Edebiyat dünyasına dair en merak edilen sorular

📌 Servet-i Fünun daha çok Batı edebiyatını takip eden sanatçıların kurduğu bir edebiyattır. Bu edebiyatı kuran topluluk daha çok divan edebiyatının kalıplaşmış kurallarına karşı yenilik peşinde olmuş ve eski-yeni çatışması içinde 'yeni' safında yer almıştır. Ancak kullandıkları dil, eleştirdikleri divan edebiyatının dilinden bile ağırdır. Çelişki gibi görünen bu durumun sebepleri nelerdir? 📌 Kenan Akyüz, Modern Türk Edebiyatı'nın Ana Çizgileri isimli çalışmasında bu durumu Servet-i Fünuncuların Osmanlıcayı güçlü bir dil olarak görmelerine bağlar. Servet-i Fünun edebiyatı şahsi mi toplumsal mı? 📌 Mehmet Kaplan ise Tevfik Fikret, Devir- Şahsiyet- Eser isimli çalışmasında ağır dil mevzusunu Halid Ziya'nın Goncourt Kardeşlerden öğrendiği sanatkarane üsluba bağlar. Kaplan'a göre Halid Ziya'nın eserlerinde kullandığı bu üslup, bütün Servet-i Fünuncuları arkasından sürüklemiştir. 📌 Cenab Şahabettin'in Baudlaire, Mallarme, Valery gibi sembolistlerin yolunu takip etmesi ve onlar gibi sözlüklerde bulunmayan ya da kendi uydurduğu sözcükleri kullanması da dilin ağırlaşmasının sebeplerinden biriydi. Ayrıca Servet-i Fünun sanatçılarının geniş halk kitlelerine değil, yüksek zümreye hitap ettiklerini düşünmeleri ve halkın anlayacağı bir dille yazmaya kendilerini mecbur hissetmemeleri de bir başka sebepti. Edebiyatımızda sembolizmin öncüsü: Cenap Şahabettin 📌Ahmet Mithat Efendi'nin Müşahedat adlı romanı iddia edilen üst kurmaca tekniğiyle edebiyatımızda değişik değerlendirmelere konu olmuştur. 📌 Günümüzde postmodern romanlarda kullanım şekliyle üstkurmaca, temelde yazarın çeşitli tekniklerle romanın kurgusal olduğunu ifşa etmesidir. Bunun için roman yazarı, bazen kendisinin bir roman yazarı olduğunu ifade eder, bazen de 'okuyucularım' kelimesini kullanarak okuyucuya seslenir, bazen 'okumakta olduğunuz roman' kelimeleriyle eserin kurgusallığına vurgu yapar. Felatun Bey ile Rakım Efendi üzerine tiyatral bir inceleme 📌Müşahedat adlı romanın üstkurmaca özelliği gösteren kurgusuyla ilgili çıkarımların temelinde, Ahmet Mithat'ın bir roman karakteri olarak romanın içinde yer alması ve romanın yazılma sürecini yine romanın içinde anlatması yatmaktadır. Bu sebeple pek çok yazar Ahmet Mithat'ın romanında postmodern unsurların bulunduğunu yazar. Ancak Ahmet Mithat'ın bu teknikleri kullanmasındaki niyeti anlattıklarını daha inandırıcı hale getirmek olduğu için, bu romandaki üstkurmaca teknikleri romanı postmodern yapmaya yetmez. Müşahedat'taki üstkurmaca uygulaması postmodern romanlardaki 'kurmacanın altını çizmek' niyetiyle değil daha gerçekçi bir anlatımı yakalamak arzusuyla oluşturulmuştur. Ahmet Mithat'ın Beykoz'u 📌 Nesl-i Ati üyelerinin Şahabettin Süleyman'ın öncülüğünde Safahat-ı Şiir ve Fikir dergisi etrafında oluşturduğu edebi harekettir. Şahabettin, derginin 1. sayısında 'Nayiler: Yeni Bir Gençlik Karşısında' başlıklı yazısı ile takdim ettiği gençler için, Fecr-i Ati topluluğuna mensup olmasaydım yeni gençliğe katılma hususunda tereddüt etmezdim, cümlelerini kurar. 📌 Halit Fahri Ozansoy, Selahattin Enes, Hakkı Tahsin, Hıfzı Tevfik, Yakup Salih, Enis Behiç Koryürek, Orhan Seyfi Orhon aralarında bulunduğu topluluktan bazı isimler Cumhuriyet döneminde önemli eserlere imza atmışlardır. Şiiri hicivle yoğuran şair: Orhan Seyfi Orhon 📌Şahabettin Süleyman aynı yazıda Nayiler'in sanat anlayışının esasını Yahya Kemal'in oluşturduğunu söyler. Nayiler, Yahya Kemal'in savunduğu asıl kaynağa inme teorisi olan Nev-Yunanilik yerine alternatif bir düşünce sistemi geliştirirler. Yahya Kemal bizim klasiklerimizin Yunan ve Latin kaynaklar olduğunu bu sebeple onlara eğilmemiz gerektiğini söylerken Nayiler milli kaynaklara ve milli geçmişe inmeyi savunurlar. 📌Nayiler Anadolu'daki Türk edebiyatının ilk devirlerine inmeyi ve Mevlana ile Yunus Emre'nin şiirlerindeki samimi ifadeli, lirik ve mistik atmosferi kendi şiirlerinde yaşatmayı denemişlerdir. 