Ahmet Cevdet Paşa'nın kaleminden İslami kavramlar

Allah Teala'nın emirlerine (Farz) , yasak ettiği şeylere (Harâm) denir. Peygamberin emirlerine (Sünnet) , yasaklarına (Mekrûh) denir. Bunların dördüne (İslâmiyyet) denir. Kalbte iman bulunmasına alâmet, ahkâm-ı islâmiyyeyi beğenmek, kabul etmekdir. Bir sünneti bile beğenmeyenin imanı gider, kâfir olur. Köksüzlüğü kabul etmeyen bir modernleşmeci Ahmet Cevdet Paşa İmanı var iken, İslamiyet'in bir hükmüne uymayan kimseye (Fâsık) denir. İslamiyet'e uymamak (Günâh) olur. İmanı olup, İslamiyet'e uyan kimseye (Salih kul) denir. İlahi dinlerden İslamiyet, büyük saadete sebep olan çok büyük nimettir. Bu nimetin kıymetini anlamayanlar, cezalarını çekeceklerdir. Muhammed aleyhisselâmın bazı sözlerini yanlış anlayan ve anlatan Müslümana (Bid'at sâhibi) Müslüman denir. Muhammed aleyhisselâmın bir sözüne bile inanmayanlar kâfir olur. Muhammed aleyhisselâmın sözlerini hiç değiştirmeden inanan Müslümanlara (Ehl-i sünnet) olan hakiki Müslüman denir. Ehl-i sünnet itikadında olan hakiki Müslümanlar, ibadet yapmakta, dört mezhebe ayrılmışlardır: (Hanefî, Şâfi'î, Mâlikî ve Hanbelî) mezhebi. Bu dört mezheb birbirlerini kardeş bilirler. Birbirlerinin arkasında namâz kılarlar. Bu hakîkî müslimânları bozuk olan bid'at ehli ile karışdırmamalıdır. Bid'at ehli olanlar İslamiyet'i içerden yıkmaktadırlar. Elhamdülillah! Bugün yeryüzünde bulunan Müslümanların çoğu, doğru yol olan, (Ehl-i sünnet) mezhebindedir. İslâm dininin inançlarını, emirlerini ve yasaklarını doğru olarak bildiren binlerle kıymetli kitap yazılmış, bunların çoğu yabancı dillere çevrilerek, her memlekete yayılmıştır. Bu doğru kitapları yazan İslam âlimlerine (Ehl-i sünnet âlimi) denir. Ehl-i sünnet âlimleri, bütün bilgilerini Eshâb-ı kirâmdan öğrendiler. Her mümin, nefsini tezkiye için, yani nefsin yaratılışındaki küfrü ve günahları temizlemek için, her zaman (Lâ ilâhe illallah) ve kalbini tasfiye, yani nefsden ve şeytandan ve kötü arkadaşlardan ve zararlı bozuk kitaplardan gelmiş olan küfrden ve günahlardan kurtulmak için (Estağfirullah) okumalıdır. 16 kavram ışığında Ramazan Manaları açık bildirilmiş olan, inanılacak şeylerde, Kur'ân-ı Kerîm'e ve hadîs-i şerîflere yalnız kendi akl ve görüşleri ile mana vererek, imanı bozulan, kâfir olan kimseye (Mülhid) denir. Farzları yapmağa ve haramlardan sakınmağa (İbâdet) yapmak denir. İbâdet yapmağa çalışan ve ibadette kusuru olunca, hemen tevbe eden Müslümana (Sâlih) denir. Din alimleri arasında, işlerin nasıl yapılabileceğini, böyle benzeterek anlayabilenlere, (Müctehid) denir. Müctehidin, bir işin nasıl yapılacağını anlamak için, son gayreti ile uğraşarak görüşüne, doğruya en yakın zannına göre amel etmesi, kendine ve ona uyanlara vâcib olur. Çocukların kolayca öğrenebileceği dini kavramlar İctihâd yolu ikidir: Biri, Irak alimlerinin yolu olup, buna (Re'y yolu) denir. Yani kıyâs yoludur. Bir işin nasıl yapılacağı, Kur'ân-ı Kerîm'de ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş ise, buna benzeyen başka bir işin nasıl yapıldığı aranır, bulunur. Bu iş de, onun gibi yapılır. Eshâb-ı kirâmdan sonra 'radıyallahü teâlâ anhüm ecma'în' bu yolda olan müctehidlerin reîsi, imâm-ı a'zam Ebû Hanîfe'dir. İkinci yol, Hicâz âlimlerinin yolu olup, buna (Rivâyet yolu) denir. Bunlar, Medîne-i Münevvere'nin o zamanki ehâlîsinin âdetlerini, kıyâsdan üstün tutar. Dünyâ mücadeledir, sözünü lüzumsuz sanmamalıdır. Yazın şiddetli sıcak ile kışın karlı havada dondurucu soğuklar gibi, tabiat kuvvetlerine ve kötü kimselerin, kâfirlerin hîle ve iftirâlarına karşı manevi silâhlarla ve maddî saldırılarına karşı mücadele hâlindeyiz. Düşmanla mücadele için, önce düşmanı iyi tanımak lâzımdır. Yoksa kendimizi koruyacağız derken, komşumuza, dostumuza zarar verebiliriz. İnsanın rahat yaşaması için, lâzım olan şeylere (Mal) ve (Mülk) denir. İğneden, iplikten, eve, apartmana kadar, her şey maldır. Allah Teâlâ, bazı kimselere ve topluluklara, bazı malları kullanmak için, izin vermiştir. Herkes malını ve mülkünü, Allah Teâlâ'nın izin verdiği kadar kullanır. Fazlasını kullanmak ve başkasının mülkünü kullanmak hiç câiz değildir. (Mala, mülke olma mağrûr, deme var mı ben gibi. Bir muhâlif yel eser, savurur harman gibi!) sözü meşhûrdur. Haram yoldan gelen mala, mülke (Dünya) denilmektedir. Dünya, yani haram ve mekruhlar zararlıdır. Bir şeyin fâideli, zararlı olduğu, kitaplarda başka türlü bildirilmektedir. Bunlardan en doğrusu, Allah Teâlâ'nın ayırdığıdır.

Ahmet Cevdet Paşa'nın kaleminden İslami kavramlar

Farz, Sünnet, Haram, Mekruh