Dünyanın en çok okunan üçüncü ozanı: Halil Cibran

6 Ocak 1883 tarihinde Lübnan'ın Kadîşâ vadisi yakınlarındaki Bişerrî kasabasında doğdu. Ataları 16'ıncı yüzyılda Suriye'den göç ederek önce Ba'lebek'e, ardından Betrûn'a bağlı Beş'ale köyüne, daha sonra 1672'de de Bişerrî'ye göç etmişti. Cibrân 5 yaşında iken Bişerrî'deki Saint Elişa Okulu'na girdi. Burada resme olan yeteneği fark edilerek tabip Selîm ed-Dâhir rehberliğinde resim çizmeye başladı. Vergi toplama görevini yürüten babası Halîl, bir arkadaşı zimmetine para geçirdiği iddiasıyla tutuklanınca onunla birlikte hapse atıldı, malları müsadere edildi, sonuçta ailenin huzuru bozuldu. Bunun üzerine babası Lübnan'da kalırken annesi 12 yaşındaki Cibrân'ı ve diğer çocuklarını alıp 1895 yılında Boston'a göçtü. Cibrân burada 2,5 yıl devam ettiği resmî bir okulda İngilizce öğrendi. Bu sırada şiir, tiyatro, resim gibi güzel sanatların icra edildiği kültür merkezleriyle ilişkisini sürdürdü. Florance Beers ile ve onun aracılığıyla resim sanatçısı Fred Holland Day ile tanışma imkânı buldu. Halil Cibran'dan 25 alıntı 1897'de lise öğrenimi için bir akşam okuluna girdiyse de ardından Arapça öğrenme isteğiyle Beyrut'a döndü. Abdullah el-Bustânî, Saîd eş-Şertûnî ve Hûrî Yûsuf el-Haddâd gibi önemli kişilerin ders verdiği el-Hikme Enstitüsü'nde Arapça öğrenimine başladı. Fen bilimlerinde, ayrıca din, mitoloji gibi sosyal bilimlerde kendini yetiştirmeye çalıştı. Ressam ve heykeltıraş Yûsuf el-Huveyk ile dostluk kurması, yazdığı bazı şiirlerini yayımlaması ve resim çizme denemeleri de bu dönemde oldu. Thomas Bulfinch, Archibald Lampman ve Clara E. Clement'in mitolojiye dair İngilizce eserleriyle İnciller'in Arapça tercümelerini bu sırada inceledi. Çiçek satıcısı bir çocuğun yoksul annesinin acıklı hayat hikâyesi olan 'Mertâ el-Bâniyye' adlı hikâyesinin hâtırası, Kırık Kanatlar romanının kahramanı Halâ ed-Dâhir ile olan aşkı onun Beyrut'ta kaldığı yıllara rastlar. Cibrân 14 yaşındaki kardeşi Sultane'nin ölüm haberi üzerine 1902 Nisanında Boston'a gitti. 12 Mart 1903'te üvey kardeşi Peter'i ve aynı yılın 28 Haziran'ında annesini kaybetti. Üçünün de ölüm sebebi tüberkülozdu. Kardeşi Mariana ile yalnız kalan Cibrân, el-Muhâcir gazetesinde yazılar yazarak ve bazı resimlerini satarak geçimini sürdürmeye çalıştı. 1904 Mayıs'ında ilk resim sergisini açtı. Hayatının geri kalan kısmında hep yanında yer alan, maddî ve manevi destekçisi, yakın dostu, danışmanı, ayrıca eserlerinin redaktörü ve kendisine ait bir kız okulunun yöneticisi olan Mary Elizabeth Haskell ile de bu dönemde tanıştı. 1905'te ilk Arapça eseri el-Mûsîḳâ'yı, 1906'da ilk hikâye kitabı ʿArâʾisü'l-mürûc'u yayımladı. Mary Haskell'in desteğiyle resim sanatını geliştirmek için 1908 Temmuz'unda Paris'e giderek Académie Julian'a kaydoldu. Burada kaldığı üç yıl boyunca resim sanatkârı Pierre Marcel Beronneau, ressam ve heykeltıraş Auguste Rodin ile yakın ilişki içinde oldu, çizdiği resimler sergilendi. 