Sultan III. Ahmed’in hatları

Sultan III. Ahmed, Sultan IV. Mehmed'in ve Gülnuş Emetullah Valide Sultan'ın oğlu olarak 31 Aralık 1673 tarihinde doğdu. Şeyh-i Sultani Mehmed Efendi ile Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi'nin tedrîsi altında, idari, siyasi, dinî ve edebî ilimlerde mükemmel surette yetiştirildi. Ağabeyi Sultan II. Mustafa'nın Edirne Vak'ası ile hal edilmesi üzerine 22 Ağustos 1703 tarihinde tahta cülûs etti. İlk icraatı, ikbâline vesile olan isyanı organize edenleri bertaraf ederek otoriteyi ele almak oldu. Daha sonra Ruslarla yaptığı savaşı kaybederek Osmanlılara sığınan İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ı korumak için Ruslara savaş ilan etti. 1711'de Prut Savaşı kazanılarak Azak ve çevresi yeniden Osmanlılara geçti. 1714'te de Karlofça Antlaşması ile Venediklere geçen Mora Kaleleri birer birer fethedildi. Ancak bundan endişelenen Avusturyalılarla 1716'da Petervaradin'de yapılan savaşın, Osmanlıların mağlubiyeti ile nihayetlenmesi, Belgrad da dâhil olmak üzere Sava Nehri'nin kuzeyindeki toprakların kaybına neden oldu. Bu hezimetin ardından Pasarofça Antlaşması imzalanması sonrasında İranlılarla sulh yapılması ile Osmanlı tarihinde Lâle Devri diye anılacak olan dönem başlamış oldu. Bu barış ortamını, elli yılı aşkın süredir aralıksız devam eden harpler sonunda yıpranan orduyu kuvvetlendirmek, ülkedeki huzur ve asayişi temin etmek için iyi bir fırsat olarak gören Sultan III. Ahmed, aynı zamanda damadı olan Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ile birlikte işe koyularak, ilk olarak ordunun modernizasyonu ile ilgilendi. Humbaracı Ocağı'nın ıslahı için Baron de Todt davet edildi. İlk Türk matbaası İbrahim Müteferrika tarafından tesis edilerek, önemli ilim ve kültür eserleri basımına başlandı. Yalova'da kâğıt, İstanbul'da çini ve kumaş fabrikaları açıldı. İmar faaliyetleri arttırılarak payitahtın birçok yerinde kasırlar, yalılar, camiler ve çeşmeler yaptırıldı, tamire muhtaç olanlar yenilendi. İstanbul'daki ilim, kültür ve sanat çevrelerinin himâyesi sâyesinde de, her anlamda parlak bir devir yaşanmaya başladı. Öte yandan bu devrede İran ile yapılan savaşlar neticesinde Gence, Nahcivan, Hoy, Selman, Kirmanşah ve Nihavend gibi şehirler fethedildi. Ancak Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın giderek despotlaşan idaresi ve hısım akrabasını önemli mevkilere tayin ettirmesi, karşısındaki muhalefet ateşini körüklemekte, 'kâfir icadı' olarak adlandırılan yenilik hareketlerini tasvip etmeyen ahalinin tepkisi de günden güne büyümekteydi. 1730'da muhaliflerin kışkırtmasıyla isyan bayrağını açarak, idareden memnun olmayanları çevresine toplayan Patrona Halil, İran Seferi'ne çıkmak istemeyen yeniçerilerin olaylara seyirci kalması sayesinde, sefer hazırlıklarını teftiş için Üsküdar'a geçmiş olan Sultan Ahmed Hân-ı Sâlis ve Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın yokluğunda şehrin denetimini ele geçirmişti. Kısa zamanda büyüyen isyan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ile iki damadının boğularak katledilmesine şahit olan Sultan III. Ahmed'in, 2 Ekim 1730 tarihinde tahtı terk etmesi ile nihayetlendi. Tarihî kaynaklar, tahtı yeğeni Mahmud'a teslim ederken, 'Vezirine teslim olma. Daima ahvâlini araştır ve beş-on sene birini vezarette müstakil istihdam eyleme. Merhamet sahibi ol. Cömertliği elden bırakma. Gayet tasarruf üzere ol. İşi kendin gör. Ele itimat etme. İşte benim ahvâlim, sana nasihat için kâfidir. İhtiyaç sahiplerine adâletle