Afrika’da hangi ülke neyi hedefliyor?

Yeryüzünün en eski kıta topraklarından biri olan Afrika, insanları, kültürleri, yaşam biçimleri ve doğal zenginlikleri ile tarih boyunca ilgi odağı oldu. Coğrafi keşifler sonrası emperyalist Avrupalı ülkelerin sömürüsü altında yüzyıllarca yaşayan Afrika, bugün yine küresel güçlerin hedefinde. Dünya ekonomisinin etkin küresel güçlerinden biri olan Çin, Afrika'daki yatırım ve nüfuzunu artırmaya yönelik adımlarını sürdürüyor. Son yıllarda yatırımda benimsediği 'dışa açılım politikasını' Afrika kıtasında etkin bir şekilde hayata geçiriyor. Geçtiğimiz yıl Temmuz ayında Çinli askerlerin, ülkenin yurt dışındaki ilk askeri üssüne ev sahipliği yapan Doğu Afrika ülkesi Cibuti'ye doğru yola çıktıkları bildirilmiş; bir önceki yıl ise, Çin'in Afrika'daki yatırım stokunun 100 milyar doları aştığı belirtilmişti. Çin, ucuz işgücü, hammadde bolluğu, hali hazırda ortaya çıkarılmamış ve işletilememiş kaynakların çokluğu ve büyük bir pazara sahip olması dolayısıyla, Afrika'daki yatırımlarını her geçen gün artırıyor. Ortadoğu'da tüm dengeleri on yıllardır alt üst ettikten sonra, bölgeden sistemli bir şekilde çekilen ABD, gözünü uranyum ve kobalt zengini Afrika'ya çevirdi. Afrika'da 6 bin faal askeri bulunan ABD'nin '11 Eylül' benzeri bir savaş senaryosuyla bölgeye müdahale etmesi bekleniyor. The Intercept sitesinde yer alan habere göre, Pentagon'da eğitim amaçlı gerçekleştirilen savaş oyununun senaryosunda, askerlere 2023 yılında New York'a gerçekleştirilen bir terör saldırısı gösterildiği belirtildi. 23 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleştiği düşünülen saldırıda senaryoya göre 453 kişi ölüyor ve 618 kişi yaralanıyor. Oyunun senaryosunu istihbarat kaynaklı bir bilginin tahmini olarak değerlendirmeyen uzmanlar, ABD'nin Afrika'ya yönelik işgalinin makul tasvirini yansıtmayı amaçladığını düşünüyor. Afrika'da 53 ülkede 6 bin faal askeri bulunan ABD, özellikle Çin'in bölgeye askeri üs kurmasıyla dikkatlerini Afrika'ya çevirmiş durumda. Bölgenin uranyum ve kobalt zengini olmasıyla da beraber ABD'nin, Afrika için 'makul işgal planlarına' hazırlandığı ifade edildi. Üst düzey asker ve komutanlarına 'savaş oyunu' oynatan Pentagon'un Ortadoğu'dan aşamalı olarak çekilmesi, ABD'nin yeni hedefinin Afrika olduğu şeklinde yorumlandı. Geçtiğimiz yıl Ekim ayı içerisinde, dört ABD askerinin Nijer'de pusuya düşürülerek öldürülmesi, ülke içerisinde gündemi epey meşgul etmişti. ABD basınına göre Trump yönetimi, Kuzey ve Batı Afrika'da bulunan terör gruplarına karşı daha saldırgan adımlar atmaya hazırlanıyor. ABD'li dört askerin Nijer'de pusuya düşürülerek öldürülmesinin ardından konuyla alakalı birçok ayrıntı ortaya çıkmıştı. NBC News'e konuşan üç ABD'li yetkili, saldırı sonrasında ABD'nin Nijer hükümetine silahlı uçakların uçuşuna izin verilmesi yönünde baskı uygulamaya başladığını belirtmişti. ABD'li yetkililere göre, 'bölgedeki hükümetlerin zayıf olması, El Kaide ve DEAŞ gibi örgütlerin verimli alan bulmasına' neden oluyor. Aynı zamanda pusuya düşürülen ABD'li askerlerin ölümüne, terör örgütü DEAŞ'ın Nijer kolunun sebep olduğu belirtiliyor. Nijer'de ABD askerlerine yönelik pusunun nasıl gerçekleştiği, tam olarak aydınlatılamadı. Ancak tamamlanan soruşturmada, idari hataların yanı sıra, eğitim ve ekipman yetersizliğinin de askerlerin ölümüne yol açtığı belirtildi. Bölgede