Sultan Abdülhamid, 31 Mart Vakası olarak tarihe geçen, tahttan hâl' edildiği 13 Nisan 1909 tarihine kadar, devlet ve hilafet mührünü abdestsiz basmayacak kadar dindar bir kişiliğe sahipti. Ancak, Ulu Hakan 'dinsizlikle' suçlanarak tahttan indirilmişti. Kızı Ayşe Osmanoğlu, hatıratında Sultan Abdülhamid'in dindarlığına şu sözlerle değinir: 'Babam doğru ve tam dini itikada sahip bir Müslüman'dan başka biri değildir. Beş vakit namazını kılar, Kur'an-ı Kerim okurdu. Gençliğinde Şazeli tarikatına girmişti. Daima camilere devam ettiğini, Ramazanlarda Süleymaniye Camii'nde namaz kıldığını, o zamanlar camide açılan sergilerden alışveriş ettiğini hikâye tarzında anlatırdı. Camide namaz kıldığı günlerden birinde Hamza Zafir Efendi adında muhterem bir şeyhe tesadüf edip onunla ahbap olmuş, bu tarikata bu suretle intisap etmiştir. Keza Yahya Efendi Tekkesi'nin büyük şeyhi olan Abdullah Efendi vasıtasıyla dahi Kadiri tarikatına intisap etmiştir. Babam herkesin namaz kılmasını, camilere devam edilmesini çok isterdi. Sarayın hususi bahçesinde beş vakit Ezan-ı Muhammedi okunurdu. Babamın bir sözü vardı: 'Din ve Fen' derdi, 'bu ikisine de itikat etmek caiz.' 1918 yılı 10 Şubat'ında alışkanlığı üzere soğuk suyla aldığı duş sonrası rahatsızlanmasının ardından, kan toplanması sonucu ödemleşme ile kalp ve böbrek yetmezliği teşhisi konulan Abdülhamid, dokuz kez vücudundan kan alınmasına ve tüm çabalara karşın hayata gözlerini yummuştu. Çok kıymet verdiği biricik eşi Müşfika Kadınefendi'nin koluna yaslanmış; çevresindekiler baygınlık geçirdiğini sanmışlardı. Vasiyeti üzere, göğsüne ahidname duası, yüzüne Hırka-i Saadet bezi ve siyah Kâbe örtüsü konuldu. Hırka-i Saadet Dairesi'nden çıkarılan tabut, kapı önünde yüksek bir yere konulduktan sonra, Hamidiye Camii'nin kürsü şeyhi, etrafına bakınarak orada hazır bulunanlara 'Merhumu nasıl bilirsiniz?' sorusunu yönelterek helallik aldı. Cenaze merasimi sırasında ahali, 'Babamız! Bizi bırakıp nereye gidiyorsun?' diye feryat etmişlerdi. Ahmet Refik, o anları şöyle anlatır: 'Cenaze Bâb-ı Hümayun'dan çıktı. Sokaklar insandan görülmüyordu. Ayasofya önünden Sultan Mahmud Türbesi'ne kadar caddeye iki sıra asker dizilmişti. Ağaçlar, evler, pencereler, damlar kadınlar ve çoluk çocukla dolmuştu. Tramvaylar durmuştu. Tabut acıklı ve tesirli dualarla, tekbirler ve tehlillerle ilerliyordu. Cenazeyi görenler müteessir oluyorlardı. Evlerin pencereleri kadınlarla dolu idi. Bir hanım hıçkırıklarını zapt edemiyor, mendili gözlerinde, başını duvara dayamış ağlıyordu. Otuz üç sene hilâfet makamında bulunan Osmanlı padişahının son merasimi, hürmetle yerine getiriliyordu. 'Allah! Allah!' sesleriyle tabut, türbe kapısından içeri girdi. Sultan Abdülhamid, hürmet ve tazim ile kabre indirildi.' Fikriyat

33 yıllık saltanat: 33 fotoğrafla Abdülhamid

KÜÇÜK YAŞTA ANNESİNİ KAYBETTİ