davran. Kimsenin bedduasını alma. Şehzâdegân sana emanettir. Oğlum; devlet işlerini baban ve ben başkalarına bıraktığımızdan bu durum başımıza geldi. Sen bizzat idareyi ele al' şeklinde nasihatte bulunduğunu nakletmektedir. Saltanattan çekildikten sonra Kafes Kasrı'nda ilim ve ibadetle meşgul olmaya başlayan Sultan III. Ahmed, 1 Temmuz 1736 tarihinde 63 yaşında iken vefat etmiş ve büyükannesi Hatice Turhan Valide Sultan'ın Yeni Cami'ndeki türbesine defnedilmiştir. Hassas ve İslâmiyet'e son derece bağlı mütedeyyin bir zât olmakla beraber açık fikirli ve vatanperver bir padişahtır. Âlim, şair ve hattatları her daim himâye etmiş olduğu gibi, 'Necîb' mahlâsı ile şiirler dahi yazmıştı. Hüsn-i hatta da neredeyse üstad mertebesine erişmiş olan Sultan III. Ahmed, şehzâdelik günlerinde ağabeyi Sultan II. Mustafa ile birlikte Hâfız Osman'dan sülüs ve nesih dersleri almış, onun vefatından sonra da şâkirdânından Yedikuleli Seyyid Abdullah Efendi'den istifade etmişti. Geride bir hayli eser bırakmış olduğu celî sülüsteki maharetini ise dönemin mümtaz celî-nüvislerinden biri olan Burusevî Mehmed Efendi'ye borçludur. Hatt-ı ta'liki ise ileride şeyhülislamlık makamına erişecek olan Veliyyüddîn Efendi'den meşk etmiştir. Halen Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan on adet tuğradan mürekkeb albümünden tuğra tertibiyle de uğraşmış olduğunu anlamaktayız. Yine aynı yerde sülüsle muharrer meşk murakka'ı bulunan Sultan III. Ahmed'in Bâb-ı Hümâyûn önünde kendi namına ve Üsküdar İskelesi önünde annesi adına inşa ettirmiş olduğu meydan çeşmelerinin kitabeleri ile Topkapı Sarayı'nda Arz Odası girişinde ve Taş Eserler bölümünde bulunan besmele kitabeleri, celî sülüsteki kudretinin delilleridir. Yine Topkapı Sarayı'nda bulunan, ketebesini tuğra şeklinde koyduğu 'Kelime-i Tevhîd' kitabesi ise zirve eseri olarak addedilebilir. Ayrıca devrin meşhur müzehheplerinden Tozkondurmaz Mustafa Ağa'ya tezhip ettirdiği celî sülüs levhaları da Üsküdar'daki Yeni Valide ve Ayazma camileri ile Fatih'teki Drağmân Tekkesi'ne hediye etmiştir. Tekkenin kapısı üzerinde bulunan Muhammed Suresi'nin 19. ayetinin bulunduğu kitabe de ona aittir. Sütlüce'deki kasr-ı hümayunun harem kapısı üzerinde bulunan kitabesi ise günümüze intikal etmemiştir. Tahttan çekildikten sonra Kafes Kasrı'nda geçirdiği günlerde daha ziyade Mushaf-ı şerif istinsahı ile meşgul olan Sultan III. Ahmed, yazmış olduğu Kur'an-ı Kerimlerden ikisini Ravzâ-i Mutahhara'ya vakfetmiştir. Birer tanesini de Sümbül Efendi Tekkesi şeyhi Nureddin Efendi ile Hâfız Paşa Cami imamı Veliyyüddîn Efendi'ye hediye etmiş olduğu bilinir. Fikriyat Osmanlı tarihinde iz bırakan hükümdarlardan biriydi Sultan Abdülmecid. Babasının yolundan giderek modernleşmenin temellerini atmış; ancak geleneğe olan bağlılığını hiçbir zaman yitirmemişti. Doğu ve batıyı her alanda sentezleyen Abdülmecid, sanatta da bu bakış açısını sürdürmüş; hem batı resim sanatıyla, hem de geleneksel hüsn-i hatla ilgilenmişti. 'Sultan Abdülmecid'in hatları' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Osmanlı tarihinde iz bırakan hükümdarların başında gelen bir isimdi Sultan II. Mahmud. Devlet-i Aliyye'de modernleşmenin temellerini atmış; ancak geleneğe olan bağlılığını hiçbir zaman yitirmemişti. İyi bir tahsil gören II. Mahmud, güzel sanatlara ilgi duymuş; hüsn-i hat alanında henüz şehzadelik yıllarında icazet almıştı. 'Sultan Mahmud'un hatları' adlı haberimizi okumak için tıklayın.

Sultan III. Ahmed’in hatları

SULTAN III. AHMED KİMDİR?