faaliyet gösteren DEAŞ terör örgütüne yönelik, ABD-Fransız ortak istihbarat toplama birimi, Nijer kuvvetleriyle birlikte operasyon düzenlemişti. Operasyondan dönen ABD ve Nijer Özel Kuvvetleri'ne ait bir konvoya DEAŞ tarafından pusu kuruldu. Tamamlanan soruşturma raporuna göre, DEAŞ'a karşı düzenlenen bu operasyonda, Amerikan askerleri birinci savunma hatlarını tutamayınca, ikinci savunma hattı kuruldu ve bazı askerler bu sırada konvoydan ayrı düştü. Konvoydan ayrı düşen askerlerden ikisinin öldürüldüğü belirtilen raporda, buradaki askerleri kurtarmak üzere ilk savunma hattına dönen askerler dayanamayıp çekilmek zorunda kaldı. Hayatını kaybeden ABD askerlerinin DEAŞ tarafından sağ yakalandığı iddiaları da yalanlandı. Pentagon'un Nijer üzerindeki SİHA'larını genişletme hareketi Amerika'nın terörle mücadele operasyonlarında önemli bir artışa ve dolayısıyla hareket alanının genişlemesine neden olacak. Pakistan, Afganistan, Yemen, Irak ve Suriye'ye odaklanan ABD, Nijer'deki pusu olayından sonra operasyonlarını Libya, Nijer ve Somali'ye çevirecek. Bush yönetiminin eski terörle mücadele danışmanı Juan Zarate NBC News'e verdiği röportajda, 'ABD teröre karşı savaşta ölümcül güç kullanımını yaygınlaştıracak. Aynı zamanda bu operasyonlar, terörle savaşın göç ettiğini de gösteriyor' ifadelerine yer verdi. ABD, 2013 yılının Şubat ayında, Obama yönetiminde ilk defa yüz ABD askerini Nijer'e göndermişti. Ardından, ABD askeri varlığının arttırılacağı ifade edilmişti. ABD'nin şu an Nijer'de bin askeri bulunuyor. Aynı zamanda Obama döneminde Nijer'de bir drone üssü kurulması noktasında anlaşma imzalanmıştı. Drone üssünün yapımı ise, hala devam ediyor. Nijer'de ABD kanadında bunlar olurken, Avrupa'dan da dikkat çekici adımlar gelmişti. İtalya eski Başbakanı Paolo Gentiloni, Irak'ta bulunan İtalyan askerlerini Nijer'e göndermeyi planladıkları doğrultusunda açıklamalarda bulunmuştu. 'İnsan kaçakçılığı' ve 'terörle mücadele' için Irak'taki İtalyan askerlerinin Nijer'e gönderilmesi yönünde parlamentoya öneride bulunduklarını belirtmişti. Irak'ta bin 400 İtalyan askerinin bulunduğunu belirten Gentiloni, askerlerin Batı Afrika'nın Sahel bölgesine konuşlandırılacağını söylemişti. Gentiloni, 'Dikkatimizi ve enerjimizi Sahel'deki insan ticareti tehdidine ve terörizm üzerine yoğunlaştırmalıyız' demişti. Nijer'e kaç askerin gönderileceği ise, açıklanmadı. Batı Afrika'da devam eden terör olaylarına ilişkin Ekim ayında Mali, Moritanya, Nijer, Burkina Faso ve Çad orduları Batı Afrika'da ortak ordu kurmuş ve Fransa lideri Macron'dan destek almışlardı. Geçtiğimiz yıl düzenlenen Paris zirvesinde Alman ve İtalyan liderlerinin yanı sıra, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de üst düzey katılım göstermişti. Suudi Arabistan Sahel operasyonuna 100 milyon dolar yardım yapacağını açıklamış, BAE ise askeri okul açacağını ilân etmişti. ABD Savunma Bakanı Jim Mattis ile Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, Nijer'deki ABD askerlerinin öldürülmesi sonrası önemli açıklamalarda bulunmuşlardı. Yaptıkları açıklamada, DEAŞ'ın Irak ve Suriye'de zemin kaybetmesiyle beraber ABD'nin terörle mücadele operasyonlarının Afrika'ya kayabileceğinin sinyalini vermişlerdi. Savunma Bakanı Jim Mattis, eğer El Kaide ve DEAŞ ile bağlantılı örgüt Boko Haram ile mücadele için birlik göndermek söz konusu olursa, Başkan Trump'ın