Sadeliğin azameti Molla Cami

◾ İslam medeniyetinin zirve dönemlerinden olan on beşinci yüzyıl içinde yaşayan Molla Abdurrahman Câmî'nin tam adı Nuruddin Abdurrahman b. Nizameddin Ahmed b. Muhammed el Câmî'dir. ◾ 1414 - 1492 yılları arasında yaşayan büyük alim ve şair Molla Cami, zor meseleleri gayet akıcı bir dil ve uslüple ifade ederek İslam dünyasında sadeliğin azametini yansıtan önemli isimlerden oldu. Kağıttan ırmağa: Medeniyetimiz ◾ Babası Nizameddin Ahmed'in müderris olması sebebiyle ilmi macerasına erken yaşta başlayan Abdurrahman Cami, döneminin önde gelen isimlerine talebe oldu. ◾ Herat'ta ünlü alimlerden ders aldıktan sonra dokuz yıl boyunca dönemin ilmi merkezi Semerkant'ta kaldı. Ardından Hac vazifesini ifa etmek için ilim dolu bir yolculukla Hicaz'a giden Cami, yolda pek çok kimsenin teklfiine rağmen Herat'a döndü. Kanuni'nin süt kardeşi Yahya Efendi ◾ Bu zaman diliminde Hüseyin Baykara, Molla Cami'nin ilmi temayüzüne hayranlık duyarak onun için büyük bir medrese inşa ettirdi. Hicaz dönüşü Abdurrahman Cami burada talebe yetiştirmeye başladı. ◾ Büyük alimin cenaze namazında Hüseyin Baykara ve Ali Şir Nevai bizzat bulundu. Dostu ve talebesi Ali Şir Nevai büyük ismin vefatı üzerine hem bir mersiye hem de bir eser kaleme aldı. Hadis Usulünün Zirvesi: İbn Hacer el Askalani ◾ Ailesini erken yaşta kaybetmesi sebebiyle hayatı boyunca yalnız kalan Molla Abdurrahman Cami, hayatını ilim ve talebe yetiştirme yoluna vakfetti. ◾ Molla Cami eserleri, düşünce tarzı, zekası ve muhakemesi ile İslam dünyasının her devirde tazelenen müstesna isimlerinden oldu. Kuvvetli bir alim olduğu kadar çok da iyi bir şair olan Cami, vefatından asırlar sonra dahi insanları etkiledi. Sahib-i Tarih Molla Cami'nin Hocaları ➡ İlmi hayatını çocukluğundan vefatına kadar sürdüren Abdurrahman Cami ilk eğitimini babası Nizameddin Ahmed'ten aldı. Sonrasında ise Mevlana Cüneyd, Muhammed Cacermi, Hace Ali Semerkandi gibi çağının önemli hocalarından bizzaat dersler aldı. ◾ Nasıreddin Ubeydullah b. Mahmud eş-Şaşi es-Semerkandi Daha çok Ubeydullah Ahrar olarak tanınan büyük mutavasavvıf. 1404 - 1490 yılları arasında yaşayan Hace Ubeydullah Ahrar, hayatını ilim, ziraat, ticaret gibi alanlara ayırdı. Maddi ve manevi manada büyük bir zenginliğe sahipti. Zenginliğini medrese, cami gibi kurumların giderlerine sarf etti. Son Hezarfen Fatih Sultan Mehmed çok istedi ama ◾ Molla Cami'nin şöhretini duyan Fatih Sultan Mehmed bu büyük alimi İstanbul'a getirmesi için Ataullah Kirmani'yi yüksek meblağlı bir altın sandığı ile gönderse de Molla Cami ile Kirmani görüşemedi. ◾ Bunun üzerine Sultan II. Mehmed bir mektup vesilesiyle Cami'den Kelam - Felsefe - Tasavvuf alanlarını mukayese eden bir eser kaleme almasını istirham etti. Bu talep üzerine Molla Abdurrahman-ı Cami meşhur eseri 'ed Dürretü'l fahire'yi kaleme aldı lakin eser yolda iken II. Mehmed vefat ettiğinden bu değerli kitaba kavuşamadı. ◾ Fatih'in vefatının ardından Molla Cami ile Sultan II. Bayezid arasında mektuplaşmalar sürdü. Sultan Bayezid bu büyük alime eşsiz bir hürmet duyuyordu. İslam medeniyetinin hafızaları Molla Cami'nin mühim talebeleri ◾ Radıyüddin- Lari Hocasının yolundan giden Lari'nin eserleri Molla Cami'nin daha iyi tanınmasında ve anlaşılmasında ciddi rol oynadı. Lari, 1506 senesinde vefat etti. ◾ Kemaleddin Abdülvasi Nizami Daha çok Bazarhi mahlasıyla tanınan Nizami, Molla Cami'nin en değerli talebelerindendir. Kaleme aldığı Makamat-ı Cami adlı eseriyle döneme dair önemli bilgiler veren Nizami, Molla Cami'den pek çok mühim kitabı okudu. Endülüs'ün incisi: İbn Hazm Ali Şir Nevai'de Molla Cami'den etkilendi ◾ Ali Şir Nevai'nin hayatı boyunca en çok etkilendiği isim Molla Cami'dir. Cami'nin edebiyat, tasavvuf ve ahlaki meseleler ile alakalı alanlardaki çalışmalarını ihtimamla takip eden Nevai büyük