Akif İnan’ın Edebiyat ve Medeniyet Üzerine Düşünceleri

📌 'O batı ki, bize yâr olmayandır. Yâr olmak ne demek, bizi iflah etmeyendir. Dört milyon şehit pahasına ancak Anadolu'yu kendisinden kurtarabildiğimizdir.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Batının ulaştığı teknik güçle, medeniyet problemi birbirine karıştırılmamalıdır. Yakın tarihimizin aydınları, yöneticileri bunu gereği gibi ayırt edememişler; tekniği Batı Medeniyetinin bir uzantısı, hatta tecellisi olarak görmüşlerdir. Bugün de aynı yanlışlığı sürdürenlerimiz var. Aydınlarımızın böyle bir yanlışlığa saplanmalarında, batının büyük çıkarları, dolayısıyla yatırımları rol oynadığı gibi, bu şartlandırılmış ortam yüzünden yerli düşünceye bağlı fikir ve sanat adamlarının yetişememesi de önemli bir etken olmuştur. Siyasal emperyalizmin başarısı, kültür ve medeniyet emperyalizminin başarısına bağlıdır.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 '19. yüzyıl bizim için felaket oldu. Çöküntü dönemine giriliyordu. İşte bu noktada, bir yandan artan batının zorlamaları, diğer yandan başka çıkış yolu bulamayan bir avuç yarı aydın eylemci, bir hayli gelişmiş bulunan ve kendilerinden çok korktuğumuz batıyı, devlet, millet, kültür ve medeniyet alanında örnek ve önder tanıyarak reformlara giriştiler. Bunun kesin denemesi Tanzimat olayıdır. O tarihlerden beri yapılan devrimlerin genel karakteri, hep bu batıyı örnek tanımaya dayanır.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Edebiyat malzemesini çağından devşirerek kendini kurar. Ve bunu yaparken dünle de ilgisini sürdürür ve geleceğe uzanır. Gövdesi çağında bir eli geçmişte, öteki eli gelecektedir edebiyatın. Geçmişle ilgisini koparamaz, çünkü çağı ile ilgilidir ve çağı ise geçmişin normal bir uzantısıdır; onun üstüne katlanmıştır. Toplum hayatı bir bütündür; dünü bugünü ve yarını ile kesintisiz bir akış içindedir. Kesintisi olamaz, çünkü yaşanılmaktadır. Millet hayatında kesinti o milletin varlığıyla tamamen yok olması, tarihten silinmesi ile mümkündür ki o da imkânsızdır...' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Son bir buçuk asrımız karanlık geçmiştir. Ondan önceki bir buçuk asır ise alacakaranlık. Aydınlık olan daha önceki dönemlerimizdir. Ve çok uzun sürmüştür. Bizim aslında gerçek hüviyetimizi o dönem tespitler. Kültür ve medeniyetimizin en belirgin örnekleri o dönemlere aittir. Daha sonraki dönemlerimizde ancak bazı uzantılarına rastlıyoruz ama asıl kesif örnekler, o dönemlerdedir. Ona bakarak, ne büyük bir millet olduğumuzu, nasıl bir medeniyet kurduğumuzu anlamaya çalışıyoruz.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Türk Edebiyatının kendini besleyen yerli kaynaklardan uzaklaşması, Tanzimat hareketini takiben başlamıştır. Tanzimat hareketiyle memleketimizin sosyal ve siyasal alanda Batıyı örnek alması, kendisinden öncekilerden çok farklı olan yeni bir Türk Edebiyatının da doğmasını sağladı. Batı Edebiyatının etkisinde gelişen bu edebiyatın, malzemesini kendi kaynaklarımızdan almadığı bellidir. Hepsi birbirine dayalı olan Fecr-i Âti, Servet-i Fünun ve Tanzimat edebiyatları gerek konu ve gerekse biçim bakımından hep batıyı örnek tutmuşlardır.