bunu yapabileceğini belirtmişti. DEAŞ'ın, Suriye ve Irak'taki militanlarına, Libya ve Sahel bölgesi başta olmak üzere, Kuzey Afrika'ya gitmeleri emrini verdiği; DEAŞ'a katıldıkları tahmin edilen 30 bin yabancı savaşçıdan 6 bininin Afrika kıtasına döneceği yönünde çeşitli iddialar ortaya atılmıştı. DEAŞ ve El-Kaide bağlantılı terör örgütleri ise, Doğu Afrika'daki eylemlerini gerçekleştirebilmek için Kuzey Afrika ülkelerindeki istikrarsızlıktan yararlanıyorlar. Libya'da 2010 yılındaki hükümet karşıtı çatışmalar nedeniyle, başta bu ülke olmak üzere, Kuzey Afrika'daki istikrarsızlığın DEAŞ'ın gelişmesi için verimli zemin oluşturduğuna dikkati çekiliyor. Bölgede insan kaçakçılığı, siber suçlar ve kara para aklama gibi suçlar gerçekleşiyor. Çin, ABD, Avrupa ve Körfez ülkeleri bu adımları atarken, İsrail ise Afrika'da 'sessiz ve derinden' bir dış politika stratejisi uyguluyor. Netanyahu Uganda ziyaretinde, son dönem Afrika politikasına dair 'İsrail Afrika'ya geri dönüyor ve Afrika da İsrail'e dönüyor' şeklinde bir ifadeye yer vermişti. İsrail, Afrika'da etkinlik kurmak ve nüfuzunu artırmak amacıyla, ilk olarak siyasi ilişkilerin geliştirilmesi ve onarılması yoluna gitti. Hatta büyükelçi Paul Hirschon verdiği bir beyanatta 'Hepimiz köleliği de, sürgünü de ve mülteci olmayı da çok iyi biliyoruz. Afrika gibi biz de işgal edildik, sömürgeleştirildik ve modern zamanlarda egemenliğimizi tekrar elde ettik. Afrika'da birçok vakada olduğu gibi, çölün içinde ve yakınında yaşamak gibi ortak tutumlarımız var' türevinden duygusal bağ kurma çabasına girdi. Afrika ile ilişkilerinin geliştirilmesi konusunda, İsrail Afrika'daki Yahudi nüfusunun lobi faaliyetlerini de etkin bir şekilde kullanıyor. Afrika, İsrail'i 'iyi bir ortak' olarak görüyor. Ancak Netanyahu'nun yakın dönemde çeşitli sebeplerle İsrail'e gelen Afrikalı mültecilerin, ülkeyi terk etmesi gerektiği yönündeki açıklamaları ve uyguladığı siyaset, İsrail'in ikiyüzlü bir politika uyguladığını ortaya koyuyor. İsrail geliştirdiği projelerle Afrika'dan siyasi destek sağlamaya çalışırken, aynı zamanda birtakım başka kazanımlar da elde etmek istiyor. Bu doğrultuda gerçekleştirilen projeler ise, Afrika'dan çok, İsrail'in yararına oluyor. Çok kısıtlı su kaynaklarına sahip olan İsrail, adeta bir çölde yaşamasına rağmen, modern tarım ve sulama teknikleri alanında kendini geliştiriyor. İsrail, geniş su kaynaklarına sahip Afrika ülkelerinin, teknoloji ve ulaşım imkânlarından yoksun olmasını fırsat bilerek hareket ediyor. Tarım ve gündelik kullanım alanında yeterli su kaynağı sağlanması açısından Afrika, İsrail'e yardımcı olabilecek bir kapasiteye sahip bir bölge. Bu nedenle İsrail de, yeni dış politikasını 'Afrika'nın nimetlerinden yararlanma' doğrultusunda şekillendiriyor. İsrail, kendisine ait sınırlı su kaynaklarını kullanmak yerine, Afrika'nın oldukça zengin su kaynaklarını kullanmayı amaçlıyor. Bu sebeple Kenya, Etiyopya, Ruanda ve Senegal gibi ülkelerle ortaklaşa gerçekleştirdiği projeler dâhilinde, yoksullukla mücadele, teknoloji inovasyonu ve teknoloji ihracatı konusunda Afrika ile ilişkilerini güçlendiriyor. Afrika'ya 'getiri sağlayan' İsrail'in, Afrika'dan 'ne götüreceği' meselesi de zihinlerde büyük bir soru işareti. İsrail'in eğitim ve beceri kapasitesinin transfer edilmesi, sürdürülebilir büyümenin yolunu Afrika ülkelerine açmakla birlikte, Afrika'daki