Şeyh Galip kimdir? Hayatı ve eserleri nelerdir?

'Gül ateş gülbün ateş gülşen ateş cuybar ateş/ Semender-tıynetan-ı aşka besdir lalezar ateş', dizelerinin sahibi Şeyh Galip; Baki, Fuzuli, Nef'i ve Nedim'in de aralarında bulunduğu divan edebiyatının beş büyük temsilcisinden biri olarak kabul edilir. Asıl adı Mehmed Esad olan Şeyh Galip, İstanbul'da Yenikapı Mevlevîhânesi yakınlarındaki bir evde dünyaya geldi. Mevlevi aileden olan, şair ve alim Reşid Efendi ile Emine Hatun'un oğlu olan Galip, ilk eğitimini babasından aldı. Divanında ve Hüsn ü Aşk'ında da bunu böyle belirtmiştir. Arapçayı Hamdi Efendi'den, Farsça'yı Hoca Neş'et'ten öğrendi. Neş'et Efendi kendisine 'Esad' mahlasını verdi ancak dönemin Esad isimli şairleriyle karıştırılmaması için 'Galip' mahlasını kullanmaya başladı. Usta kalem, çevresini derinden etkileyen kişiliğinin yanında, henüz genç yaşta etkili bir şair ve geniş kültürlü bir aydın olarak tanınmaya başladı. 1198'de Konya'ya gidip Mevlana Dergâhı'nda çileye girdi. Divan edebiyatında tasavvufun özellikle mevlevilik koluna bağlı olan Galip, tasavvufun mazmun, çağrışım ve fikir hazinesinden faydalanırken, tek varlık inancını, ilahi aşk, insan yüceliği ve hoşgörülülük ilkelerini benimsedi. Düşünce hayatının gelişmesinde özellikle Mevlana'nın Mesnevi eserinin büyük etkisi olan başarılı isim, 24 yaşındayken 'Divan' eserini yazdı. Şeyh Galip, 2 bin 101 beyitten oluşan ve aruzun 'Mef'ulü-mefa'ilün-fa'ülün' kalıbını kullandığı başyapıtı 'Hüsn ü Aşk'ı, 26 yaşındayken, 6 ayda kaleme aldı. Galip'in yirmi altı yaşındayken kaleme aldığı Hüsn ü Aşk, 600 yıllık Divan edebiyatının son mesnevisi olarak kabul edilir. Allegorik bir anlatıma sahip olan mesnevide Muhabettoğulları kabilesinin aynı gün doğan iki evladı Hüsn ve Aşk, Mekteb-i Edeb'de tanışır. Hüsn'ün uğruna türlü türlü merhaleleri aşmak için yola koyulan Aşk, Kalp Ülkesi'ne, Gam Harabeleri'ne gider. Ateş Denizi'nden geçer; cadılar, gulyabanilerle boğuşur. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Divan edebiyatının önemli örneklerinden biri olan eser, kurgusal anlamda 'Hüsn' (güzellik) ismindeki kız ile 'Aşk' ismindeki erkeğin aşkını anlatan, tasavvufi bir tema ve temele sahip bir mesnevidir. Her satırında tasavvufi simgeler bulunan eserdeki, kişi ve yer isimleriyle, benzetmeler, İranlı Şevketi Buhari'nin Sebk-i Hindi (Hint üslubu) ile yazılmıştır. Şeyh Galib ve Nabi'ye inat uğruna yazdığı Hüsn ü Aşk 'Hoş geldin eya berid-i canan Galip, Divan ile Hüsn ü Aşk eserlerinde, şiirde kendine has bir üslup geliştirmeyi başarmasının yanında, iki eserde de yenilik vurgusunu sürekli ön planda tuttu. Zengin kelime haznesine sahip olan Galip, baştanbaşa mecazlarla örülmüş şiirleriyle de okuyucunun ilgisini gördü. Eserde, tasavvuf yolundaki bir salikin seyr ü sülük-i ruhanisi anlatılmaktadır. Başarılı şair ayrıca 'Şerh-i Cezire-i Mesnevi' ile 'Es-Sohbetü's-Safiyye' adlı eserleri de edebiyatseverlerle buluşturdu. Sütlüce'deki evinde, 1791 yılına kadar şeyhlik yapan Galip, 8 yıl süren dergah şeyhliği sırasında Sultan III. Selim, Valide Sultan ve padişahın kız kardeşi Beyhan Sultan'ın yakınları arasında yer aldı. Şeyh Galip, 3 Ocak 1799'da, henüz 42 yaşındayken vefat etti ve Galata Mevlevihanesi'nin avlusundaki türbeye defnedildi. Şeyh Galip'in çileye girdiği dergâh; Konya'da Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin türbesi etrafında oluşan Mevlânâ Külliyesi'dir. Çilesini tamamladığı dergâh ise Yenikapı Mevlevîhânesi'dir. İstanbul'da Mevlânâkapı dışında 14. yüzyılın sonunda kurulan ve Mevlevî kültürünün gelişiminde önemli yeri olan mevlevîhânedir. Mevlevîliğin İstanbul'daki en önemli irşad ve kültür merkezlerinden olan Yenikapı Mevlevîhânesi'nden birçok edebiyat, mûsiki ve hat ustası feyiz almıştır. Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi, Şeyh Galip, Hamâmîzâde İsmâil Dede Efendi bunlar arasında en tanınmış simalardır. İstanbul'un ilk Mevlevihanesi 'Galipdede Tekkesi' Şeyhi olduğu mevlevîhâne; Galata'da 1491'de kurulan İstanbul'daki en eski Mevlevî âsitânesi, Galata Mevlevîhânesi'dir. Şeyh Galip'in, ölümü üzerine mersiye yazdığı şair, Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye adlı eseriyle tanınan mutasavvıf, Esrar Dede'dir. Esrar Dede Divanı'nı Fikriyat'ın E-Kitap uygulamasından okumak için tıklayın. Divan şairi, Hayâlî Bey; Sebk-i Hindî akımının önemli temsilcilerinden, divan şairi, Neşâtî; Hiciv ve kasideleriyle ünlü divan şairi; Nef'Î ve Fehîm-i Kadîm'dir. Kendisini etkileyen akım ise divan şiirinde sanat ve anlam derinliğine dayanan üslûp olarak bilinen, Sebk-i Hindî'dir.

Şeyh Galip kimdir? Hayatı ve eserleri nelerdir?

Divan edebiyatının beş büyük temsilcisinden biri