Hz. Yusuf’un hayatı

Hz. Yusuf, bir peygamber olan Hz. Yakub'un oğludur, aynı zamanda kendisi de İsrailoğullarına gönderilen bir peygamberdir. Tevrat'a göre Yûsuf, İbrahim'in oğlu İshak'ın oğlu Yakub'un diğer hanımlarından olan 10 oğlundan sonra doğan 11'inci oğlu olup Rahel'den doğan ilk çocuğudur. Kur'an'a göre de Yakub'un 12 oğlu vardır ve Yusuf ile Bünyamin öz kardeştir. Yusuf kelimesinin aslı İbranice Yosef'tir. Bu ismin, uzun süre çocuğu olmayan Rahel'in Yusuf'un doğumu ile anne olamamanın utancından kurtulduğuna işaret etmek üzere 'ortadan kaldırmak' anlamındaki 'asaf' kökünden geldiği tahmin edilir. Başka bir görüşe göre ise Rahel'in, doğan çocuğuna daha sonra bir çocuğunun daha olması için 'arttırmak, ilâve etmek' anlamındaki yasaf kökünden, 'Tanrı arttıracak, bir tane daha verecek' anlamında Yosef adını verdiği, Yusuf'tan sonra da ikinci çocuğu Bünyamin'in doğduğu belirtilir. İslami kaynaklarda ise bu adın Yûsuf, Yûsef, Yûsif şeklinde üç farklı okunuşu söz konusudur ve menşei tartışmalıdır. Yusuf kıssası Tevrat'ta ve Kur'an'da ayrıntılı biçimde anlatılır. Bu iki anlatım arasında büyük ölçüde benzerlik bulunur. Kur'an-ı Kerim'de diğer peygamberlere ait kıssalar farklı surelerde yer aldığı halde Yusuf kıssası 'ahsenü'l-kasas/kıssaların en güzeli' nitelemesiyle tek bir surede nakledilir. Tevrat'a göre Yusuf, Paddan-Aram'da (Mezopotamya) babası Yakub'un Kenan diyarına dönüşünden 6 yıl önce, Yakub 90 veya 91, dedesi İshak 151 yaşında iken doğmuştur. Çocukluğu hakkında Tevrat'ta bilgi verilmemekte, 17 yaşında iken kardeşleriyle birlikte çobanlık yaptığı ve bütün kardeşlerin babalarının sürülerini Hebron ve Şekem dolaylarında otlattığı belirtilir. Yakub, Yusuf'u diğer oğullarından daha çok seviyordu, çünkü o yaşlılığında doğmuştu. Ayrıca bu sevginin Rahel'in Yakub'un ilk evlendiği kadın olmasından kaynaklandığı, diğer taraftan asıl sebebin Yusuf'taki manevi ve zihnî üstünlük olduğu, Yakub'un, dayısı Laban'ın yanına gitmeden önce, Sam ve Eberin mektebinde 14 yıl boyunca öğrendiklerini Yusuf'a öğrettiği ifade edilir. Rivayete göre Yusuf 17 yaşına kadar 'bet ha-midraş'a devam etmiş ve dinî konularda kardeşlerine yardım edecek kadar bilgi edinmişti. Bundan dolayı babası Yusuf için liderliğe ya da asalete işaret eden bir giysi olan uzun ve renkli bir pelerin yapmıştı. Kardeşleri Yusuf'a konuşmaları sırasında söyledikleri kötü sözleri babalarına aktardığı için öfke duyuyor, ayrıca babalarının sevgisinden dolayı onu kıskanıyorlardı. Yusuf'un kardeşlerine anlattığı iki rüya onların öfkesini daha da arttırmıştı. Rüyalardan birine göre kardeşleriyle birlikte tarlada demet bağlayan Yusuf'un demeti kalkıp dikilmiş, kardeşlerinin demetleri ise onun demetinin etrafını kuşatıp önünde eğilmiş, ikinci rüyada ise güneş, ay ve 11 yıldız Yusuf'un önünde secde etmişti. Babası bu rüyalarını kendisine de anlatan Yusuf'u azarlayarak, 'Gerçekten ben, annen ve kardeşlerin senin karşında eğilecek