İsrail etkisini de artırıyor. Güney Sudan, Etiyopya ve Eritre'de ciddi bir siyasi ve askerî ağırlığı olan İsrail, zaman içinde ekonomik anlamda da ciddi bir ağırlık kazanabilir. İsrail gerek kamu kuruluşları, gerekse özel şirketler vasıtasıyla Afrika'da gerçekleştirdiği projelerin reklam ve propagandasını da başarılı bir şekilde yürütüyor: 'İsrail kalbi ve zihniyle 1 milyon Afrikalı insanın hayatını sonsuza dek değiştirdi'. Afrika'da su ve güneş enerjisi kullanımında Kenya, Etiyopya ve Güney Afrika'da çok ciddi projeler gerçekleştiren İsrail'in bu çabaları, karşılıklı iyi ilişkiler çerçevesindeki bir 'hayır işi'nden ziyade, Afrika'da siyasi ve ekonomik etkinlik kazanma çabası olarak görülüyor. İsrail'in Afrika'daki kazanımları, BM'de siyasi destek sağlamasının da yolunu açacak. Ayrıca İsrail'in, Afrika'ya yönelik gerçekleştirdiği tarımsal iş birliği ve teknik kalkınma yardımlarını, 'Nil'den Fırat'a büyük İsrail ideali' perspektifinden de okumak mümkün. Afrika ülkeleri ile ilişki ve işbirliğini geliştiren, bölgeye yardım eli uzatan ülke ise, Türkiye. Afrika'yı stratejik bir bölge olarak gören Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kıtayı Türk dış politikasının gelecek dönemdeki önemli bir açılım alanı olarak kabul ediyor. Bu durum Türkiye'nin bölgeye yönelik siyasi ve ekonomik ilişkilerinde de kendisini gösteriyor. 2009'da Afrika'daki 12 ülkede büyükelçilik düzeyinde diplomatik temsilciliği olan Türkiye'nin, bugün 40 büyükelçiliği bulunuyor. Ankara'da ise, 33 Afrika ülkesinin büyükelçiliği yer alıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, bölgeye yönelik yaptığı dış geziler de, Türkiye'nin Afrika'ya yönelik artan ilgisinin başka bir göstergesi. Erdoğan, başbakan olarak göreve başladığı 2002 yılından bu yana, 28 Afrika ülkesini ziyaret etti. Bu yılın başında gerçekleştirdiği Afrika turunda, Moritanya ve Mali'ye de giderek, bölgede ziyaret ettiği ülke sayısını 30'a çıkardı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın son Afrika temaslarına daha yakından bakmak gerekirse dört ana boyutun varlığından söz edilebilir: siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel. Siyasi açıdan değerlendirildiğinde bu ziyaretler, Türkiye'nin küresel dış politika vizyonu bağlamında, Afrika'ya stratejik bir değer atfettiğini gösteriyor. Türkiye, 2009'dan bu yana, Afrika Birliği'ne yılda 1 milyon dolar tutarında bütçe desteği sağlıyor. Afrika'daki toplam Türk yatırımlarının ise, 6 milyar doları aştığı tahmin ediliyor. Afrika ile ikili ticaret hacmi 2017 yılında, 18,8 milyar dolara yükseldi. Bu rakam, 2003 ile kıyaslandığında, ticarette üç kat artış olduğu anlamına geliyor. Türkiye, Afrika'nın askeri alanda ilerlemesine katkı sağlayacak adımlar da atıyor. Eylül 2017 sonu itibarıyla tam olarak işlevsel hale gelen Somali'nin başkenti Mogadişu'daki Türk Askeri Eğitim Merkezi, Somali Ulusal Ordusunun belkemiğini oluşturacak personeli eğitiyor. Türkiye'nin açtığı Türk Askeri Eğitim Merkezi on yıllardan bu yana kabile gruplaşması ve çatışmalarına sahne olan ülkede, ordunun yeniden yapılandırılması, Somali'ye bir umut ışığı niteliğinde görülüyor. Dünyada milli gelirine oranla en fazla insani yardım yapan ülke konumundaki Türkiye'nin, Afrika'nın farklı bölgelerinde açtığı hastaneler ise, binlerce kişiye şifa dağıtıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın