Kahraman bir Yörük kadını: Gülnar Hatun

🔸 Mersin'in bir ilçesi olan Gülnar, Toros Dağlarının 950 metre yüksekliğinde Taşeli Platosu'nda kurulmuştur. Bu ilçe, Akdeniz'e 32 kilometre uzaklıkta yer almakta. 🔸 İlçeye Gülnar adının verilmesi, tarihte önemli bir şahsiyet olan Gülnar Hatun'dan geliyor. Kimine göre gerçekte yaşamış kahraman bir Yörük kadını, kimine göre de yalnızca bir efsane. 2024 Türk Dünyası Kültür Başkenti 🔸 Kahraman bir Yörük kadını olduğuna dair rivayet şöyledir; Gülnar, 731 yılında Türkmenistan'ın Merv şehrinde dünyaya gelir. O, Dörtkuyu köyündeki Yahşi Bey ve eşi Duru Han'ın kızıdır. 🔸 Yine bir rivayete göre bu aile, 552-745 yılları arası Ötüken'in hakimi olmuş Göktürk hakanların akrabası sayılmaktadır. Göktürkler kimdir? Tarihte Türk adını taşıyan ilk devleti kuran Göktürkler veya Köktürkler 552 yılında kurulmuşlardır. 🔸 Gülnar'ın babası Yahşi Bey, kızının doğumundan önce rüyasında gökte ay yıldızlı bayrak çizildiğini görmüştür. Bunun üzerine Yahşi Bey rüyayı yorumlaması için İkez Ata'ya gitmiş ve rüyasını anlatmıştır. 🔸 İkez Ata, biraz düşündükten sonra doğan kızın yiğit bir kişi olacağını ve ulusuna öncü olup bayraklaşacağını, onu erkekler gibi yetiştirmezse kendisini de ulusu da yere vuracağını söylemiştir. Orta Asya değil Türkistan 🔸 Gülnar'ın babası Yahşi Bey karısı Duru Han'a evladımıza ne isim verelim? diye sormuş. O ise, Baykal Gölü dolayındaki Gağti yani Kâhta kentinin komşusu Gülnar kentinden geldikleri için çocuklarının adını Gülnar koyma fikrini eşine sunmuştur. 🔹 Rivayetlere göre Kâhta adı, tarihi kaynaklara göre, Gağti olarak geçmekte. Burası, Orta Asya'daki Doğu Sibirya'da Baykal Gölü havzasıyla Moğolistan arasında bağlantıyı sağlayan yol üzerindeki şehirdir. Gağti, 1778 yılında Rusya'ya bırakılmıştır. 🔹 Göçler sırasında Anadolu'ya yerleşen bazı Türk boylarının günümüz Adıyaman sınırları içinde bulunan yere, Gağti yani Kâhta adını verdikleri düşüncesi hakimdir. 🔸 Türkeş veya Türgiş olarak bilinen devletin başındaki isim Suluk Çor'un ölümünden sonra Gülnar ve ailesinin yaşadığı bölge Emevilerin kontrolüne girmiş. 🔸 Emeviler pek çok konuda bölgedeki Türklere baskı uygulamaya başlamışlardır. Bu baskılara başta Gülnar ve ailesi karşı çıkmıştır. Emeviler kimdir? Emeviler, Hulefâ-yi Râşidîn'den sonra 661-750 seneleri arasında hüküm süren ilk İslâm hânedanıdır. Türklerin ilk kadın hükümdarı Tomris 🔸 İlerleyen yıllarda ise Gülnar Hatun okul arkadaşı olan Yırbağı ile nişanlanmış ve Emevi yönetimine birlikte direniş göstermişlerdir. 745 yılına gelindiğinde Gülnar Hatun ile Arap yönetimi arasında çeşitli çekişmeler yaşanmış. 🔸 Yırbağı ile Gülnar Hatun küçük birlikler kurmuş ve Nasr bin Seyyâr ile ile bir savaşa girip ve kazanmışlardır. Fakat bu çatışmalar yalnızca fiili değildir. Psikolojik olarak Gülnar ve çevresinin üzerinde kimliksizleştirme çalışmaları yürütülmüştür. 🔸 Gülnar'ın babası Emevilerin kimliksizleştirme politikalarına direndiği için, Emevi komutanı Nasr bin Seyyâr tarafından öldürülür. Bununla yetinmeyip onları tamamen ortadan kaldırmak istemişler ve Gülnar'ın nişanlısı Yırbağ'ı da öldürmüşlerdir. 🔸 Yaşadıkları acı dolu günlerden mi yoksa baskılardan mı bilinmez ama Gülnar Hatun ve beraberindekiler batıya göç etmek durumunda kalmışlar. Nasr bin Seyyâr kimdir? Emevîler'in son Horasan valisidir. Orta Asya'nın kadim şehri: Merv 🔸 Gülnar Hatun ve beraberindekiler Türkmenistan'dan Anadolu'ya kadar gelmişler ve burada kendilerine ait bir yerleşim yeri kurmuşlardır. İşte, tam bu dönemde Emevîlerden sonra başa gelen Abbasiler, Güney Anadolu'da Bizans'a karşı tampon bir bölge oluşturmak istemişler. 🔸 Bölgeye yerleşen Gülnar Hatun ve çevresi Abbasi yönetiminin egemenliğini kabul etmemiş, bu duruma boyun eğmemişler ve bir savaşı daha başlatmışlardır. Abbasiler kim? Abbasiler, Emevî Hanedanı'ndan sonra başa gelerek İslam Devleti'nin yönetimini ve halifeliği beş yüzyıldan daha uzun bir süre elinde tutan Müslüman Arap hanedanlıktır. 🔸 769 yılına gelindiğinde Gülnar Hatun Göksu Vadisi'ne ulaşmış. Orada, Abbasi Devleti'nin ikinci Halifesi Mansur tarafından öldürülmüş ve oraya yakın civarda da defnedilmiştir. 🔸 Büyük Ece, Gülnar Hatun'un anne tarafı Gülnar adı verilen konuma, baba tarafı ise Anamur civarlarına yerleşmiştir. İşte, bundan ötürü Göksu Irmağı'nın batısındaki yere Gülnar adı verilmiştir. Gülek Boğazı nerede? Antik adı Kilikya Kapısı olan Gülek Boğazı, Mersin'in Tarsus ilçesi sınırlarında bulunan ve Akdeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında bağlantıyı sağlar. Toros Dağları üzerindeki bu geçit tarih boyunca önemli olaylara sahne olmuştur. Türklerin ilk kadın generali: Kurmancan Datka 🔸 İşte, bu anlatılan Gülnar Hatun'un yaşadığına dair bir rivayetti. Gülnar Hatun anlatısı klasik bir 'Alp Kadın' tiplemesidir. Yanındakileri ve kendini korumak, varlığını sürdürebilmek için gözü kapalı birlikler kuran ve savaşlara katılan bir Yörük kadını olarak da atfedilmiştir. 🔸 Sonuç olarak Gülnar Hatun ister gerçek ister hayal ürünü olsun, kültürel kodları barındıran 'Alp Kadın' özelliklerini barındırmasından ötürü bilhassa Mersin olmak üzere Anadolu'nun genelinde önemli bir yere sahip.