Dil bilgisinde bilinmesi gereken temel terimler

Sıfat ya da ön ad; isimlerin ya da diğer sıfatların önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden kelime türü. Sıfat ile nitelediği veya belirttiği ismin oluşturduğu kelime grubuna 'sıfat tamlaması' denir. En sık kullandığımız Türkçe olmayan 20 kelime Yüklemin belirttiği eylemin (veya durumun) ne şekilde, nerede, ne zaman, ne yardımıyla vb. meydana geldiğini belirten cümle öğesidir. Yüklem, özne, nesne ve yüklemsi dışındaki bütün cümle öğeleri tümleçtir. Tümleç, cümlenin yardımcı öğelerindendir. Kendi arasında üç grupta incelenir: Nesne, Dolaylı tümleç, Zarf tümleci. Fikriyat sözlükten az bilinen 50 eski kelime Zarf veya belirteç; bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve miktar bakımından niteleyen kelime. Zarflar, fiile yöneltilen neden, ne zaman, nereye, ne kadar ve nasıl sorularının cevaplarını oluşturur. Türkçedeki az bilinen 50 kelime Fiilin en temel özelliği; o eylemi yapan bir kişisinin ve yapılma zamanının bulunmasıdır. Yani işin kim tarafından ve ne zaman yapılmış olduğunu belirtmesidir. Bir fiilin kip ve şahıs eki ile ifade edilmiş haline 'çekimli fiil' denir. Fikriyat Sözlük'ten az bilinen 30 kelime İsim tamlaması; aralarında anlamca ilgi bulunan, biri diğerini iyelik yönünden bütünleyen, en az iki farklı isimden meydana gelmiş kelime grubu. İsim tamlamalarında birinci sözcük grubuna tamlayan, ikinci sözcük grubuna tamlanan denir. Fikriyat Sözlük'ten az bilinen 20 kelime Bir fiilin yapılmasını emrederken kullanılan kiptir. Emir kipinin ekleri yoktur. Fiillere şahıs ekleri -sin, -in(iz), -sinler getirilerek yapılır. Fikriyat sözlükten az bilinen 50 eski kelime Haber kipi veya bildirme kipi, Türkçede fiillerin zaman eklerinden birini taşıyan, yani zaman anlamı taşıyan hallerinden her biri. Türkçede beş haber kipi vardır: Geniş zaman, Şimdiki zaman, Bilinen geçmiş zaman, Öğrenilen geçmiş zaman, Gelecek zaman. Gazetecilikle ilgili bilinmesi gereken 35 terim İsim-fiil, mastar veya eylemlik, fiillerin cümlede isim görevinde kullanılan hâli. Türkçedeki üç fiilimsi grubundan biridir. Fiil kök veya gövdelerine -me, -mek veya -iş mastar eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Bu eklerde ses uyumlarına göre gerekli değişiklikler yapılır. Kardeşim okumayı öğrendi. Sinemaya ilgi duyanlar için bilinmesi gereken terimler Cümle içinde aynı görevde olan ya da anlamca birbiri ile ilgisi bulunan sözcükleri, sözcük gruplarını, anlam bakımından birbiri ile ilgili cümleleri bağlayan sözcüklere 'bağlaç' denir. Cümlede birden fazla özne, birden fazla sıfat, belirtili nesne, zarf, tamlayan, tamlanan, yüklem vb. görev yapan her türlü kelime ve cümleleri birbirine bağlar. Nesne, cümlede öznenin yaptığı iş ve eylemden doğrudan etkilenen ögedir. Düz tümleç olarak da bilinir. Yüklemi geçişli bir fiil olan cümlelerde bulunur. Yükleme 'ne', 'neyi' ve 'kimi' soruları sorularak bulunur. Yüklem; cümlede özne tarafından gerçekleştirilen eylemi, oluşu, hareketi veya bir olguyu ya da yargıyı bildiren sözcük veya sözcük grubu. Özne ile birlikte cümlenin ana öğelerinden biridir. Yüklemler fiil veya isim soylu olabilir: 'Öğretmen sınav kâğıtlarını dağıttı. Kapıyı çalan postacıymış.' Zamir veya adıl, cümlede varlıkların adları yerine kullanılabilen ve adların yerine getirdiği bütün fonksiyonları yerine getirebilen isim soylu kelime. Ben, sen, o, biz, siz, onlar; kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri; bu, şu, o; kim, ne ve biri gibi kelimeler, sıklıkla zamir olarak kullanılır. Özne ya da fâil, bir cümlede yüklem ile bildirilen işi, eylemi ya da oluşu yerine getiren veya yüklem vasıtasıyla hakkında bilgi verilen öğe. Özne yükleme sorulan 'kim' ve 'ne' soruları ile tespit edilir. Fiil veya eylem, varlıkların yaptığı işi, hareketi, oluşu çeşitli ekler alarak şahıs ve zamana bağlı olarak anlatan kelimedir. Türkçede fiiller; haber ve dilek kip ekleri ile zaman ve tasarlama anlamı kazanır; şahıs ekleri ile işin veya oluşun kim tarafından gerçekleştirildiğini belirtir. 'Dün arabamı yıka-dı-m.' Birleşik fiiller ya da bileşik fiiller, bir eylemi karşılamak üzere birden fazla sözcüğün bir araya gelmesi ile oluşturulmuş fiiller. Bazı birleşik fiiller bir arada, bazıları iki ayrı sözcük halinde yazılır. Cümle vurgusu, cümle içerisinde anlamına veya anlatımına önem verilen bir sözcüğün konuşma veya okuma esnasında diğerlerinden daha baskılı ve kuvvetli söylenmesidir. Fiilde çatı konusunun öznesine göre alt başlıklarından biri olan dönüşlü fiiller, yüklemde gösterilen işi yapan ve yapılan işten etkilenenin aynı kişi veya varlık olduğu fiillerdir. Edilgen fiillerle dönüşlü fiillerin farkı şudur: Edilgen fiillerde işi yapan belli değildir, yani özne yoktur. Eksiltili cümle ya da kesik cümle, tam bir cümle kurulabilmesi için gereken ana unsurları içermeyen cümledir. Türkçenin eklemeli yapısı nedeniyle yüklemler tek başına cümle kurmaya yettiği için, 'yüklemi olmayan cümle' olarak da tanımlanabilir. Bazı iki heceli kelimeler, sesli ile başlayan bir ek aldığında, orta orta hece seslisi düşer. Buna hece düşmesi denir. Örnek olarak; 'burun' kelimesi hece düşmesine uğradığında 'burnu' olur. Birbirleriyle ilgili olan, biri diğerini sahiplik yani iyelik yönünden tamamlayan, en az iki isimden oluşan kelime guruplarına isim tamlaması denir. Zincirleme isim tamlamasının içinde belirtili veya belirtisiz isim tamlaması bulunabilir