'Mertâ el-Bâniyye' adlı hikâyesini Mişel el-Baytâr Fransızca'ya çevirdi. Bu arada mehcer edebiyatının önemli isimlerinden Emîn er-Reyhânî ile Avrupa seyahatine çıktı, İngiltere'deki sanat galerilerini inceledi. 1910 Ekiminde Boston'a kardeşi Mariana'nın yanına döndü, kardeşinin ve Haskell'in itirazlarına rağmen Reyhânî'nin teklifi üzerine 1911 Nisan'ında New York'a gitti ve hayatının geri kalan kısmını burada geçirdi. Alman filozofu Nietzsche ve özellikle Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı kitabıyla tanışması bu döneme rastlar. Bu sırada 1912'de, Arap âleminde şöhret kazanmasına sebep olan el-Ecniḥatü'l-mütekessire adlı romanını yayımladı, Mey Ziyâde ile bu roman sayesinde tanıştı, 1904-1914 yılları arasında yazdığı yazılarını kapsayan Demʿa ve ibtisâme'yi neşretti. Yakın dostu olacak Mîhâîl Nuayme ile 1916'da tanıştı. Bu arada New York'ta açtığı resim sergileri Amerika'daki ününü arttırdı. Aynı şehirde metafizik konularına yoğun ilgi duydu, Sigmund Freud, Carl Jung gibi önemli isimlerin eserlerinden etkilendi, Hintli şair Rabindranath Tagor ile tanıştı ve ondan da faydalandı. 1916'dan itibaren Doğu dünyasını ve özellikle Hristiyan âlemini eleştiren The Madman, el-Mevâkib, el-ʿAvâṣıf, el-Bedâʾiʿ ve'ṭ-ṭarâʾif'i yayımladı. 27 Nisan 1920'de Amerika'daki mehcer edip ve şairleriyle birlikte, Mîhâîl Nuayme ve Abdülmesîh el-Haddâd'ın yardımıyla er-Râbıtatü'l-kalemiyye derneğini kurdu. 1923'te bütün dünyada tanınmasını sağlayan en önemli eseri The Prophet'i yayımladı. Bu arada çeşitli sergiler açtı. Sağlığının bozulmaya başladığı 1925 yılından itibaren Barbara Young ve Mary Haskell'in yardımıyla İngilizce eserlerini neşretmeye başladı. 10 Nisan 1931'de tüberkülozdan öldü, Beyrut'a götürülerek Bişerrî'de Mar Sarkis Manastırı'nın bahçesine gömüldü. Halil Cibran'ın edebî hayatı üç devrede ele alınabilir: 1905-1908 yılları arasında sosyal sorunlarla ilgilendiği dönem, 1908-1918 yılları arasında başkaldırı, şüphecilik ve güç konularına eğildiği dönem, 1918-1931 yılları arasında barış, sevgi, zarafet, zihin berraklığı ve iç dinginliğinin hâkim olduğu dönem. Cibran edebi kimliğinde kör taklitten uzak durmuş, insanı toplumun kurbanı haline getiren Doğu gelenekleriyle özden çok kabuğa önem veren Batı uygarlığı ve materyalizmine karşı çıkmış, cahil erkekler, israfa ve ahlaki çözülmeye maruz kalmış kadınlar, Makyavelist politikacılar, bilimde ilerlemiş, insanlıkta geri kalmış uygarlıklar karşısında ilkeli bir duruş ortaya koymuştur. Onda sosyal sorunları belirleyip çözüm önermeyen sosyal eleştiri, çözümsüzlükler ve düzelmezlikler karşısında karamsarlığa kapılarak doğaya kaçış eğilimi gibi nitelikler de gözlenmiştir. Cibran ayrıca parantez içi anlatımlar (istitrat), tekrar, ıtnâb, istiare, teşbih, tezat gibi sanat öğelerinin, lafız ve terkiplerdeki armoni, yalınlık, akıcılık ve sembolizmin egemen olduğu nesirsel şiir üslubuyla özdeşleşmiş, bu üslup Cibran üslubu olarak da anılmıştır.

Dünyanın en çok okunan üçüncü ozanı: Halil Cibran

HALİL CİBRAN KİMDİR?