Yemen'de 'unutulan savaş'

Yemen'de Husilerin 2014'te darbe benzeri bir operasyonla başkent Sana'yı ele geçirmesi ve ardından ülkenin tamamında kontrol kurmaya çalışmasıyla başlayan iç savaşın siviller üzerindeki etkisi ağır oldu. 'Unutulan savaşın' bedelini en ağır şekilde ödeyen Yemen halkından binlercesi yaşamını yitirirken, on binlercesi yaralandı, milyonlarca Yemenli de açlık nedeniyle ölümün eşiğinde. Husilerin, Yemen'in eski Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih'in lideri olduğu Genel Halk Kongresi Partisi'yle (GHK) iş birliği içinde giriştikleri eyleme karşı, Mart 2015'te 10'dan fazla ülkenin yer aldığı Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap Koalisyonu doğdu. Bu durum Birleşmiş Milletler (BM) aracılığıyla taraflar arasında uzlaşıyı sağlama çabalarından sonuç alınmasını zorlaştırdı.Savaşan tarafların tamamı insani yardımların sivillere ulaştırılmasını bir şekilde engelledi. Operasyonlar, temel hizmetlerin kötüleşmesi veya sunulamaması, kolera, difteri ve benzeri hastalıkların yayılması, kıtlık, yetersiz beslenme, ilaçların tükenmesi ve iç göçler savaşa karışmayan masum insanların mağduriyetini arttırdı. BM verilerine göre süregelen durum nedeniyle Yemenliler dünyadaki en ağır insani krizle karşı karşıya kaldı. Raporlara göre iç savaş sırasında ülkede 15 binden fazla sivil öldü veya yaralandı. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu'ndan (UNICEF) yetkililerin son açıklamalarına göre, Yemen'de korunulması mümkün olan hastalıklardan dolayı 'her 10 dakikada 1 çocuk' hayatını kaybediyor. Çocuklar arasında yetersiz beslenme yayılıyor. Yemen'de savaş nedeniyle sağlık sektörü de çökerken, kolera, difteri ve benzeri hastalıklara müdahale de zorlaştı. Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü ve bazı sağlık örgütleri, ilk kolera vakasının kaydedildiği 2017 başından bu yana 1,1 milyon vakanın tespit edildiğini ve bunların en az 2 bin 300'ünün ölümle sonuçlandığını bildirdi. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in Çocuklar ve Silahlı Çatışmalar başlıklı yıllık raporuna göre, 2017'de 552 çocuk insani yardımların yetersizliği ve buna ulaşma konusundaki zorluk nedeniyle hayatını kaybetti. Aynı rapora göre Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) öncülüğündeki koalisyon 670 çocuğun, Husiler ise 324 çocuğun ölümüne veya yaralanmasına neden oldu. Dış yardımların ulaştırılması için hayati önem taşıyan El-Hudeyde Limanı ve çevresindeki çatışmaların altyapıyı bozması nedeniyle temel gıda malzemeleri ve ticari ürünlerin limana gelişi durdu. Hâlâ 22,4 milyon kişinin acil insani yardıma ihtiyaç duyduğu ülkede, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun Hudeyde'ye operasyon yapacağını açıkladığı Haziran 2018'den beri 425 bin kişi evlerini terk etti. İç göçmenlerin altyapı yetersizliği, temiz suya ulaşma zorluğu, yoksulluk nedeniyle hastalıklara yakalanma riski daha yüksek. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, 27 Temmuz'da Hudeyde'de savaşın yeniden kızışması nedeniyle yarım milyondan fazla Yemenlinin evlerini terk ettiğini, ağustos ayının ilk 10 gününde en az 450 sivilin öldüğü bildirdi. BM'ye bağlı İnsan Hakları Komisyonu, 29 Eylül 2017'de Yemen'de insan haklarıyla ilgili incelemeler yapacak bölgesel ve uluslararası uzmanlardan oluşan bir grup kurulmasına karar verdi. Söz konusu grubun Ağustos 2018'de hazırladığı rapora göre, Mart 2015'ten 23 Ağustos 2018'e kadarki süreçte ülkede ölen sivillerin sayısı 6 bin 600, yaralıların sayısı ise 10 bin 563'e ulaştı. Bunlar resmi rakamlar, gerçek rakamların ise bunun çok daha üstünde olduğu tahmin ediliyor. Yine aynı rapora göre, Yemen'de en az 8,4 milyon kişi açlıktan ölmek üzere, 14 milyon kişi de acil yardıma muhtaç. Bu rakamlar, Yemen nüfusunun dörtte üçlük kısmına (22,4 milyon) tekabül ediyor. Rapor, 4 yıldır süren savaşta insanların yaşadığı dramdan bahsetmekle kalmadı daha da ileri gidip savaş suçlarını belgelemeye çalıştı. BM uzmanları, Yemen hükümeti ile Suudi Arabistan ve BAE de dahil olmak üzere koalisyon güçlerinden unsurların savaş suçu sayılabilecek suçlar işlediği sonucuna vardı; ancak bunların bağımsız ve uzman bir mahkeme tarafından yapılacak bir değerlendirmeyle teyit edilmesi gerekiyor. Suudi Arabistan, Yemen, BAE, Bahreyn ve Mısır ortak bir yazılı açıklama yaparak, BM İnsan Hakları Konseyi'nin Yemen'deki insani durumla ilgili kabul ettiği karar tasarısının 'başarısız' olduğunu vurguladı. Yemen hükümeti de 28 Eylül'de yaptığı açıklamada, savaş suçlarıyla ilgili sahada araştırma yapan BM'ye bağlı uzmanlar ile gözlemcilerle iş birliği yapmayacağını belirtti ve bu kişileri, çalışmalarını politize etmek ve Husilerden yana tavır almakla suçladı. BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (OCHA) 6 Eylül'de, şartları iyileştirilmediği takdirde 3,5 milyon Yemenlinin daha gıda güvenliğinden yoksun hale geleceğini ifade etti. İnsani İşler Genel Sekreteri ve Acil Yardım Koordinatörü Mark Lowcock 23 Ekim'de, Yemen'i kasıp kavuracak yakın bir açlık tehlikesine karşı uyarıda bulundu. Lowcock, 3,5 ila 4 milyon Yemenlinin gelecek aylarda gıda güvenliği sorunu yaşayabileceğini ve halkın dörtte üçünün her türlü insani yardıma muhtaç olduğunu dile getirdi. Yemen riyalinin dolar karşısında değer kaybetmesiyle Yemenliler piyasada zaten az miktarda bulunan gıda maddelerini alım gücünü de kaybetti. Bunun yanı sıra gıda maddeleri fiyatlarında yaşanan artış da insani krizi daha çetrefil hale getirdi. Meşru hükümet yanlısı güçler arasındaki askeri ve siyasi çekişmeler, Husilerle savaşın uzaması ve barışın gecikmesi suretiyle insani durumu içinden çıkılmaz bir hale sokuyor. Yemen'deki insani durumun endişe verici boyutlara ulaşması 4 yıldır devam eden iç savaşın bir sonucu. Söz konusu savaş, köprülerin işlevini yitirmesine, hastaneler ile diğer temel hizmet merkezlerinin iş görememesine ve bunun sonucu olarak da salgın hastalıkların yayılmasına sebep oldu.

Yemen'de 'unutulan savaş'

UNUTULAN SAVAŞ