miyiz?' diyerek bu sözleriyle kardeşlerini yatıştırmak isterse de kardeşleri onu ortadan kaldırmaya karar verdiler. Sürüyü otlatmaya götürdükleri bir gün Yakub, Yusuf'u kardeşlerinin yanına gönderdi. Onu öldürüp bir kuyuya atmayı düşünen kardeşlerin içinden Ruben, Yusuf'u kurtarmak amacıyla onu öldürmeyip bir kuyuya atmalarını önerdi ve Yusuf pelerini çıkarılarak içinde su bulunmayan bir kuyuya atıldı. Daha sonra yemek yedikleri bir sırada İsmailî bir kervanın gelmekte olduğunu görünce Yahuda'nın teklifiyle Yusuf kuyudan çıkarılarak 20 gümüş karşılığında İsmailîler'e satıldı. Yusuf'u sattıktan sonra kardeşleri kestikleri bir keçinin kanını onun pelerinine sürdüler. İçlerinden Neftali pelerini babasına götürerek bunu dönüş yolunda bulduklarını ve Yusuf'a ait olup olmadığına bakmasını istediler. Yakub pelerini görür görmez Yusuf'a ait olduğunu anladı ve acı içinde yere yığıldı; diğer kardeşler de Yusuf'u vahşi bir hayvanın parçalamış olabileceğini söylediler ve kendi yanından ayrıldıktan sonra onu bir daha görmediklerini iddia ettiler. Rivayete göre Yakub, Yusuf'un ölüm haberini yedinci ay olan tişri ayının onuncu gününde aldığından bu günde İsrailoğulları'ndan hüzünlü olmaları istenmiştir. Öte yandan İsmailîler, Yusuf'u Mısır'a götürerek Firavun'un muhafızlarının reisi ve harem ağası Potifar'a sattılar. Yusuf kısa zamanda Potifar'ın güvenini kazandı ve Rab, Yusuf'tan dolayı Potifar'ın evini mübarek kıldı ve bereketini arttırdı. Rivayete göre Yusuf'u Mısır'a götüren tüccarlar kendi aralarında anlaşamayınca onu bir süre için bir dükkân sahibinin yanına bıraktılar. Dükkân sahibi de Yusuf orada kaldığı müddet zarfında çok para kazandı. O sırada Memfis'ten gelen Potifar'ın karısı dükkânda Yusuf'u görünce kocasından onu satın almasını ister ve Yûsuf 80 altın karşılığında Potifar'a satıldı. Potifar, Yusuf'un dürüst ve dindar bir kişi olduğunu görünce evinin bütün sorumluluğunu ona bıraktı. Yusuf'u bir köle gibi değil evin bir ferdi gibi kabul edip yetişmesini sağladı. Bundan dolayı Tanrı'ya şükreden Yusuf'a Tanrı, 'Sen nimet içinde yaşarken baban matem tutuyor, bu sebeple evin hanımını senin üzerine salacağım ve sen şaşıracaksın' dedi. Böylece Yusuf'un, atalarında da görüldüğü gibi iğvâ baskısı altında dindarlığını ispat etme arzusu gerçekleşmiş oldu. Potifar kelimesi Mısır dilinde 'Pa-di-pa-re' şeklindedir ve 'Tanrı Re'nin bahşettiği kişi' anlamına gelir. Tevrat'ta Potifar, İbrânîce 'saray görevlisi' anlamında kullanılır. Potifar'ın karısı -bazı kaynaklarda adı Zuleika (Züleyha) şeklinde geçer- çok yakışıklı olan Yusuf'a karşı arzu duyar ve ona beraber olmayı teklif eder. Ancak Yusuf evini kendisine emanet eden efendisine ihanet edemeyeceğini, ayrıca Tanrı'ya karşı günah işlemekten korktuğunu söyleyerek bunu kabul etmez. Kadın ısrar ederse de Yusuf her defasında onu geri çevirir. Bir gün Potifar'ın karısı Yusuf'u gömleğinden yakalamak isteyince, Yusuf gömleğini çıkarıp dışarıya kaçar. Bunun