Ahmet Hamdi Tanpınar'ın kullandığı Fransızca kelimeler

Concert: Somut, elle tutulur gözle görülür Şiir, konularını bir mimariden aldığı zaman daha muhteşem olmuştur. Mimari en muhteşemidir sanatların; hislerimizden bir concret âlem yapabilme sanatıdır. (Şiir Hakkında) Epopee: Destan, efsane Hugo'nun beşinci romanı Sefiller'dir. Roman 16. asırda başlar. Don Quichotte ve Rabelais'in alayları epopesi Pantagruel. Roman, medeniyet ve kültürün insan etrafında dolaşmaya başlayışı devrinde başlar. (Namık Kemal) Sentimental: Aşırı duygusal Kendi yaşadıklarını anlatan diğer realistler sübjektivistlerdir ki bunlar ekseriyetle şiir yazarlar. Edebiyatta bu iki tipi tahlil etmek lazımdır. Recaizade Ekrem lirik, sentimental, sübjektif bir tiptir. (Recaizade Hakkında) Genie: Deha Fransız İhtilali'nin alevinden insanlar dev oluyor. Romantizm, ihtilal sonrası meşrutiyette gençliğin duyduğu rahatsızlıktır. Bu ümitleri, Talleyrand diye bir genie çıkarıyor. (Namık Kemal) Poesie: Şiir sanatı, şiirsellik Psikoloji yapıyor. Lisan işlek değil. Hâlbuki Ayyar Hamza da tercüme idi ve işlekti. Sebebi onun Moliere'den gelişi, diğerinin ise Rousseau'nun nesirde posie yapmasıdır. (Cezmi'ye Devam) Genre: Tür, nevi Bu asırda gazete icat ediliyor. Asıl 17. asırda da var. Bu 19. asırda ise halktan inkişaf ediyor, ufuklar açıyor. Bir roman tefrikası başlıyor ve entrika romanı diye bir genre çıkıyor. (Namık Kemal) Moeurs: İnanış, örf, adet Sergüzeşt'in meselesi çocuk oluyor. İkinci mesele burjuvazidir. Aile değişip şehirli bir aile çıkıyor ve kendi aralarında evlenmek istemiyor. Sergüzeşt'te çocuk Dilber'i seviyor, anne evlenmesine razı olmuyor yani moeursda değişiklik oluyor. (Edebiyatta Çocuk) Passion: Hırs, tutku Artık kimse küçük değerlere katlanamıyor. Balzac tek başına bütün kâinatı doğurabilecek büyük insanlardan 'Ben psikoloji yapıyorum' diyor ve artık değişiyor. Artık anket başlıyor ve enserlerine Comedie Humaine adını veriyor. Asıl romanlarını 30-51 yaşlarında yazıyor ve kırk elli ciltlik yazıyor. Balzac, roman alelade bir passion şeklinde okurken bir sıçrama ile onu modern roman yapar. Şahıstan başlar; eşyayı, şehri anlatır. (Namık Kemal) Fatalite: Mukadderat, kader İnkılaptan sonra Hüküm Gecesi'ni yazdı; fatalitesi itibariyle fevkalade bir romandır. Asıl kahramanı Ahmed Samim'dir. İnkılaba yer vermesi, o devirde olduğu için zevksizdir. (Mai ve Siyah, Yakup Kadri, Halide Edip) Fantastique: Acayip, tuhaf Balzac sırasında Alman romantizmi başlar. Fransız edebiyatına, Balzac'a yaptığı tesirler bakımından Holffman ile mühimdir bu edebiyat. Fransız romantizmine tesir etti. Musikişinastır, ressamdır. Cümle-i asabiyesi resim ve müzik ile tahriş edilmiştir. İngilizlerin hortlaklarını filan alıp fantastique hikâyeyi yaptı. (Namık Kemal) Aventure: Serüven, macera İngiliz edebiyatını iyi tanıması 18. ve 19. asır İngiliz muharrirleri ile meşgul oluşu, onda tesirini gösterir. İdealizasyon var; romantik romancıdır; aventure roman yazar. Cemiyetle mücadele olmayan roman, roman değildir. (Mai ve Siyah, Yakup Kadri, Halide Edip) Genial: Dâhiyane, deha mahsulü Şiir bir çalışma oluyor. Bu hislerin çalışması mıdır? Taklit devri geçince muntazam bir inkişaf veya genial bir sıçrama başlıyor. (Şiir Hakkında) Revolution: İhtilal, değişme İçtimai meseleyi şiirin aldığı kadar sokmuştır, estetiğin müsaadesi nispetinde anlatır cemiyeti; cemiyette revolutionu, değişmeyi ister. 'Az sürer gerçi fakir Üsküdar'ın saltanatı.' (Yahya Kemal) Discours: Konuşma, nutuk Bir edebiyat kendi bütünlüğü ile mevcuttur. Bu kıymet bütünlerinin bir ucunda Ferhat, Mecnun bekler; diğer tarafında âlim nüktedan discoursunu sözle yapar. (Şiir Hakkında) İnconscience: Gayrı-şuur, bilinçaltı Hugo'nun 'inconscience'ında bu cüce ve onu dev yapma vardır. Hugo kafatasının içine insanı hapseder. (Abdülhak Hamid) İmpressioniste: İzlenimci Göl Saatleri'ndeki küçük parçalarda Haşim'in Japon ressamı gibi çok impressioniste görüyoruz. 'Şi'r-i Kamer'de onun, ondan başkasında çekemeyeceğimiz dilini görürüz. (Ahmet Haşim) İndividu: Fert, birey 'Cemiyet 'individu'de toplanır. Bu manada ve bu cümleyi söyleyerek cemiyet fikrine muhalif olduğunu söyler. Absürde: Abes, saçma, anlamsız Muhayyilenin rolü, eline ne geçerse, fikir, mit gibi onu içinde eritmektir. Finten bir passiondur. Ve bu absurdeden yürür. (Hamid'in Tiyatroları) Sensation: İzlenim, duygu Orhan Veli'de 'İstanbul'u Dinliyorum'da da deniz var: Deniz kıyısında yaşamış bir insanın denizidir bu. Deniz onda evvela sensationlar halindedir; Yahya Kemal'de bu yok. (Haşim ve Sembolizm) İnfluence: Tesir 1900'de cemiyetimiz bir sürü influence karşısındadır. 1900'deki edebiyat açıktı, 1850'deki gibi değildi. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Edebiyat Dersleri kitabını incelemek ve satın almak için tıklayın.