📌Dergah grubu, 1921-23 arasında 42 sayı yayımlanan Dergi dergisi etrafında toplanan sanatçıların oluşturduğu gruptur. Dergi büyük ölçüde Yahya Kemal'in fikir, görüş, zevk anlayışı doğrultusunda çıkmıştır. Yahya Kemal'in derginin ilk sayısında yayımlanan 'Üç Tepe' adlı makalesi Dergahçıların beyannamesi niteliğindedir. Makalede Yahya Kemal, Tanzimat neslinin eserlerinde geçen 'Çamlıca Tepesi', Servet-i Fünuncuların eserlerinde geçen 'Tepebaşı' ve güzel günlerin temsilcisi olarak gördükleri 'Metristepe'den bahseder. Artık edebiyata bu üçüncü tepeden bakılacağını bildirir. 📌Dergide ağırlığı hissedilen bir diğer isim de Ahmet Haşim'dir. Haşim çok ses getirecek 'Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar' isimli yazısının ilk halini burada yayımlamıştır. Dergah dergisi bu iki önemli sanatçının fikri ve sanatsal yönden önderlik etmesiyle bir nevi okul görevi görmüş ve Cumhuriyet Devri edebiyatını derdinden etkilemiştir. Dergide eserleri çıkan bazı sanatçılar Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Kutsi Tecer, Yakup Kadri, Nurullah Ataç, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay... Sanat camiasının 'kurbağa şairi', karikatürlere nasıl yansıtıldı? 📌Cumhuriyet döneminde divan şiirine sert eleştiriler yapılsa da Yahya Kemal ve Ahmet Haşim bu dönemde divan şiiri birikimiyle beslenen şairlerdi. Yalnızca bu iki isim değil kendinden sonra gelen şairlerde de divan şiiri etkileri görülmüştür. İkinci Yeni şairleri, Asım Bezirci tarafından imge dünyasıyla divan şiirinin devamı olarak nitelendirilmiştir. Turgut Uyar gibi İkinci Yeni'nin en önemli temsilcilerinden birinin 1970'te yayımlanan eserine Divan ismini vermesi bu yönüyle dikkat çekicidir. 📌Bazı şairlerin 1950'lerde divan şiiriyle açıkça etkileşim içinde oldukları görülür. Atilla İlhan ve Behçet Necatigil ritim ve ahenk şiirin yapı özelliklerini oluştururken divan şiirine yönelirler. 📌Divan şiiri modern şiiri üç yönüyle etkilemiştir: 1.Ahenk: Divan şiirinde ahenk unsurları aruz, kafiye ve rediftir. Bu unsurları şiirlerinde devam ettiren sanatçılar genellikle aruzu kullanmışlardır. 2. İçerik: Divan şiirinin konularıyla olan benzerliktir. Sezai Karakoç, Ebubekir Eroğlu, Hilmi Yavuz divan şiirinin içeriğinden etkilenen edebiyatçılardır. 3. Mazmun: Divan şiirindeki kalıplaşmış söz olan mazmunların modern şiirde imgeler aracılığıyla devam ettiğini söylemek mümkündür. 📌Garip hareketi üç arkadaş olan Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet tarafından oluşturulmuştur. Şiirlerinin toplandığı 'Garip' adlı eserdeki şiirlerde kafiyesiz, vezinsiz, sanatsız, şairanelikten uzak bir şiir dili oluşturmuşlardır. Başlangıçta oldukça tepki gören Garip akımı, bir müddet sonra gerek kendi devirleri gerekse kendilerinden sonraki birçok şairi de etkilemiştir. 📌Orhan Veli'nin vefatından sonra Melih Cevdet, kendilerinden sonra gelişen İkinci Yeni şiirine çok yaklaşmayarak kendisine has bir şiir evreni kurmuştur. Üç şair arasında en köklü değişikliği yapan ise Oktay Rıfat'tır. Garip sonrası şiirlerinde Oktay Rıfat'ın Perçemli Sokak kitabıyla anlamda kapalılığa yöneldiği ve adete İkinci Yeni hareketinin muştucusu olduğu söylenmektedir. 📌Oktay Rıfat İkinci Yeni kapsamında değerlendirilebilecek şiirlerinde alışılmadık bağdaştırmalara, geleneksel imge düzeni dışında imgelere ve sözcüklerle çizilen soyut göndermelere yer vermiştir. Bu yeni şiir, Garip şiirinin edebi sanatlardan uzak;imgeye değil kelimeye ve anlamaya dayanan, sokaktaki insanı anlatan ve ondan beslenen şiir anlayışının dışındaydı. 📌Edebiyatta kanon kavramı belli bir zihniyet çerçevesinde yazılan eserler, bu eserlerin belli bir zihniyete göre onaylanması veya reddedilmesi olarak tanımlanır. Bir eser veya sanatçı dönem geçerli olan kanonun ilkelerine beğeni kriterlerine uymuyorsa o eser veya sanatçı dışlanır. 📌Kanonun oluşmasında din, ideoloji, devlet, toplumsal ve siyasi etmenler etkili olabilir. Türk edebiyatında Cumhuriyet'in ilk yıllarında yeni değerlerin halka aşılanması için resmi ideolojinin istediği tarzda eserler ortaya koyulmuştur. Her dönem kendi edebi kanonunu oluşturmuştur.

Edebiyat dünyasına dair en merak edilen sorular

Servet-i Fünuncular divan edebiyatı anlayışına karşı olmalarına rağmen neden bu edebiyattan daha ağır bir dil kullandılar?