İlahi aşka adanmış bir ömür: Mevlana Celaleddin-i Rumi

Batı dünyasında 'Anadolulu' anlamına gelen 'Rumi' olarak anılan Mevlana, 30 Eylül 1207'de günümüzde Afganistan'ın kuzeyindeki Belh şehrinde doğdu. Asıl ismi Celaleddin Muhammed olan büyük düşünürün annesi Mümine Hatun, babası 'Sultanü'l-ulema' yani 'Alimler Sultanı' diye tanınan Bahaeddin Veled, kız kardeşi Fatıma Hatun, ağabeyi de Alaaddin Muhammed'dir. Yolculuk sırasında Nişabur şehrinde görüştükleri büyük sufi Feridüddin-i Attar, Mevlana'dan etkilendi ve ona bir kitabını hediye etti. Attar, Mevlana'nın babası Bahaeddin Veled'e 'Bu çocuğu aziz tut. Çok geçmeyecek, dünyadaki âşıkların gönüllerine ateş salacak' dedi. Mevlana, Konya'dan önce Mekke, Medine, Şam, Erzincan, Anadolu'nun muhtelif şehirleri ve son olarak da Karaman'da bir süre yaşadı. Mevlana'nın gönüllerde yer edinen rubaileri Mevlana'nın babası 'Âlimler sultanı', Konya'ya geldikten 2 yıl sonra vefat edince, halifelerinden Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi, Mevlana'nın manevi eğitimini üstlenmek için Konya'ya geldi. Belh'ten Konya'ya uzanan yolculuk boyunca konakladıkları yerlerde çeşitli âlimlerden dersler alan Mevlana, Seyyid Burhaneddin'in isteği üzerine Halep ve Şam'da eğitim gördü. Seyyid Burhaneddin, 9 yıllık eğitim sürecinin ardından Mevlana'ya halkı irşat ve öğretimle meşgul olmasını tavsiye etti. 1244 yılında Şems-i Tebrizi, Konya'ya gelip kendisiyle görüşünce, Mevlana'nın üzerinde şiddetli bir etki bıraktı. Manevi alanda ilerlemeyi arzulayan ve bunun için mana adamlarının peşinde olan Mevlana, aradığını Şems'te buldu. Şems ile tasavvuf hırkasını giyen, cezbe, vect, aşk ve coşkuyla şiirler okuyan Mevlana, semaya başladı. Mevlana, hayatının bundan sonraki bölümünü şiire, musikiye ve semaya ayırdı. Dini bilgilerden siyasete, sağlıktan insan ilişkilerine ve hayata dair birçok konuya yer verdiği, 26 bin beyte yaklaşan 6 ciltlik bu önemli eseri için Mevlana, 'Bizden sonra Mesnevi şeyhlik edecek, arayanlara doğru yolu gösterecek, onları yönetecek ve önderlik yapacaktır' demişti. 15 maddede ilahi aşkın sembolü: Ayin-i şerif Onun için ölüm, aşka ve sevgiliye kavuşmaktı. Bu nedenle öldüğü gün yüzyıllardır 'düğün gecesi' anlamına gelen 'Şeb-i Arus' adıyla anılıyor. Bu minvalde Mevlana şöyle demişti: 'Canım tenimde oldukça Kur'an'ın kölesiyim. Ben Hakk'ın seçkin peygamberi Muhammed'in yolunun toprağıyım. Her kim bundan başka benden bir söz naklederse ona çok üzülür ve o sözden de çok üzüntü duyarım.' Mevlana, insanlığa büyük bir miras olarak Mesnevi'yi bırakmıştı. Mesnevi, tasavvuf anlayışını içeren İslam kültürünün en önemli eserlerinden biri olarak tarihe geçti. Mevlana, 6 cilt ve yaklaşık 25 bin 700 beyitten meydana gelen bu eseri, Farsça kaleme almıştı. Mesnevi'nin asıl konusu din ve dinin üç temel dayanağı olan amel (şeriat), hal (tarikat) ve hakikattir. Mesnevi, ilm-i ilâhî olan tasavvufun asıl konusu vücûd ve vücûdun zuhur mertebelerinden, insân-ı kâmil ve Hakk'a vuslat yollarından bahseden bir eserdir. Hak ile halk arasındaki köprü: İnsân-ı kâmil Mevlana'nın çeşitli yer ve zamanlarda özellikle semâ sırasında duygularını irticâlen dile getirdiği şiirler, 'kâtib-i esrâr' denilen özel kâtipler tarafından anında kaydediliyor ve söylendikleri aruz bahirlerine göre düzenleniyordu. Böylece aruz vezninin 21 ayrı bahrinde söylenmiş, her bahri birer divançe teşkil eden büyük bir divan meydana gelmiştir. 