Müslümanların kurduğu kadim şehir: Basra

🔹 Bağdat'ın güneydoğusunda, Dicle ile Fırat nehirlerinin birleştiği noktanın batısında, Basra körfezinin ise hemen uç kısmında yer alan Basra, Utbe b. Gazvan (RA) tarafından Hz. Ömer 'in (RA) emriyle siyasi ve stratejik bir hamle olarak kurulur. 🔹 Esasında ilk kurulan Basra bahsettiğimiz konumda değil, Şattularab mevkisinin batısında bir bölgesindedir. Ancak o alanın etrafı bataklıklarla çevrili, havasız, ağır ve sağlıksız bir ortam olduğu için şehir şuan bulunduğu konuma taşınır. Basra'nın bir asırlık rüyası 🔹 Hz. Ömer'in (RA) Basra'yı kurdurmaktaki amacı İran körfezini, İran ve Irak yollarını kontrol altında tutabilmek ve stratejik mevkii sebebiyle burayı askeri bir üs olarak kullanmaktı. 🔹 Ayrıca İslam Devleti'nin doğu seferlerinde hareket üssü olarak kullanılabilecek gayet mümbit bir zemin olan bu topraklar, Irak'a deniz yoluyla girme teşebbüslerini de engellemek için gayet önemli bir yerdi. Emirü'l Mü'minin: Hz. Ömer 🔹 Bu güzide ve verimli toprakların üzerine rahmet kanatlarını sermiş şehrin adının nereden geldiğine dair farklı rivayetler bulunur. Bunlardan ilki adının, burasının çakıl taşlı ve kara taşlı bir yer olmasından kaynaklı olarak Basra olarak adlandırılmasıdır. 🔹 Diğer rivayet göre ise Basra'nın bu güzel isminin, yumuşak topraklarına atıfla isimlendirildiğidir. Basra kelime manası olarak, kireç taşlı, suya yakın çamurlu yer ve yumuşak küfeki anlamına gelir. Hz. Ömer'in (RA) yaptığı 10 yenilik 🔹 Utbe b. Gazvan (RA) Basra şehrinin temellerini atarak, bölgeyi kabilelerin yerleşmesi için mahallelere paylaştırdıktan sonra Müslümanlar buraya kamıştan evler yaparlar. Basra'da yapılan bu evler genellikle tek katlı ve avlulu bir yapıya sahiptir. 🔹 Utbe (RA) Basra'da kamıştan bir cami inşa eder. Başlangıçta kamışlarla çevrelenmiş bir toprak parçasından ibaret olan cami, sonraları çamur ve kerpiçle bina edilir ve tavanı otlarla kapatılır. Ashab-ı Suffe mensubu sahabeler 🔹 Ebû Musa el-Eş'arî'nin valiliğinde Basra'da, şehrin tanzimi ve imarının ardından halk, kabilelerine göre mahallelere yerleştirilir. 🔹 Mimari açıdan şehir tanzim edilirken de şehrin ana caddeleri 60 zira genişlikte, ara caddeleri 56 zira ve sokaklar ise 20 zira civarında tasarlanır. Dar sokaklar dahi 7 zira genişliğe kadar ulaşır. Her kabilenin bir mahallesi, bir mescidi ve bir de mezarlığı bulunur. Zira: Parmak uçlarından dirseğe kadar olan kısmı tarifleyen geleneksel ölçü birimi İslam mimarisinin kıblesi: Kabe 🔹 Basra şehri kuruluşunun üzerinden yirmi sene geçmeden İslam dünyasında ve özellikle Hindistan ve Çin ile olan deniz ticaretinde en önemli merkezlerden biri olur. Bu durumuyla Basra, Fars körfezindeki Übülle şehrinin yerini alır. 🔹 Utbe b. Gazvan'ın (RA) tohumunu attığı bu şehir çok geçmeden Çin'den Büyük Sahra çöllerine giden kervanların yöneldiği, doğu ve batı milletlerinin uğradığı bir istasyon durumuna gelir. Sahra Çöl'ündeki ilginç sır 🔹 Bu verimli topraklara sahip, kamıştan evlerle donanmış, ticaretin işlek ve alışverişin yoğun olduğu kadim şehir kısa zaman içerisinde 80 bin gibi o dönemler için kalabalık denilebilecek yüksek bir nüfusa ulaşır. 🔹 Emir'ül Mü'minin Hz. Ömer (RA), Basra'nın imarı için büyük gayret sarf eder. Adaleti ile maruf halife, şehrin içerisinden kanalar açarak şehri, nehre bağlar ve şehirde suyu her haneye rahatlıkla ulaştırır. Hz. Ömer kimdir? Hz. Ömer nasıl Müslüman oldu? 🔹 Basra'nın Hz. Ömer (RA) tarafından askeri şehir hüviyetinde kurulmasının ardından, şehre sivil bazı özelliklerin de eklenmesi ile beraber şehir, karma işlevli bir yapıya bürünür. 🔹 Bu işlevlemenin çeşitlenmesinin ardından Basra toprakları ikiye ayrılır; yarısı halkın yerleşimi için taksim edilirken, öbür yarısı ise askerler ve askeriye ile ilgili diğer işler için tahsis edilir. Basra şehrinin Irak-İran bölgelerinin fethinde oynadığı stratejik rol, askerî önemini açıkça ortaya koyar. Korsanlığın tarihi: Korsanlıktan yetişen Osmanlı denizcileri 🔹 Basra toprakları; verimli arazisi, stratejik konumu, ticaret yolları üzerinde kesişen önemli mevkii, askeri hamlelerde üs olarak kullanılabilecek niteliği gibi özellikleri nedeniyle diğer devletlerin gözünun daima üzerinde olduğu bir yer olur. 🔹 İlk kurulduğu günden bu yana Basra medeniyet açısından en parlak günlerini Abbasiler döneminde yaşar. Abbasiler şehrin içerisinde düzen ve sistemi tesis ederler, Hz. Ömer'in (RA) kurdurduğu temeller üzerine adaleti ve hizmeti şehrin kalbine yerleştirirler. İslâm sanatında değişim rüzgârı: Abbasiler 🔹 Basra'nın arkasından Bağdat şehrinin kurulmasıyla birlikte Basra, eski önemini ve kıymetini kaybeder. 🔹 Yine de Basra'daki verimli topraklar ve Hz. Ömer'in (RA) şehirde açtırdığı kanallar, buradaki tarım faaliyetinin ve kısmen ticaretin devamlılığını sağlar. Özellikle teknolojinin gelişmesi ile zengin petrol kaynaklarına sahip olduğu anlaşılan Basra, sömürgeci devletlerin gözlerini diktiği yegane topraklardan birisi olur. Osmanlı'nın Bağdat Fatihi 🔹 Üç ülkeye sınırı olan Basra, bölgede Bağdat ve Musul'un ardından nüfus oranına göre 3'üncü büyük vilayet olarak dünyadaki varlığını sürdürüyor. Yeni dünya düzeni nasıl kuruldu?

Müslümanların kurduğu kadim şehir: Basra

Basra'nın kuruluşu