Oğuz Atay kimdir? Oğuz Atay eserleri...

Edebiyatımıza 'Tutunamayanlar'ın yanı sıra çok sayıda önemli eser kazandıran Oğuz Atay, yaşamdan geri kalmış yoksun kahramanların yazarıydı. Her eserinde bir oyun kuran Oğuz Atay, önce kendisini sonra da bizleri bu oyuna dahil etti. Hepimiz birer Tutunamayanlar olsak da nasıl ayakta kalabileceğimizi öğretmeye çalıştı. Peki çağını aşan yazar unvanını alan Oğuz Atay kimdir? OĞUZ ATAY'DAN HAYATI SORGULATAN 15 ALINTIYI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN Oğuz Atay, 12 Ekim 1934'te Mehmet Cemil Atay ile Muazzez Zeki Hanım'ın oğlu olarak Kastamonu'da dünyaya geldi. Annesi Muazzez Hanım ilkokul öğretmeniydi ve oğlunun kültürel altyapısıyla o ilgilendi. Yazdığı roman ve öyküleriyle unutulmaz bir iz bırakan Atay, 1951'de TED Ankara Kolejini, 1957'de ise İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesini bitirdi. 'Ben buradayım sevgili okuyucum, sen neredesin acaba?' Beş yaşında ailesiyle Ankara'ya gelen Atay'ın çocukluğundan itibaren en iyi dostu kitaplardı. 1951'de liseyi 9.61 not ortalamasıyla bitirdiğinde Shakespeare'in Hırçın Kız isimli oyununda oynamış, Turgut Zaim ve Eşref Üren'den resim dersleri almıştı. Ama nafileydi. Babası güzel sanatların karın doyurmayacağını söyleyince Eşref Üren; 'Babana söyle, sana köşe başında, işlek bir yerde bir bakkal dükkânı açsın o zaman. İyi para kazanırsın.' demişti. Babası filmleri ve romanları uydurma buluyordu. Bu yüzden Atay, gençliğinde babasıyla epey çatıştı. O, naif, duygusal yönleriyle annesinin oğlu olduğunu şöyle anlatıyordu: 'Çünkü ben babacığım, biraz da duygularımın 'romantik' bölümünü, sen kızacaksın ama annemden tevarüs ettim.' Üniversite yıllarında Beyoğlu'ndaki Baylan Pastanesi'ne sık giden Atay, Ferit Edgü, Demir Özlü, Hilmi Yavuz ve Onat Kutlar'ın da aralarında bulunduğu kişilerle arkadaşlık etti. Oğuz Atay, yedek subay olarak vatani hizmetini yapmak üzere 1957'de askere gitti. Vatani görevin ilk altı ayını İstanbul'da geçiren Atay, kalan hizmetini ise Ankara'da tamamlayarak 1959'da İstanbul'a döndü. Başarılı edebiyatçı, aynı yıl Pazar Postası dergisinde üç yazısı dışında imzasız makaleler kaleme aldı, ayrıca derginin redaksiyon ve tashih işlerini yaptı. TEHLİKELİ OYUNLAR KİTABINDAN DERİN İZLER BIRAKAN 50 ALINTIYI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN 'Kitapçıların ve çiçekçilerin bazı özellikleri olmalıdır Olric. Gelişigüzel insanlar bu mesleklerin içine girmemeli. Kitaplar ve çiçekler özel itina isteyen varlıklardır. Ne yazık, bu meslekler de artık olur olmaz kimselerin elinde, sattıklarıyla ilgileri olmayan kişilerin. Durmadan kitaplara ve çiçeklere eziyet ederler, onlara nasıl davranılacağını bilmezler. Bana kalırsa, bir kitapları koruma derneği kurmalı ve kitaplara kötü muamele edilmesini önlemeli...' 