üzerine kadın, hizmetçilerini çağırarak Yusuf'un kendisine saldırdığını ve bağırınca da gömleğini bırakıp kaçtığını söyler. Kocası gelince durumu ona da anlatır, Potifar da Yusuf'u zindana attırır. Rabbin inâyetiyle Yusuf zindancı başının güvenini kazanır ve mahkûmların başına getirilir. Rivayete göre Potifar, Yusuf'un suçsuz olduğunu anlamıştı, fakat onu cezalandırmadığı takdirde karısı hakkında dedikodu yapılacağını düşünerek Yusuf'u hapse attırmıştı. Yusuf ve Züleyha kıssası, Kutsal Kitap dışı Yahudi dinî literatüründe geniş yer tutar. Buna göre Yusuf da annesi gibi çok güzeldi ve efendisinin hanımı ona karşı şiddetli bir arzu duyuyordu. Öte yandan müneccimler Züleyha'ya Yusuf'tan zürriyetinin olacağını haber vermiş, ancak Züleyha bunu yanlış anlamıştı; çünkü Yusuf, ileride Züleyha'nın kızı Asenat ile evlenecek ve ondan çocukları olacaktı. Züleyha önceleri Yusuf'a yaklaşmaya çalıştı, oğlu olmadığı için onu evlât edinmek istediğini söyledi; Yusuf Allah'a dua etti ve Züleyha'nın bir oğlu doğdu. Züleyha yine isteğinden vazgeçmedi, bu defa Yusuf'u tehdit etti, ancak yine de muradına eremedi. Zira Yusuf her seferinde Allah'tan kendisini bu belâdan kurtarmasını istedi. Bir başka gün Züleyha, Yusuf'a isteğine karşılık verdiği takdirde putperestliği bırakacağını vaat etti; fakat Yusuf, 'Allah kendisinden korkanların kötülük yapmasını murat etmez ve zinayı yasaklar' diyerek yine teklifi geri çevirdi. Ardından Züleyha kocasını öldüreceğini ileri sürdü, kocasına büyü yapılmış yiyecekler yedirdi, ancak bir sonuç alamadı. Neticede muradına eremeyince hastalandı, kendisini ziyarete gelen kadınlar bu hastalığa bir sebep bulamadılar. Bunun üzerine Züleyha evinde bir ziyafet vererek şehirdeki kadınları davet etti ve portakal soymaları için sofralara bıçak koydurdu. Ardından Yusuf'a en güzel elbisesini giyerek misafirlerin karşısına çıkmasını emretti. Yusuf'u gören kadınlar hayranlıklarından portakal yerine ellerini kestiler. Bir yıl boyunca sürdürdüğü ısrarlarından bir netice alamayan Züleyha, Nil'in taşması üzerine herkesin nehrin kenarına gittiği bir gün bütün güzelliğiyle Yusuf'un karşısına çıktı. Yusuf bir an onun cazibesine kapılırsa da aynı anda annesinin, teyzesinin ve babasının hayalini gördü. Babası kendisini uyarınca Yusuf hemen vazgeçti ve evden uzaklaştı, fakat arzusu depreşince geri döndü. Bu defa kendisine Tanrı görünür ve kadına dokunduğu takdirde dünyanın yıkılacağını bildirdi. Ardından Züleyha elindeki kılıçla Yusuf'u tehdit etti ve Yusuf kaçarken gömleğinin bir kısmı Züleyha'nın elinde kaldı. Daha sonra evine gelen kadınların da önerisiyle Yusuf'a iftirada bulundu ve onu kendisine saldırmakla suçladı. Potifar, Yusuf'un suçsuzluğunu bildiği halde onu hapse attırdı. Mısır kralının başsâkîsi ile ekmekçisi hapse girdi ve hapiste rüya gördüler. Başsâkî rüyasında tomurcuklanıp üzüm veren üç dallı bir asmanın olgun üzümlerini Firavun'un kâsesine sıkarak ona sunar. Yusuf rüyayı yorumlayıp