alim ile olan irtibatını daima sıkı tuttu. ◾ Yürüdüğü yol itibariyle Molla Abdurrahman Cami'nin bir talebesi olarak kabul edilen Ali Şir Nevai, yazma faaliyetlerind ehocasını takip ederek farklı alanlarda mühim eserler kaleme aldı. Türkçenin en büyük hamisi Şöhreti ◾ Ebu'l Berekat künyesi ile bilinen büyük alim ve şair, doğduğu mekana atfen Camî olarak meşhur oldu. Bunların dışında Horasanî, Deştî, Şirazî ve Herevî gibi mahlaslarla da bilindi. ◾ Edebiyatçılar tarafındna Hatemu'ş Şuara, babası tarafından İmadeddin halk tarafından ise Nureddin, Nuru'l Hak, Mevlana, Molla gibi mahlaslarla yaşadığı devirde oldukça büyük bir şöhrete ulaştı. Ebussuud Efendi'den öğütler Eserleri Molla Abdurrahman-ı Cami'nin yazdığı eser sayısı kitaplarda kırk beşin üzerinde zikredilse de bunların bazıları maalesef günmüze ulaşamamıştır. Cami'nin eserlerini manzum (şiirsel) ve mensur (düzyazı) halinde ayırmak en isabetli görüş. En meşhur manzum eserleri ◾ Divanları Büyük bir şair olan Molla Cami'nin müstakil eserler dışındaki şiirleri üç ayrı divan içerisinde toplandı. Ayrıca divanlarda bulunan mukaddime bölümlerinde Cami, önemli poetik görüşler serdetti. ◾ Heft Evreng Yedi efsanevi aşk hikayesinin mesnevi formundan müteşekkil. ◾ Hadis-i Erbain Çihil Hadis olarak meşhur olan kitap Farsça manzum bir Kırk Hadis tercümesidir. Kalemi yorulmayan alim: İmam Zehebi Mensur eserleri İlmi bakımdan çağının ilerisinde bir noktada bulunan Molla Abdurrahman-ı Cami büyük bir hezarfendi. Yazdığı telif eserler ile büyük alim adını sonraki kuşaklara taşıdı. Hezarfen nedir? Bin fen sahibi anlamına gelen tabir pek çok alanda uzmanlaşmış kişileri tanımlamak için kullanılırdı. ◾ ed Dürretü'l fahire DFatih Sulktan Mehmed'in talebiyle yazılan eser Tasavvuf - Felsefe ve Kelam alanlarının mukayese ve muhakemelerine dair orijinal ilk eserdir. Cami'nin en mühim telif eseri kabul edilen kitap Araapça olarak yazıldı. ◾ Nefahetü'l Üns Tasavvufi terimlerin izahlarını ve büyük sufilerin hayat hikayelerini içerir. ◾ Risale fi'l vücud Varlığın mahiyeti ve Allah Teala'nın varlığının ispatına dair önemli bilgiler ihtiva eder. ◾ el Fevaidü'z Ziya'iyye Cami'nin Arap gramerine dair kalem alıdğı bu eser, esasında tek oğlu Ziyaeddin Yusuf için yazıldı. Molla Cami adıyla bilinen eser yüzyıllar boyunca medreselerde okutulmuş, bu eseri geçen talebeler Molla olarak anılmıştır. ◾ Nakdü'n nusus fi şerhi Nakşi'l fusus Eser esasında İbn Arabi'nin meşhur kitabı 'Füsusu'l Hikem'in şerhidir. ◾ Risale-i Musiki Eserde Molla Cami müzik ilmine dair nazariyelerden bahseder. ◾ Eşi'atü'l-Lema'at Fahreddin Iraki'nin 'Lemaat' adlı eserini şerhidir. ◾ Baharistan Farsça olan eser ahlaki edebi öğütlereden meydana gelir. ◾ Şevahidü'n nübüvve Peygamberi Efendimiz, risaleti, ehl-i beyt başta olmak üzere dini büyük isimlerin hayatlarını anlatan bir kitaptır. Mezarı bile mesele oldu ◾ 1492 yılında 78 yaşında iken Herat'ta vefat eden ve Taht mezarlığına defnedilen büyük alimin mezarı hakkında tarih içinde farklı hikayeler ortaya çıktı. Haşim Rıza bu hikayelerden en önemli olarak gördüğü ikisinden Divan-ı Kamil-i Cami eserinin mukaddimesinde bahsetti. ◾ Rivayetlerin ilkine göre Şia'ya yönelik eleştirilerinden dolayı Şah İsmail mezarı tahrip etti. İkinci rivayete göre ise Şah İsmail'in Herat'ı almasından evvel yakınları tarafından büyük alimin mezarını bilinmeyen bir yere taşındı. İmam Gazzali'nin emirlere nasihatleri Azametli bir sadelik ◾ Molla Cami Felsefe - Tasavvuf - Kelam alanlarına dair üçlü mukayeseyi ilk defa yapması, eserlerinde farklı bakış açılarını kullanması ve çok iyi bir şair olmasıyla çağdaşlarından ayrıldı. ◾ Eserlerinin yüzyıllar boyunca medreselerde okutulması sebebiyle haklı ve büyük bir şöhrete sahip olan Molla Cami, hemen her ilme dair sözü olan kuvvetli bir alimdi. Fatih'in hocası: Molla Gürani