Hakikatlerin eşiğinden kelimeler

A: tenbîh, te'kîd alâmeti; bizim lehçede ha olmuştur. At: ad, nâm, isim anlamlarına gelir. Acun, ajun: 'Dünyâ' anlamına gelir. Ḳamuġ kazġanıḳlı acun mālını Acnın: acıklı, iztıraplı anlamlarına gelir. Sen artaḳ sen acnın acun artadı Acık: 'Acı' anlamına gelir. Bu kün kindüv süçük bu tirmek saña Aḫı, aḳı: sahî, cömert anlamına gelir. Adız: 'Yüksek, yüce, büyük' anlamlarına gelir. Ketinki keligli kişiler ara Adın: 'Başka, artık'anlamlarına gelir. Ne türlüg iş irse biliksiz öñi Adınlamaḳ: Süslemek, bezemek anlamlarına gelir. Ne türlüg iş irse biliksiz öñi Artamak: Kalmak, arta kalmak/kararsız, sebâtsız olmak anlamlarına gelir. Sen artaḳ sen acnın acun artadı Artut: 'Hediye, pîşkeş, tuhfe, armağan' anlamlarına gelir. Aya til töret medh ötüngil ḳanı Arḳamaḳ: 'Yüklenmek' anlamına gelir. Bilik bil usanma bil ol ḥaḳ Resūl Arḳış: Kervân, kârbân anlamlarına gelir. Öñ arḳış uzadı ḳopup yol ṭutup Arı, arık: Temiz, pâk anlamlarına gelir. Arımaḳ: Temizlenmek anlamına gelir. As: Az anlamına gelir. Asan, esen: Sağ, salim anlamlarına gelir. Bu ḳudret idisi uluġ bir bayat Asra: (Astra)dan altta, aşağıda, zîr anlamlarına gelir. Yime pendim alġıl uzatma emel Asız: (Asıġsız)dan fâ'idesiz anlamına gelir. Asıġ: Fayda anlamına gelir. Bezedim kitābı mevāiẓ mesel Aḳır: Ağır, sakil anlamlarına gelir. Nikim kilse irge tilitin kilür Añ: İdrâk, fehim anlamlarına gelir. Anunmaḳ: Hazırlanmak anlamına gelir. Sücük tattıñ erse acıḳḳa anun Ayalmas: 'Ayamak'tan muhâfaza etmek, sıyânet etmek, sakınmak, korumak anlamlarına gelir. Sanıp sözlegen ir sözi söz saġı Aytmak: Eytmek, söylemek, demek anlamlarına gelir. Öküş az tip aymas bedizler tiñiz Aymaḳ: Etmek, eylemek, işlemek anlamlarına gelir. Biliktin ayur men sözümge ula Ayıp: Münâsib, lâyık, şâyân anlamlarına gelir. Tabīatta yegi at ayıp sözi Etin: Müzeyyen, süslü, bezeli anlamlarına gelir. Edībler edībi fāżıllar başı Edergen: İsteyen, derip toplayan anlamlarına gelir. Biliklig bilikni edergen bolur Edgü: Eyü, iyi anlamına gelir. Tirildi ölem söz ölemey bolup Ertem: Fazîlet anlamına gelir. Aya şāhım aretemlerin sanaġın Erk: Hâkim anlamına gelir. Yıġıp köñli toymaz közi suḳ baḫīl Erklik: Dost, ihtiyâç anlamarına gelir. Taturmas aşında tuz dostına Eren: erd-i kâmil; ermiş anlamlarına gelir Süñekke yilik tek erenke bilik Ekir: Hüküm anlamına gelir. Bu kün tiksü mintin dürūd ol yarın Elik: El, dest anlamların gelir. Biliksiz yiliksiz süñek tek ḳalı Ubut: Hicâb, âr anlamlarına gelir. Ubut kitti indep bulunmas yıtı Ot: Ateş anlamına gelir. Baḫīl nākes odun tavar pāsbānı Öttemek: Öteye gitmek, terakkî etmek Ata bir ana bir uyalar bu ḫalḳ Ötmek, ötüp: Geçmek, ileri gitmek /tegannî, terennüm, ötmek anlamlarına gelir. Yarattı Uġanım tünüñ kündüzüñ Öcüktürmek: Öç almaya, ahzı-ı sâra da'vet etmek anlamlarına gelir. Öcüktürme erni tilin bil bu til Öçürmek: Söndürmek, itfâ etmek anlamlarına gelir. Eliñlense tutnup ġazab inad otı Odun: Bedbaht, ateşte yanmağa müstahak anlamlarına gelir. Baḫīl nākes odun tavar pāsbānı Ödün: Us, akıl, necâbet anlamlarına gelir. Bilik bildürür erke bilik ḳadrini Oram: Mahal, mevki, câdde anlamlarına gelir. Ḫarābāt oramı bolup ābadān Ört: Ateş, sa'îr anlamlarına gelir. Urmaḳ: Vurmak; mürâca'at etmek, teveccüh eylemek anlamlarına gelir. Bodun māllıḳ ilge urup yüzlerin Evrümek: Evirip çevirmek, döndürmek anlamlarına gelir. Kim ol mālsız erse ol erni körüp Orun: Mahal, makâm, yer anlamlarına gelir. Aya renc ḳatıġsız sürūr umġuçı Örüñ: Parlak, lâmi; seçme anlamlarına gelir. Resūller örüñ yüz ol ol yüzze kün Öz: Nefis, zât, kendi gibi anlamları vardır. Maña bolsa fażlıñ ḳutuldı özüm