1957'de üniversiteden sonra Ankara'da askerliğini yaparken Cevat Çapan ve Vüsat O. Bener ile tanıştı. Bu ikiliyle dostluğu Atay'ın yolunu edebiyatla kesiştirdi ve daha sonra Turgut Uyar, İlhan Berk, Cemal Süreya, Ceyhun Atıf Kansu, Ülkü Tamer, Ece Ayhan ve Atilla İlhan gibi isimlerle arkadaş oldu. 1959'da askerliğini bitirip İstanbul'a döndüğünde şimdiki Yıldız Teknik Üniversitesi'nin İnşaat Bölümü'nde öğretim üyeliğine başladı. Bir yandan akademide ders verdi, diğer yandan yine gönlündeki yazı-çizi işlerine daldı. Pazar Postası artık onun adresiydi. Dergi kapanana kadar pek çok yazısı yayımlandı. Atay, ilk romanına 1968'de başladı. Tutunamayanlar... 'Tutunamayanlar ile çok basit bir iş yapmak istedim; insanı anlatmayı düşündüm. Kapalı dünyalar içinde yaşayan yazarların bile bu cümleye hemen isyan edeceğini, 'Peki herkes ne yapıyor?' diye öfkeleneceğini bildiğim halde bu basit gerçeği söylemekten kendimi alamıyorum.' 'Kelimelerden önce de yalnızlık vardı kelimeden sonra da var olmaya devam etti yalnızlık... Kelimenin bittiği yerden başladı. Kelimeler yalnızlığı unutturdu ve yalnızlık kelimeyle birlikte yaşadı insanın içinde. Kelimeler, yalnızlığı anlattı ve yalnızlığın içinde eriyip kayboldu. Yalnız kelimeler acıyı dindirdi ve kelimeler insanın aklına geldikçe yalnızlık büyüdü, dayanılmaz oldu.' Atay, Tutunamayanlar'ı 1970'de bitirdi. Ama ötesi vardı. Bu roman bildik kalıpların dışında, çağının epey ötesindeydi. Başta Atay'a kendini sorgulatacak kadar az ilgi gören ve insansız edebiyat yaptığı şeklinde eleştirilen romanı, yazarın vefatından sonra epey ünlendi. Romanda 'Beceriksiz ve korkak bir hayvandır. İnsan boyunda olanları bile vardır. İlk bakışta, dış görünüşüyle, insana benzer' diye uzun uzun tarif ettiği tutunamayan, 'disconnectus erectus' dillere pelesenk oldu. Makale ve söyleşileri çeşitli dergilerde yer alan usta kalemin en etkilendiği yazar, Rus roman yazarı Dostoyevski oldu. Modacı Fikriye Fatma Gürbüz ile 1961'de evlenen usta yazarın kızı Özge 1962'de dünyaya geldi. Atay, bir arkadaşıyla 1962'de inşaat şirketi kurdu aynı zamanda 1960'ta girdiği İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi İnşaat Bölümündeki öğretim üyeliği görevine de devam ederek topoğrafya ve yol inşaatı dersleri okuttu. Eşinden 1967'de ayrılan Atay, 1971-1973 yıllarında 'Meydan Larousse' lügat ve ansiklopedisinde redaksiyon ve son okuma işlerini yürüttü, 1973'te Hürriyet gazetesinin çıkardığı 'Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi'nde madde yazarlığı yaptı. Oğuz Atay, 1960 sonrası toplumsal değişim ve aydınların tutumuna eleştiriler getirdiği 'Tutunamayanlar' romanıyla 1970'te TRT tarafından verilen 1970 Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülünü kazandı. Halen çok satan kitaplar arasında yer alan eser, topluma ilişkin gözlemleri ve aydınların yaşamına, toplumsal kurumlara yönelen eleştirileri yüzünden önemli bir tartışmanın merkezini oluşturdu. Çok yönlü bir aydın ve modernist bir yazar olarak Doğu ve Batı uygarlıkları arasında sıkışıp kalmış, bir kültürel bunalım ve kimlik arayışı içindeki Cumhuriyet dönemi aydınının ruhsal ve düşünsel sorunlarıyla ilgilenen Atay, bireyi ve bireyin iç dünyasını, iç konuşma, diyalog, psikanaliz, hiciv, taklit, parodi, pastiş, yabancılaştırma tekniği olarak alay gibi çeşitli post-modern teknikleri kullanmak suretiyle romanın merkezine koydu. Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar veya gerçek hayattan seçilmiş bir insanın anlatıldığı Bir Bilim Adamının Romanı'nda, kendilerine has bir üslupla yaşayan, algılayan, yorumlayan kahramanlar bulunur. Onun roman ve hikâyeleri insanın kendisiyle ve alışıla gelen hayat düzeniyle olan ilişkisini söz konusu eder. Bilhassa yirminci yüzyılın Batı edebiyatında önde gelen isimleri, bireyin toplum içindeki durumunu yoğun bir biçimde ele alır. 'İki yaşında geçirdiği sıtmanın etkisiyle hızlı koşamadığı için saklambaç oyunlarında sık sık ebe olmaktan kurtulamadı. Bu ebeyle, onu dünyaya getiren ebe arasındaki ilişkiyi bir türlü bulamadı.' Tutunamayanlar'ın başlıca kahramanları Selim Işık, Turgut Özben, Süleyman Kargı, Metin Kutbay, Nermin Özben, Günseli Ediz'dir. Romana bir insan kitlesinin hakim olduğunu buradan görebiliriz. Bu kahramanlardan Selim, Turgut ve Süleyman romanın kurgusu içinde tutunamayanları diğerleri ise ağırlıklı olarak tutunanları veya toplum ve kendileriyle bir uyumu ifade ederler. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Tutunamayanlar romanında sözü en çok edilen kahraman Selim Işık'tır. Ancak Selim, romanda daha ziyade duygu ve düşünceleriyle yer alan soyut bir varlık, kendi içindeki dünyada yaşayan bir Don Kişot'tur... 'Bana kitap kurdu, boş hayaller kumkuması, hayatın cılız gölgesi gibi sıfatlar yakıştırılabilir, şövalye romanları okuya okuya kendini şövalye sanan Don Kişot'a benzetebilirsiniz beni. Yalnız onunla bir fark var aramızda: Ben kendimi Don Kişot sanıyorum.' Çocukluğun biteceğini bilseydim, her ne pahasına olursa olsun oynardım; ben de hiç olmazsa ihanet ederdim [...] haini oynardım, korkağı oynardım, fakat oynardım; kimse beni sahneden çıkaramazdı. Büyüyünce bu rolleri oynamak pek hoş olmuyordu.' Tehlikeli Oyunlar, Tutunamayanlar'ın bittiği yerde başlar. Tehlikeli Oyunlar romanında da yine bireyin iç dünyasındaki problemleri, çevresiyle uyumsuzluğunu, bunalımlarını okuruz Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. 'Kafam cam kırıklarıyla dolu doktor. Bu nedenle beynimin her hareketinde düşüncelerim acıyor, anlıyor musun? Bütün hayatımca bu cam kırıklarını beyin zarımın üzerinde taşımak ve onları oynatmadan son derece hesaplı düşünmek zorundayım.' Tutunamayanların kahramanı Turgut Özben yaşadığı hayatın içinden çıkıp gider, Tehlikeli Oyunlar'da Hikmet Benol ise yaşadığı düzeni terk ederek, bir gecekondu mahallesine yerleşir. Oğuz Atay'ın biyografik romanı olan Bir Bilim Adamının Romanı'nın kahramanı Mustafa İnan, yazarın diğer eserlerinde üzerinde durduğu aydın anlayışına yakın olmasına rağmen, diğer kahramanlardan çok daha ayrıcalıklıdır. Oğuz Atay'ın İstanbul Teknik