katılımıyla 2015'te Somali'nin başkenti Mogadişu'da hizmete giren hastane, Somalilerin sağlık alanında umudu oldu. Doğu Afrika'nın en modern ve donanımlı sağlık merkezi kabul edilen hastaneye, Sağlık Bakanlığı 5 yıl boyunca uzman personel ve finansman desteği verecek. Hastane, 5 yıl boyunca iki ülke tarafından ortak işletilecek ve süre sonunda Somali'ye bedelsiz devredilecek. Afrika'da Türkiye'nin desteğiyle hizmete giren bir diğer sağlık kurumu da, Nyala Türk-Sudan Araştırma ve Eğitim Hastanesi. Bu hastane, Türkiye'nin en büyük insani yardım projelerinden biri olarak biliniyor. Konumu itibariyle bölgenin merkezinde bulunan hastane sadece Sudan'dan değil; Kamerun, Çad, Gambiya ve diğer civar ülkelerden gelen hastalara da şifa dağıtıyor. Öte yandan Türk Kızılayı, 2017'nin başında Cumhurbaşkanı Erdoğan öncülüğünde kuraklığa maruz kalmış Doğu Afrika ülkelerine yardım etmek amacıyla Türkiye'de ülke çapında 'Umudu Ol' bağış kampanyası başlattı ve 20-21 Temmuz 2017'de 'Afrika'da Sağlık Kongresi' İstanbul'da düzenlendi. Türkiye'nin dış politika vizyonunu farklı alanlarda hayata geçiren Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) hâlihazırda Afrika'da 21 Program Koordinasyon ofisi bulunuyor. Kıtadaki çok sayıda ofisiyle uzun soluklu ve sürdürülebilir kalkınma modelleri üzerindeki çalışmaları hayata geçiren TİKA, kıtanın Türkiye'nin deneyimlerinden yararlanması için yoğun çaba sarf ediyor. Türk Hava Yollarının (THY), Afrika ülkeleriyle ulaşım imkânlarını geliştirmek, iş adamlarının karşılıklı olarak birbirleriyle temaslarını kolaylaştırmak, Türkiye'nin Afrika halklarının dünyaya ulaşımında bir kavşak noktası olmasını sağlamak için uçuş sayılarını her geçen gün artırıyor. THY, bugün 33 ülkede 51 varış noktasına uçuş gerçekleştiriyor. Eğitim amacıyla, son üç yıldır Türkiye'yi tercih eden özellikle Sahraaltı Afrika uyruklu öğrencilerin sayısında ise, büyük bir artış kaydediliyor. 2010 yılında Afrikalı öğrencilerin tercih sırasında 34'üncü sırada yer alan Türkiye, 2015'te göz kamaştırıcı bir ilerleme ile 13'üncü sıraya yükseldi. Türkiye, 1992'den bu yana 8 binin üzerinde Afrikalı öğrenciye lisans, lisansüstü ve doktora bursu verdi. Fikriyat Her fırsatta dünyaya 'demokrasi' dersi vermeye kalkışan ABD, tarihi boyunca pek çok milleti sömürerek, bulunduğu coğrafyayı kan gölüne çevirdi ve toprağın asıl sahiplerine karşı acımasızca soykırımlar gerçekleştirdi. O coğrafyalardan biri de, Amerika kıtasıydı. ABD, Kızılderililer üzerinde kanlı bir soykırım uygulamış; yerel halkın direnişine ise, bugün olduğu gibi 'terörizm' yaftası yapıştırmıştı. Bu vahşetin karşısında var gücüyle savaşarak tarihe geçenlerden biri ise, Apaçi yerlilerinin şefi Geronimo olacaktı. Onun teslimiyeti, eli kanlı beyaz adamın zaferi anlamına geliyordu... 'ABD'ye karşı savaşan son Kızılderili: Geronimo' haberini okumak için tıklayın. Hayatını ırkçılığa karşı mücadeleye ve Güney Afrika halkının tüm bireylerinin eşit haklarla yaşayabileceği 'özgürlük davası'na adayan bir isim, Nelson Mandela. Batı emperyalizminin yarattığı 'ırkçılık' karşısında yaşamı boyunca mücadele veren Madiba, bundan tam 27 yıl önce Güney Afrika'nın seçimle iktidara gelen ilk siyahi başkanı olarak tarihe geçti. 'Güney Afrika'nın ilk siyahi başkanı: Mandela' haberini okumak için tıklayın.

Afrika’da hangi ülke neyi hedefliyor?

AFRİKA'DA HANGİ ÜLKE NEYİ HEDEFLİYOR?