Varoluşçu felsefenin kurucularından Martin Heidegger

26 Eylül 1889'da Almanya'nın Baden eyaletinde doğan Heidegger, fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Çocukluğundan itibaren dine ve felsefeye eğilimli biri olarak yetişti. Genç Heidegger, 1903 yılında burs kazanınca, Konstanz'da bulunan yatılı okula girdi ve oradan da yerel bir üniversite kasabası olan Freiburg'da liseyi okudu. Hz. İbrahim kıssası üzerinden 'korku' felsefesi Dindar bir çevre içerisinde yetişen Heidegger, okul sıralarında modern ve antik felsefe ile tanıştı, bu zamandan sonra hayatı ve düşünceleri yavaş yavaş değişmeye başladı. Çocukluğundan gelen ilahiyat ve felsefeye olan ilgisini eğitim hayatına da taşımak istediği için Freiburg Üniversitesi'nde Katolik İlahiyatı ve Hristiyan Felsefesi okudu. Kalp rahatsızlığı olan Heidegger, yaşadığı bir kriz sonucu papaz olmak için aldığı eğitimi sonlandırdı. 1911 yılından sonra ise çalışmalarını felsefe, ahlak ve doğa bilimine yönlendirdi. Gelişip dönüşen varlık olarak canlı 1914 yılında ilk çalışması ve doktora tezi, 'Psikolojide Yargı Kuramı' ile dikkatleri üzerine çeken Heidegger'in akademideki yolu açıldı ve 1923'te Marburg Üniversitesi'nde profesör oldu. Heidegger, 1927 yılında yayımladığı Varlık ve Zaman kitabıyla felsefe alanında yeni bir çığır açtı. Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktı... Yaratılmış varlık olarak canlı Varlık ve Zaman kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız. Varlık ve Zaman, yayımlanışından itibaren yalnızca varoluşçu felsefe açısından değil, 20.yüzyıldaki bütün felsefe tartışmaları bağlamında bir etki yarattı. Heidegger burada, bütün bir Batı felsefesi geleneğini metafizik olmakla eleştirdi. Nitekim yıllar sonra postmodern felsefe bu argümanı başka düzlemlerde yeniden değerlendirecekti. Felsefe nedir? Felsefeye merak duyanlar için okuma listesi... Varlık ve Zaman adlı eserinde Heidegger, en temel sorulardan birine cevap aramaktaydı: Varlık neydi? Heidegger varlık felsefesi geleneği ile kopmaz bir biçimde bağlantılı ve onun temsilcileri ile sürekli bir söyleşi içindeydi. Onun Batı düşüncesinin büyük metafizikçileri ile söyleşisi eleştireldi çünkü o, çağdaş düşüncede varlıkbilimsel araştırmanın unutulmasına katkıda bulunan bu gelenekte çok hata görüyordu. Bu sebeple eserinde var olan klasik felsefe geleneğini yıkmayı hedefledi. Heidegger, ilk önce Descartes'ın metafiziği felsefe ağacının kökleri sayan benzetmesinden hareketle, 'Felsefe ağacının kökleri hangi toprakta tutunur?' sorusunu sorarak metafiziğin ne olduğunu ortaya koymayı ve ilkelerin ilmi kabul edilen metafiziğin hangi temel üzerinde durduğuna açıklık getirmeyi amaçlamıştı. Heidegger'e göre Eflâtun'dan beri metafizik, 'var olanı var olan olarak' konu edinmek suretiyle var olanla varlık arasındaki bağı koparıp atmıştı. Dolayısıyla gerçek felsefî düşünme metafiziğin temeline geri dönerek yola koyulmalı ve onu aşmaya çalışmalıydı. Nitekim varlığın anlamı Batı düşüncesinin felsefi geleneği tarafından unutulmaya başlanmıştı. Varlık ve Zaman çalışması varlığın unutulmuşluğuna yapılan büyük bir itirazdı. Varlığın insanla bağının koparılışı zamandan yoksun bir varlık anlayışını gözler önüne sermiş, insan; dünyadaki hayatının aleladeliğine ayak uydurmuş ve 'varlığının anlamının ne olduğunu' görmezden gelerek modern yaşamın büyüsüne kapılıp gitmişti. Varlık ve Zaman eserine göre