Öze: Özge, başka anlamına gelir. Asel ḳayda bütse bile arısı Ozaġı: Eski, kadîm anlamlarına gelir. Ya yalġan söz yig tek küney söz şifâ Uzuḳ: Fazla, ileri varan anlamlarına gelir. Tetiklikde kindü Ayaztın uzuḳ Usanmaḳ: Uzanmak, uzaklaşmak, mübâ'adet anlamlarına gelir. Yime tört eşiñe itürmen selām Uşak: Ufak anlamına gelir. Aya şāhım aretemlerin sanaġın Uḳ: Fikir, hâtır anlamlarına gelir. Biliksiz ne ise ayur uḳmatın Uḳmaḳ: Anlamak, düşünmek anlamlarına gelir. Siyāset riyāset kiyāset kerem Uḳuş: Akıl, anlayış anlamlarına gelir. İşit imdi kaç beyt Ḥabīb fażlıtın Öküş: Çok anlamına gelir. İlahī öküş ḥamd eyürmen saña Ökküçi: Te'sîr ettirici, mü'essir; mâdih anlamlarına gelir. Aya ḥükmin acun tapa ükküçi Ökünç: Nedâmet, pişmanlık anlamlarına gelir. Ḥarīṣlıḳ ma erge yavuz ḫaṣlet ol Öküngen: Pişman, nâdim anlamlarıan gelir. Öküş sözlegende öküngen tilim Ol: O anlamına gelir. Bahālıḳ dinār ol biliklig kişi Ula: Dinle, meşveret et anlamlarına gelir. Biliktin ayur men sözümge ula Ölem: Ölümlü, ölüme mahkûm, ölümcül anlamlarına gelir. Tirildi ölem söz ölemey bolup Ölemey: Ölemez, lâyemût anlamlarına gelir. Tirildi ölem söz ölemey bolup Ülüş: Üleş, pay, hisse anlamlarına gelir. Ülüş boldı mālı kişiler ara Uluġ: Büyük, kebir anlamına gelir. Uluġ sınma zinhār uluġ bir Bayat Ummaḳ: Ummak, ümîd, ümîd etmek anlamlarına gelir. İlahī öküş ḥamd eyürmen saña Onamak: Tercîh etmek; itâ'at eylemek anlamlarına gelir. Enā mu eyuġay sezā bu tilim Öñ: Ön taraf, sağ yan; kudûm, meymenet, ma'delet, zafer anlamlarına gelir. İlahī öküş ḥamd eyürmen saña Oñ: Mes'adet, zafer anlamlarına gelir. İlahī öküş ḥamd eyürmen saña Oñmaḳ: Onmak, felâh bulmak, ifâkat kazanmak anlamlarına gelir. Baḫīllıḳ otalap oñalmas yig ol Uyamaḳ: Müsâvî olmak, uygun gelmek anlamlarına gelir. Ata bir ana bir uyalar bu ḫalḳ İdi: Sâhip anlamına gelir. Eger kibir idisi asıl men dise İrmes: 'Mānde nemīşeved' ermez, nâ'il olmaz. Kısacası ermez anlamına gelir. Ḥarīṣ tirip irmes usanmas bolur İsme: Lâfazan, beyhûde-gû, geveze anlamlarına gelir. Sözüñ boşluġ isme yıġa tut tiliñ İg: Hastalık, sayruluk anlamlarına gelir. Ḥarīṣ tirip irmes usanmas bolur İlenmek: İlişmek, bitişmek, ilmeklenmek anlamlarına gelir. Ḳażā birle sançılur adaḳḳa tiken İlik: El, dest/ geyik anlamlarına gelir. Ḳażā birle sançılur adaḳḳa tiken İm: Em, ilâç anlamlarına gelir. Ḳażā birle uçḳan ḫalıḳ ḳuşları İmgek: Emek, zahmet anlamlarına gelir. Küç imgek tegürme kişige ḳalı İndemek: Çağırmak, davet etmek anlamlarına gelir. Ubut kitti indep bulunmas yıtı İndin: Abd, kul, köle anlamlarına gelir. Yıḳıḳlıḳḳa yirip kesülükke ula İñ: Çene anlamına gelir. Resūller örüñ yüz ol ol yüzze kün İve: Everek, çabucak anlamlarına gelir. Uḳup sözle sözni ive sözleme Barmaḳ: Varmak anlamına gelir. Başı bardı ḫayırnıñ soñı barġusı Başaḳturmak: Yaralamak anlamına gelir. Öcüktürme erni tilin bil bu til Bayat: Eski, kadîm anlamlarına gelir. Uluġsınma zinhār uluġ bir Bayat Beriklig: Biriktirici anlamına gelir. Baḫīllıḳ otalap oñalmas yig ol Berim: Verim, veriş, atâ anlamlarına gelir. Baḫīllıḳ otalap oñalmas yig ol Bekte: Pekçe, sıkıca anlamlarına gelir. Tiliñ bekte tutġıl tişiñ sımasun Belek: Belek, alâmet, nişân anlamlarına gelir. Bilik birle bilinür saādet yolı Belgü: Belli, ma'rûf anlamlarına gelir. Bilik bilti boltı eren belgülük Bütmek: İnanmak anlamına gelir. Öcüktürme erni tilin bil bu til Bod: Vücut anlamına gelir. Bodun māllıḳ ilge urup yüzlerin Bur: Örtü, bürgü anlamlarına gelir. Bir ertin bir erge tefāvüt tilim Börk: Külâh, taç anlamlarına gelir. Eger yıġdıñ erse umurluḳ tavar Burun: Evvel, önce anlamlarına gelir. Eger yıġdıñ erse umurluḳ tavar