üç gün sonra serbest bırakılarak tekrar Firavun'a sâkîlik yapacağını söyler ve ondan hükümdarın yanında kendisini anmasını ister. Ekmekçi ise rüyasında başının üzerinde üç sepet ekmek taşıdığını ve kuşların bu ekmeklerden yediğini görür. Yusuf ona da üç gün sonra asılacağını ve etinden kuşların yiyeceğini bildirir. Rüyalar Yusuf'un dediği gibi çıkar. İki yıl sonra da Firavun iki rüya görür. Rüyasında yedi cılız inek yedi semiz ineği, yedi cılız başak da yedi dolgun başağı yemektedir. Mısır'ın bilge kişileri bu rüyaları yorumlayamaz. Tevrat dışı rivayetlere göre ise Firavun iki yıl boyunca her gece aynı rüyaları görürse de sabah olunca bunları hatırlayamaz. Nihayet Yusuf'un hapisten çıkacağı gün rüyasını hatırlar. Mısır'ın bilge kişileri bunun için farklı yorumlar yapar: Yedi semiz inek Firavun'un doğacak yedi kızına, yedi zayıf inek de onların öleceğine; yedi dolgun başak yedi memleketin fethedileceğine, yedi zayıf başak da yedi eyalette isyan çıkacağına işarettir. Diğer bir yoruma göre ise yedi dolgun başak inşa edilecek yedi şehri, yedi zayıf başak da bu şehirlerin yıkılacağını ifade eder. Kral bu yorumların hiçbirini kabul etmez. Bu sırada başsâkî Yusuf'u hatırlar ve krala ondan bahseder. Yusuf zindandan çıkarılarak kralın yanına getirilir ve onun rüyalarını tabir eder. Kral onun tabirinden de şüphe edince Yusuf kendisine hamile olan karısının bir oğul doğuracağını ve tam buna sevinirken iki yaşındaki büyük oğlunun öleceğini bildirir. Gerçekten olay bu şekilde cereyan eder. Bunun üzerine kral Yusuf'a inanır ve onu ülkesini yönetmekle görevlendirir. Diğer bir rivayete göre ise başsâkî Yusuf'u hatırlayınca durumunu Firavun'a anlatır. Hapisten çıkarılan Yusuf'un saçları kesilir, elbisesi değiştirilir ve Firavun'un huzuruna çıkarılır. Yusuf yedi semiz inekle yedi dolgun başağın yedi bolluk yılına, yedi cılız inekle yedi yanmış başağın da yedi kıtlık yılına işaret ettiğini belirtir. Firavun, Yusuf'u Mısır'da kendisinden sonra ikinci adam konumuna yükseltir; mührünü ona teslim eder, özel elbise giydirir, boynuna altın zincir takar. Kendisini On (Heliopolis) şehrinin kâhini Potifera'nın kızı Asenat ile evlendirir. Mısır'da iş başına geçtiği sırada otuz yaşında olan Yusuf bütün ülkeyi dolaşarak tedbir alır ve yedi bolluk yılında buğdayı depolar, sonraki yedi kıtlık yılında ise bunu dağıtır. Öte yandan Yakub, Filistin'de meydana gelen kıtlık yüzünden oğullarını erzak satın almaları için Mısır'a gönderir. Yusuf'un huzuruna çıkan kardeşlerini kendisi tanır, fakat onlar Yusuf'u tanıyamaz. Yusuf içlerinden Şimeon'u rehin alır, diğerlerine de Bünyamin'i getirmeleri şartıyla buğday verir ve paralarını da iade eder. Kardeşler Filistin'e dönünce durumu babalarına anlatırlar ve ikinci seferde Bünyamin'i de Mısır'a götürürler. Yusuf onlara ikramda bulunur ve erzak yüklerini hazırlatır, bu arada Bünyamin'in yüküne kendi gümüş kâsesini koydurur. Ardından yapılan arama sırasında kâse Bünyamin'in