'Şiir de nedir ki ondan söz edeyim, şairlerin hünerlerinden başka hünerim var benim' diyen Mevlana'nın söylediği şiirlerin hiçbirini eline kalem kâğıt alarak bizzat tespit etmemiş olması, onun şiir söyleme veya yazma endişesi içinde olmadığını gösterir. Mevlana'nın sağlığında oğlu Sultan Veled veya bir başka müridi tarafından kaydedilen sohbetlerinin vefatından sonra derlenmesinden meydana gelen eserin adı yazma nüshalarında Esrâr-ı Celîl, Esrârü'l-Celâliyye, Kitâbü'n-Nesâ'ih li-Celâliddîn, Risâle-i Sultân Veled gibi farklı şekillerde anılır. Ayet ve hadisler, tasavvufî menkıbeler, klasik Şark hikâyeleri, efsaneler, masallara değinilmiş; Moğolların zulmü dile getirilmiş ve mağlup olacaklarına işaret edilmiştir. Özellikle vahdet-kesret, zuhur, tecelli, mutlak varlık, kâinat, felekler, dünya, ahiret, ahlâk, nebî, velî, insân-ı kâmil, seyrüsülûk, yakîn, ilâhî aşk gibi tasavvufî konular hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Mevlana'dan hayat dersi veren 40 alıntı Mevlana'nın çeşitli camilerde yedi ayrı sohbet meclisinde yaptığı vaazlarından oluşan ve adını da buradan alan Mecâlis-i Seb'a, bu sohbetler esnasında tutulmuş olan notların bir araya getirilmesiyle meydana gelmiştir. Eserin Sultan Veled veya Hüsâmeddin Çelebi tarafından yazıya geçirildiği rivayet edilir. Aslı Türkçe olmasına rağmen daha sonra Farsçaya çevrilmiştir. Eserde insan, Allah, varlık konuları işlenmiştir. Mektup yazma geleneği, İran ve Arap edebiyatlarında edebi bir tür olarak kullanılmasına rağmen, mektuplar edebi biçimde değil konuşma dilinde yazmıştır. Mektuplarında 'kulunuz, bendeniz' gibi kelimelere hiç yer vermemiştir. Hitaplarında mevki ve memuriyet adları müstesna, mektup yazdığı kişinin aklına, inancına ve yaptığı iyi işlere göre kendisine hangi hitap tarzı yakışıyorsa o sözlerle ve o vasıflarla hitap etmiştir. Mektupların dördü Arapça diğerleri ise Farsça olarak kaleme alınmıştır. *** Fikriyat.com'un ürettiği özel içeriklere ulaşmak için tıklayınız: https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel ***Podcast kayıtlarıyla İslam'dan fıkha, edebiyata, tarihe dair bilgiler içeren programları dinleyebilir ve güncel olayların tarihte yer alan örnekleriyle, edebiyattan sanata dair birçok içeriği de takip edebilirsiniz: https://www.fikriyat.com/podcast ***Dijital medyanın tüm mecralarında yer alan Fikriyat.com sosyal medyada da aktif olarak faaliyet gösteriyor: TWITTER: https://twitter.com/fikriyatcom INSTAGRAM: https://www.instagram.com/fikriyat/ FACEBOOK: https://www.facebook.com/fikriyat/ PODCAST'LER: https://www.fikriyat.com/podcast MOBİL UYGULAMASI https://play.google.com/store/apps/details?id=com.turkuvaz.fikriyat Ayrıntılı bilgi: https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2020/07/10/dijital-medyaya-yeni-bir-soluk-getiren-mecralar-fikriyatcom-ve-vav-radyo ------------------------------------------------------------------------------ Bilgi: Sitemizde ve sosyal mecralarımızda bulunan içeriklerimizi kaynak göstermek şartıyla paylaşabilirsiniz.

İlahi aşka adanmış bir ömür: Mevlana Celaleddin-i Rumi

MEVLANA CELALEDDİN RUMİ KİMDİR?