Aşık edebiyatı hakkında bilinmesi gereken terimler

Âşıkların, özellikle Anadolu'nun kimi yörelerinde Azerbaycan'a özgü bir ezgiyle okudukları koşma türü. Derd ile yandı cismim Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir. Bu şiirlerde kişinin ölümünden duyulan üzüntünün yanında onun iyilikleri de dile getirilir. Sefil baykuş ne gezersin bu yerde Halk içinde yetişen, deyişlerini genellikle saz eşliğinde söyleyen, sazlı sözlü koşuk geleneğine bağlı ozan. Âşık edebiyatını, sade bir dil kullanarak şiirlerini daha çok hece vezniyle yazan ve saz çalarak yurdu dolaşan âşıkların eserleri oluşturur. Erzurumlu İbrahim Hakkı'dan şiir güldestesi Âşıkların toplum karşısında geleneğe bağlı olarak sazlı ve sözlü olarak yaptıkları uygulamaların tümüne âşık fasılları adı verilmektedir. Âşıkların irticalen, karşılıklı olarak, belirli kurallar çerçevesinde , dinleyenler karşısında, sazlı ve sözlü olarak söyleşmelerine atışma adı verilmektedir. Ayak kelimesi kafiye manasına gelmektedir. Âşıklık geleneğine göre en yaşlı olan âşık ya da orada bulunan bir usta âşık düz ayak ya da geniş ayak denilen, uyağı sağlayacak kelimelerin bol olduğu bir ayakla deyişmeyi açar. Şairlerin kaleminden İstanbul için yazılmış 15 şiir Bağlama ya da saz, Türk halk müziğinde yaygın olarak kullanılan telli tezeneli bir çalgı türüdür. Yörelere ve boyutlarına göre kopuz, cura, saz, çöğür, dombra, ikitelli, tambura, tar gibi değişik isimlerle tanınır. Anadolu'da halk arasında uzun saplı bağlamaya 'bozuk' ya da 'bozuk bağlama' adı verilir. Perde sayısı kısa saplı bağlamaya göre daha fazladır. Üç sıra yedi telli bir sazdır. Eskiden, saz ozanlarının şiirlerini topladığı, kimi zaman başka saz ozanlarının şiirlerine de yer verdiği, eni boyuna göre uzun olan ve uzunlamasına açılan, deri kaplı şiir defteri. Halk şiirinde yaygın olarak kullanılan bir biçim olup koşma ve semâilerdeki âşık ve sevgilinin dedim dedi ifadesine bağlı olarak, karşılıklı söyleşmeleridir. Anadolu Türk edebiyatında bu türün ilk örneği Kadı Burhaneddin'e aittir. Bunun dışında Emrah, Âşık Hasan, Kul Nesîmi, Âşık Ömer'de bu şekilde şiir söylemişlerdir. Edebiyatımızda 'dedim-dedi' geleneğini yaşatmış ozanlar... Halkın yüksek mânâlı manzumelere verdikleri addır. Deyiş deyim de okunur. Deyim güfte karşılığıdır ve terennüm mânâsını da bildirmektedir. Halk duyguların, düşüncelerin yansıdığı ve bir sanat eseri sayılan şiirlere bu adı vermiştir. Saz fasıllarının haricinde bir şâirin sorusuna diğerinin karşılık vermesiyle oluşan nazımlara verilen addır. Âşık edebiyatında en çok rastlanan, âşıkların en çok kullandıkları biçimdir. Genel tür adı olan koşmadan ayırmak için klasik şemaya uygun düşen koşmalara düz koşma adı verilmektedir. Düz koşma, on bir heceli ve uyak düzeni ababcccb-çççb... şemalarına uyan koşma tipidir. Halk şiirinde doğa güzelliklerini anlatmak ya da kadın, at gibi sevilen varlıkları övmek için söylenen şiirlere güzelleme adı verilmektedir. Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve döğüşleri anlatan şiirlerdir. Halk şiirinde en güzel koçaklama örneklerini Köroğlu vermiştir. Şâhlar şâhı divan açar Türk topluluklarında XVII. yüzyıla değin kullanıldığı bilinen, Altay Türkleri arasında bugün de kullanılan, halk ozanlarınca çalınan üç telli bir saz. Âşıklık geleneği içinde, âşıkların ustalıklarını sergilemek için bir nev'i söz hüneri olarak baş vurdukları bir gelenektir. İçinde (b, p, m, v, f) dudak ve diş-dudak sesleri bulunmadan söylenen şiir demektir. Âşık atışmalarının zorlu sanatı lebdeğmezin incelikleri Saz şairlerince koşma, belli biçimdeki şiirlerin değil, özel bir ezgiyle söylenen şiirlerin adıdır. Koşma tür anlamı dışında, bir ezginin de adıdır. Âşıklık geleneğinde manzum bilmece. Halk şiirinde muamma bir kimsenin ya da varlığın adını gizleyen şiir demektir. Şehir hayatı divan şiirinde nasıl yer aldı? Âşıklık geleneği içerisinde genç âşığın usta ve devrân sürmüş âşık yanında yıllarca çıraklık ettikten sonra ustasının izniyle nâsibini aramaya çıkması. Semai, halk şiirinde hecenin sekizli ölçüsü ile koşma biçiminde düzenlenen ve özel bir ezgi ile söylenen şiirlerdir. Semâi sözcüğü Arapçadır. Bir kurala bağlı olmadan işitilerek öğrenilen anlamındadır. Gönül gurbet ele çıkma Âşık karşılaşmalarında çok önemli bir bölüm olan bu bölümde, iki âşık birbirini bilgi ve sanat yönünden çeşitli konularda çok zor ayaklara baş vurarak sınava tabi tutarlar. Mehmet Akif'ten edebiyat dersleri: Edebi sanatlar Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek amacıyla yazılan şiirlerdir. Bir vakte erdi ki bizim günümüz

Aşık edebiyatı hakkında bilinmesi gereken terimler

Acem Koşması