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Sanatçı millî varlığa yönelmeye mecburdur. Yerli olmaya mecburdur. Türk şairi meselâ, bir Fransız, İtalyan, Rus şairinden elbette farklı olacaktır. Yoksa ne özelliği kalır? Bir Türk sanatçısı, millî orijinalitemize aykırı bir dünya görüşüne dayandırmışsa sanatını, ne katkısı olur edebiyatımıza, edebiyatımızda yerini alabilir mi, kalıcı olur mu, kim tutar onu? Kâğıt alevi gibi çabuk söner onlar. Batıya yöneldiğimizden beridir, bir kaynağa dayanamadığı için, bu gök kubbede büyük, kalıcı bir ses bırakamadan göçüp gitmişlerdir. Bunlara sosyal hayatımızın kurbanları gözüyle bakmalı. Sanatçı ise, bağlı olduğu milletin edebiyatına yaslanmalıdır, onu baş tacı edendir. Adını onlar yazdırır ancak.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Geçmişi ile ilişkisini kesmiş bir edebiyat, çağı ile de alâkasını koparmış demektir. Yani çağdaş da değildir, muallâktadır, gayr-ı beşeridir ve edebiyat olmak niteliğinden yoksundur kısacası. Açınız Yunus'tan Şeyh Galibê kadar eski edebiyatımızı; kendilerinden önceki döneme dayalı olarak, çağlarını göreceksinizdir. Çağlarını, çağlarının olaylarını, insanını, onun duygusunu, düşüncesini, zevkini, âdetini göreceksinizdir. Burada hemen söyleyip geçelim ki, bizim eski edebiyatımız, bazı kasıtlı ve bilgisizce tanıtmalara rağmen, çağlarını ve onun insanını ve hayatını çok içten ve derinden kavramıştır. Onun için büyük ve ölümsüzdür. Bunu edebiyatın ciddî adamları böyle bilir, böyle söylerler. Eski Türk edebiyatı çağının aynası olmuştur.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Aslında, bir milletin devlet düzeni, mensup olduğu medeniyet dünyasının bir tezahürüdür ve millîdir. Bilindiği gibi batı medeniyeti, eski Yunan düşüncesi, Hıristiyan ahlakı ve Roma Hukuku gibi kaynaklara dayanır. Bizim medeniyetimizin temeli ise İslamiyet olmuştur. Edebiyatımız, müziğimiz, kültürümüz, mimari, folklor ve her türlü sanatımız bu temel üzerinde gelişmiştir. Bu temel, yani medeniyet, hem millî varlığımızın muhafazası ve hem de ırkî hasletlerimizin olanca gücü ile tezahürüne vesile olmuştur. Bu öyle zengin bir kaynaktır ki, aynı medeniyet dâhilinde bulunan diğer kavimlerin de ırkî yapılarına uygun düşen, tezahürde birbirinden farklı medeniyet dalları halinde belirmesini de sağlamıştır. Yani İslam medeniyeti kendi içerisinde kardeş milletler ve medeniyetler yaşatan bir büyük mecmua, bir medeniyet denizi olmuştur.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'Tanzimat sonrası düzen gerçek aydını yetiştirecek nitelikte olmamıştır. Düzeni millî yapıya aykırı; fikir, sanat ve politika ortamı şartlandırılmış olan bir ülkede, ciddi aydının yetişmesi ancak bir rastlantı olabilirdi. O dönemden bu yana şartlı düzene uygun olmayan birkaç aydın yetişebildiyse hep bu rastlantı sonucu olabilmiştir. Onlar da bu gidişi engelleyici ve her şeyi aslına uygun olarak yeniden düzenleyici imkândan uzak bulundurulmuşlardır. Bu baskı düzeni, tarihimize, evrensel sanat esprimize bağlı bir neslin yetişmesini engelleyici bu tutumunu hâlâ değiştirmemiş olduğu için ne yerli bir edebiyat kurulabilmektedir ve ne de bu edebiyatı izleyecek, ona sahip çıkacak bir aydın nesli yetişebilmektedir.' Mehmet Akif İnan (x) 🔍 Bilgi Notu: