Dede Korkut Hikayelerinde insani değerler nasıl yer alır?

🔸 Dede Korkut (Korkut Ata), Oğuz Türklerinin eski destanlarında yüceltip kutsallaştırılmış; bozkır hayatının geleneklerini ve törelerini çok iyi bilen, kabile teşkilatını koruyan yarı-efsanevi bir bilgedir ve Türklerin en eski destanı olan Dede Korkut Kitabı'ndaki hikayelerin anlatıcısı ozandır. 🔸 Tarihî kaynaklarda ve çeşitli Oğuz rivayetlerinde adı kimi zaman sadece 'Korkut', kimi zaman 'Korkut Ata' olarak geçer; Batı Türkçesinde 'Dede Korkut' olarak da anılır. 🔸 Dede Korkut'un Oğuzların İslâm'ı kabul edişlerinden önceki dönemlerin bir kâhini (kam, baksı) olduğu, İslâmlaşma sürecinde kültürel değişime paralel olarak bir evliya kimliğine büründüğü düşünülür. 🔸 Geçmişten günümüze toplumsal düzeni daha iyi hale getirebilmek için insanlara dürüstlük, sevgi, saygı, hoşgörü, din gibi birtakım değerler aşılanmaya çalışılır. 🔸 Dede Korkut hikayeleri de bünyesinde barındırdığı değer yargılarıyla oldukça kıymetli bir eserdir. Nitekim Türk toplumunun kültürel değerlerini ve ortak geçmişini sonuna kadar yansıtır. 🔸 Dede Korkut, Oğuz Türklerinin sesi olarak doğruyu, iyiyi ve Allah'ın varlığını ve birliğini gösteren ulu bir kişi şeklinde hikayelerde karşımıza çıkar. 🔸 Ayrıca bu hikayelerde toplumun yaşayışı adetleri, gelenek ve görenekleri türlü şekillerle yansıtılır. Eser bu yönüyle değer ve kültür taşyıcısı olarak görülmektedir. Peki, Dede Korkut' Hikayelerinde hangi değerler yer almaktadır? 🔍Dede Korkut kimdir? Eşsiz hazine değerindeki Dede Korkut Hikayeleri 🔸 Dede Korkut Hikayelerinin neredeyse hepsinde sevgi teması işlenir. Doğa sevgisi, evlat sevgisi, anne baba sevgisi, kardeş sevgisi, eş sevgisi işlenen sevgi türleridir. 🔸 Olayların temelini oluşturan ve sıklıkla işlenen anne baba sevgisi Begil Oglu Ermen Hikayesinde şöyle yer alır: 'Baba, ne söylüyorsun, ne diyorsun? 🔸 Anne baba sevgisinin yanında eş sevgisi de Dede Korkut hikayelerinde yaygın biçimde göze çarpar. Çoğunlukla aşina olduğumuz Deli Dumrul Hikayesinde anne baba Deli Dumrul'a kendi canlarını veremezken, eşi hemen vermeye razı olur. 🔸 Deli Dumrul da eşini çok sevdiği için onun yaptığı bu fedakarlığı kabul etmez. Deli Dumrul'un eşi sevgisini şu sözleri ile ifade eder: 'Göz açıp gördüğüm, 🔸 Anne babaya, eşe, büyüklere ve bir devlet büyüğüne duyulan saygı Dede Korkut Hikayelerinde yer almaktadır. Bu hikayelerde eşe duyulan saygı, onun fikirlerini önemsemenin sıklıkla altı çizilir. 🔸 Bunun yanında toplum büyüklerine duyulan saygı bu hikayelerde çok işlenir. Kazan Bey'in Oğlu Uruz Bey'in Tutsak Olması Hikâyesinden örnek verilebilir: 🔸 'Kalabalık Oğuz beyleri sordular: Bu kızı istemeye kim gidebilir? Düşündüler, taşındılar. 'Dede Korkut gitsin' dediler. Dede Korkut söyledi: ... İki güzel, ayağına çabuk at getirin. Dede Korkut'un sözü uygun görüldü.' sözleriyle toplumun ileri gelenlerinden olan Dede Korkut'a duyulan saygı ifade edilir. 🔍 Dede Korkut'un mirası 🔸 Cömertlik insanı değerlerde bizi yücelten ve aynı zamanda karşımızdakine faydalı olduğumuz en güzel haslettir. Dede Korkut Hikayelerinde de cömertlik misafir ağırlama, hediye dağıtma, şenlik düzenleyerek ziyafet verme şeklinde karşımıza çıkar. 🔸 Türkler tarih boyunca misafir ağırlama geleneğine sahip bir toplumdur. Dede Korkut Hikayelerinde bu Türklerin misafirperverliği yer almaktadır. Hikayelerde yer alan biçimiyle çeşitli nedenlerle gelen misafirlere önem verilmekte, misafirler en iyi biçimde ağırlanmaya çalışılmaktadır. 🔸 Begil Oğlu Ermen Hikâyesinde 'Begil geldi, Bayındır Han'ın elini öptü. Han'da Begil'i misafir etti, güzel at, güzel kaftan, bol harçlık verdi. Tam üç gün ağırladı.'Begil'i üç gün av etiyle misafir edelim beyler' dedi.' biçiminde yer alan ifadeler ile Oğuz Türklerinde misafir ağırlama geleneği ve misafire gösterilen hürmetle ilgili bilgi sahibi olunmaktadır. 🔸 Ayrıca bu hikayelerde bir cömertlik tezahürü olarak savaş sonrası dağıtılan ganimetler karşımıza çıkar. Savaşlarda yiğitlik gösteren kişilere birtakım hediyeler vermek hikayelerdeki cömertlik temasını en bariz biçimde gösterir. 🔸 Salur Kazan'ın Evinin Yağmalanması Hikâyesinde 'Kazan Bey kahraman koç yiğitlere büyük ülke verdi, şalvar, cübbe, çuha verdi.' denilerek dağıtılan hediyelere örnekler verilmektedir. 🔸 Dürüstlüğün Dede Korkut Hikayelerindeki görünümleri, gerçekleri savunma, adil olma, sadakat gösterme eksenindedir. Bilhassa adil olma kavramı hikayelerde sıklıkla karşımıza çıkar. 🔸 Dirse Han Oğlu Boğaç Han Hikâyesinde, Dirse Han'ın haksızlık yapanın oğlu bile olsa cezalandırılması gerektiğini söylemesi adil davranmaya verilecek güzel bir örnektir: 'Dirse Han, senin oğlun nankör çıktı, uğursuz çıktı. Kırk yiğidini alıp kalabalık Oğuz'un üstüne yürüdü. Nerede güzel varsa çekip aldı, ak sakallı ihtiyarların ağzına sövdü, ak saçlı kadınların sütünü kaçırdı. Böyle oğul senin nene gerek? Öldürsene. Dirse Han söyledi: Gidip getirin öldüreyim, böyle oğul bana gerekmez. ' 🔸 Hikayelerdeki dürüstlüğün yeri, insanların uğrunda canlarını vereceği bir değer olarak karşımıza çıkar. 🔍 Hakanlarının hocası: Dede Korkut 🔸 Dede Korkut Hikayelerinde aileye önem verme kavramı, evlat sahibi olma, eşe önem verme, aile bireylerini koruma şeklinde ifadesini bulur. 🔸 Bu hikayelerde aile kavramına verilen önem büyük olduğu için aile bireyleri birbirlerini yaşamları uğruna korumaya çalışır. Kazan Bey'in Oğlu Uruz Bey'in Tutsak Olması Hikâyesinde geçen pasaj bu duruma verilebilecek güzel bir örnektir: 'Vazgeç baba geri dön, 🔸 İslam'ı kabul etmenin tesiriyle Dede Korkut Hikayelerinin hemen hepsinde dini değerler işlenmekte ve dünyanın geçiciliği, ölümün kaçınılmazlığı vurgusu ile sonlanmaktadır. Dua etme, hayır yapma, Allah'a ve Peygambere inanç Dede Korkut hikayelerinde yer alan dini değerlerdir. 🔸 Hikayelerin sonunda Dede Korkut'un ortaya çıkarak hayır dualar etmesi dini değerler kapsamında yer alır. 🔸 Basat'ın Tepegöz'ü Öldürmesi Hikâyesinde Dede Korkut; 'Ölüm vakti geldiğinde temiz imandan ayırmasın 🔸 Aynı zamanda Allah'a ve Peygambere duyulan inanç da duaların içerisinde yer almaktadır. Uşun Koca Oğlu Segrek Hikâyesinde yer verildiği biçimiyle Peygamberimiz 'Muhammed Mustafa' ismiyle yer almaktadır. 'Önünde sonunda uzun yaşın ucu ölüm, 🔸 İnsani değerlerin en kıymetlisi merhamet, Dede Korkut Hikayelerinde bağışlayıcı olma ve zor durumda olana yardım etme şeklinde yer tutar. 🔸 İç Oğuz'a Dış Oğuz'un Asi olup Beyrek'in Öldürülmesi Hikâyesinde yer alan 'Kaçanı Kazan Bey kovalamadı, aman diyeni öldürmedi.' ifadesi kazanan tarafın, yenilgiye uğrayan ve af dileyenlere karşı merhamet ettiğini gösterir. 🔸 Aynı zamanda zor durumda olan birine karşı yardımcı olma, ona merhamet etme Basat'ın Tepegöz'ü Öldürmesi Hikâyesinde karşımıza çıkar. 🔸 Bu hikayede Uruz zor durumda olan fakat kendileri gibi görünmeyen Tepegöz'e merhametli davranarak yardımcı olur ve sahip çıkar. '...Uruz aldı, bu oğlanı eteğine sardı. Söyledi:

Dede Korkut Hikayelerinde insani değerler nasıl yer alır?

DEDE KORKUT KİMDİR?