Üniversitesi'nden hocası olan Mustafa İnan, Oğuz Atay'ın romanlarındaki tek olumlu kahramandır. BİR BİLİM ADAMININ ROMANI'NDAN 20 ALINTIYI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN Sonuç olarak Atay, özellikle ilk iki romanında insan bilincini ve bilinçaltını çarpıcı bir biçimde sergiler. Birey içine düştüğü sosyal çıkmazdan kurtulmaya çalışmadan önce kendi benliğini sorgular; kimliğini tespite çalışır. Çünkü yazar, kendisini bulamamış bireyin toplum problemlerine çözüm bulamayacağını düşünür. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Bu kitap, Oğuz Atay'ın yazdığı tek tiyatro oyunu. Devlet ve Şehir Tiyatroları'nda sahnelenir. Atay'ın Oyunlarla Yaşayanlar'ının, ilk iki romanı olan Tutunamayanlar ve Tehlikeli Oyunlar'la bir üçleme niteliği taşıdığı söylenir. Atay'ın romanları gibi yazdığı bu oyun, tiyatro tarihimiz için yeni bir nefes olarak karşılanır. 'Coşkun: Ben de büyük meseleler yüzünden harcamış olmak isterdim hayatımı. Küçük dertler yüzünden harcamış olmak istemezdim hayatımı. Küçük dertler yüzünden yıpranıp gitmek istemezdim. Üstelik bazı şeylerin, mesela zavallı milletimin farkına varmaya başlıyordum. Ben de bir eski zaman piyesi olsaydım. Modern oyunların modern kahramanları gibi silik bir hayat yaşamasaydım. Belki de işi başından yanlış tuttum. Bence keman dersleri almaya devam etmeliydim. Başımdan büyük işlere giriştim. Gülünç olma pahasına, kendime göre çok ciddi işlere giriştim.(...) ' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Oğuz Atay'ın tek öykü kitabı. Atay tüm kitaplarında olduğu gibi öykü kitabında da ironiyi oldukça fazla kullanır. Hatta edebi bir tarz olarak benimser. Oğuz Atay'ın Türk öykücülüğüne kazandırdığı en önemli yenilik ironidir. Kitap 8 öyküden oluşur. Oğuz Atay, Kafka'yı çokça okumuş ve ondan etkilenmiş bir yazardır. Bu etkiyi en iyi yansıtan eserlerinden biri de Korkuyu Beklerken adlı hikâyesidir. 'Aile içinde yapılan nişan törenindeki kalabalıktan anladığıma göre, bir sürü akrabam olacaktı. Sonra ikimiz baş başa yemekler filan yedik. Bu arada başka çiftlerin de baş başa yemek yediklerini fark ettim ilk defa. Ben de artık, yemekten sonra kızı evinin kapısına kadar götürüp öpenlerden biri olmuştum...' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Oğuz Atay, 1976'da hastalandı. Önce grip olduğunu düşündü. İlaçlar baş ağrısını geçirmedi, hatta bir süre sonra çift görmeye başladı ve kısa sürede beyninde iki tümör olduğu anlaşıldı. Şikâyetlerinin müsebbibi tümörlerin alınması için 22 Aralık'ta Londra'da Royal Marsden Hospital'daydı. İki tümörden yalnız biri alınabildi. 13 Aralık 1977'de arkadaşı Altay Gündüz'lerin evindeyken Oğuz Atay bir ara banyoya gitti. Bir süre çıkmadı. 'Nasılsın Oğuz?' diye seslendiklerinde; 'Sevinmeyin, daha ölmedim.' karşılığını verdi. Sonra yine sessizlik oldu. Bir şeyler ters gidiyordu. Gündüz kapıyı kırdı; Oğuz Atay yaşama veda etmişti. Atay, Edirnekapı Şehitliği'nde annesinin yanına defnedildi.