kısaca varlık; zamandı ve bu zaman ölümle son buluyordu. O halde, Heidegger'e göre sahici bir insan olmanın ne olduğunu anlamak istiyorsak, yaşamlarımızı durmadan ölümün ufkunda tasarlamamız gerekiyordu. Heidegger'ın düşüncesine göre, insan bu dünyaya öylece bırakılmıştı. Bu bırakılmışlık fikrini birkaç yönden varoluşçu felsefenin temel argümanlarını sürdürerek derinleştirmişti. Heidegger'in insan için kullandığı sözcük, çeşitli şekillerde çevirisi yapılabilen fakat genellikle 'orada olma' olarak ifade edilen 'Dasein'dı. Bu terim insanın dünyadaki etkin varoluşunu belirliyordu. İnsan, varoluşun ortasına öylece, orada bir varlık olarak -dasein- atılmıştı. Bu bir tercih ya da seçimin sonucu değildi. Ve insan, bu bırakılmışlık içinde tercihler ve seçimleriyle kendi yaşamını ileriye doğru kuruyordu. Burada zorunlu bir özgürlük deneyimi söz konusuydu. İnsan kendi varlığını gerçekleştirmek üzere ölümüne kadar sürekli seçimler ve tercihler yapmak durumunda, yani özgürlüğünü gerçekleştirmek zorundaydı. Heidegger'in felsefesinde ölüm fikri, bu bakımdan önemli bir yer tutuyordu. İnsan, dünyaya bırakılmışlığında ölüme yazgılı olduğu için varoluşunu buna göre gerçekleştirmeliydi. Heidegger, ayrıca yapısalcılığa benzeyen fakat başka bağlamlarda işlenen dil konusunu felsefeye temel bir kategori olarak soktu. Onun bütün felsefi kategorileri dil bağlamında işlerlik kazandı. Bu sebeple Heidegger denilince ilk akla gelen 'Dil varlığın evidir' cümlesi oldu. Heidegger'in yaklaşım biçimi, bilimsel eğilimli çevrelerdense daha çok edebi odaklı olan akademik çevreler tarafından ilgi gördü. Aynı zamanda edebiyatçı olan Sartre ve Albert Camus gibi varoluşçu felsefeciler, ayrıca yapısalcılık ve varlık felsefesi gibi diğer felsefe akımları da çalışmalarında onunla açık ya da örtük diyalog halinde oldular. Heidegger'in çalışmaları, özellikle dil bağlamındaki analizleri ve felsefenin metafizik olarak eleştirisi mantığı; postmodern felsefenin gelişiminde de önemli köşe taşlarıydı. Heidegger, felsefi çalışmalarıyla olduğu kadar yaşamı ve çeşitli dönemlerde sergilediği politik tutumlarıyla da tartışma konusu oldu. Modern felsefenin ve modern hayatın önemli bir tahlilcisi olarak görülürken aynı zamanda özel hayatına karşı büyük tepkiler de aldı. Özel hayatına yapılan saldırıların bu kadar şiddetli olması, Almanya'da 1930 ile 1940 yılları arasında boy gösteren yıkıcı olaylardaki rolünden kaynaklanmaktaydı. 1933 yılından itibaren Nazilerin iktidara gelmesiyle birlikte Heidegger Nazi Partisi'ne katıldı. Bu dönemde Freiburg Üniversitesi'nde rektör oldu. Nazilere katıldığı gerekçesiyle 1945'te üniversiteden uzaklaştırıldı sonrasında ise 1952'de yeniden üniversiteye dönebildi. Heidegger'in bu dönem boyunca izlediği politika her zaman tartışma konusu olduğu için ünlü düşünürün çalışmalarının değerlendirilmesine de gölgeler düşürmüştü. Heidegger, özel yaşantısında yaptığı yanlışları dile getirse de üzerine düşen gölgelerin uzaklaşmasını sağlayamamıştı. Fakat her şeye rağmen teorik çalışmaları, felsefe tarihindeki önemli yerini günümüzde kadar muhafaza etti. Heidegger, ardında koca bir düşünce dünyası bırakarak 44. yıl önce bugün Freiburg'da hayata gözlerini yumdu ve okula giderken her gün önünden geçtiği ailesinin Messkirch'de yattıkları mezara gömüldü.

Varoluşçu felsefenin kurucularından Martin Heidegger

ÇOCUKLUĞUNDAN İTİBAREN FELSEFEYLE İLGİLİYDİ