yükünden çıkınca hırsızlık suçlamasıyla onu alıkoymak ister. Kardeşleri babalarının durumunu anlatıp Bünyamin'i geri götürmedikleri takdirde onun çok üzüleceğini ifade ederler. Bunun üzerine Yusuf kendini tanıtır ve babalarını Mısır'a getirmelerini ister. Daha sonra Yakub ile birlikte bütün zürriyeti toplam 70 kişi olarak sürüleri ve diğer mallarıyla beraber Mısır'a gelirler, verimli Goşen vilâyetine yerleşirler. Bu sırada 130 yaşında olan Yakub 147 yaşında Mısır'da vefat eder. Yusuf babasının vasiyetine uyarak onu Kenan diyarına götürür ve Makpela arazisindeki mağaraya defnedip geri döner. Kendisi de öldüğünde kemiklerinin Mısır'dan vaat edilmiş topraklara götürülmesini vasiyet eder; 110 yaşında vefat edince naaşı mumyalanıp bir tabuta konulur. Kur'an-ı Kerim'de Yusuf adı 25'i Yusuf suresinde, ikisi diğer surelerde (el-En'âm 84; el-Mü'min 34) olmak üzere 27 defa geçer. Yusuf kıssası Kur'an'da aynı adı taşıyan surede bir bütünlük içinde verilir ve yine Kur'an'da İsrailoğulları'nın Yusuf'un söylediklerini şüpheyle karşıladıkları bildirilir: 'Yusuf da size daha önce gerçeğin bütün kanıtlarıyla gelmişti, fakat size getirdiğine karşı şüphe duymakta tereddüt etmediniz, sonunda Yusuf ölünce de, 'Allah ondan başka hiçbir elçi göndermeyecek' dediniz' (el-Mü'min 34). Yusuf rüyasını babasına anlattığında Kur'an'a göre Yakub ona, 'Yavrum! Rüyanı kardeşlerine anlatma, sonra sana bir tuzak kurarlar. Rabb'in seni seçecek ve sana rüyaların yorumunu öğretecek. Daha önce ataların İbrahim'e ve İshak'a nimetini tamamladığı gibi sana ve Yakub soyuna da nimetini tamamlayacak' demişti (Yûsuf 5-6). Hadislerde Yusuf'la ilgili çok az bilgi vardır ve Yusuf sadece bazı özellikleriyle anılır. Büyük dedesi İbrahim, dedesi İshak, babası Yakub ve kendisi olmak üzere peygamberlikte peş peşe gelmeleri sebebiyle Yusuf 'Kerîm oğlu kerîm oğlu kerîm oğlu kerîm, İbrâhim oğlu İshak oğlu Yakub oğlu Yusuf' şeklinde nitelenir ve insanların en kerimi olduğu belirtilir. Hz. Peygamber miraçta onunla üçüncü kat semada karşılaştığını bildirmiştir. Tefsirlerde, tarih kitaplarında ve kısas-ı enbiyâlarda, Yusuf ve Züleyha mesnevilerinde Hz. Yusuf'la ilgili geniş bilgi yer alır. Yusuf'un güzelliği darbımesel haline gelmiştir. Bir hadiste Resulullah miraçta onu ayın on dördü gibi gördüğünü ifade eder. Kur'an-ı Kerim'de adı geçen peygamberlerden olan Hz. Yusuf'un hayatı, imtihanlarla geçti. Öyle ki vefat ettiğinde dahi zorluklar yakasını bırakmamıştı. 'Kıssaların en güzeli' olarak nitelendirilen Yusuf suresi, kardeşlerinin kıskançlık duygularına muhatap oluşundan, bir gencin 'iffetli ve namuslu' duruşundan; günahlara ve zorluklara karşı 'sabır timsâli' olarak bir örnek teşkil eden ayetlerle örülüdür. Peki, 120 yaşında hayata gözlerini yuman Hz. Yusuf'un mezarı nasıl bulundu? Onlarca yıl önceden haber verdiği 'gerçek' neydi? Bu soruların cevabını bulabileceğiniz haberimizi okumak için tıklayın.

Hz. Yusuf’un hayatı

HZ. YUSUF KİMDİR?