Edebiyatımızda hikaye türü ve modern hikayeciliğin ilk örneğine dair 10 bilgi

Edebiyatımızda hem sözlü hem yazılı, manzum ve mensur hikâye geleneğine sahip olmasına rağmen Tanzimat'tan sonra farklı yapısal özellikler taşıyan bir anlatı türü olarak yeni bir hikâye tarzı oluşmuştur. Giritli Ali Aziz Efendi tarafından 1796-97'de yazılan ve ilk defa 1852 tarihinde basılan Muhayyelât, Batı tesiri olmadan gerçekçi anlatıma olan yakınlığı noktasında modern Türk hikâyesinin başlangıcı sayılmaktadır. 1875-1890 yılları arasında Ahmed Midhat Efendi'nin devam eden Letâif-i Rivâyât serisinin dışında Nabizâde Nâzım'ın ilk dönem hikâyeleri bulunmaktadır. Samipaşazade Sezai'nin Küçük Şeyler adlı eseri Türk edebiyatında modern anlamda kısa hikâyenin başlangıcı olarak kabul edilir. Halid Ziya Uşaklıgil'in 1888'de yazdığı Bir Muhtıranın Son Yaprakları ile Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası adlı çalışmaları Avrupaî tarzda ilk hikâyelerdir. Her çocuğa anlatılması gereken hikâye Bunun yanı sıra hayatı hakkında pek bilgi bulunmayan Emin Nihat Bey'in Osmanlı'nın ilk hikaye yazarlarından olduğu ve on hikayeden oluşması gereken Müsameretname isimli eserini hastalığı nedeniyle yedide bıraktığı çok az kişi tarafından bilinir. Müsâmeretnâme, Emin Nihat Bey tarafından yazılmış ve Türk hikâyeciliğinin ilk örneklerinden biri olarak kabul edilen eserdir. Emin Nihat Bey, 21 Aralık 1838'de İstanbul Üsküdar'da Tunusbağı semtinde doğdu. Asıl adı Mehmed Emin'dir. Ailesi Yazıcıefendizâdeler diye anılır. Oğlu, Hazîne-i Hâssa Emlâk-i Hümâyun başmühendisi Ahmed Arif'in belirttiğine göre on dört yaşında kalem memuru olarak göreve başladığında 'Nihad' mahlasını aldı. Memuriyeti dolayısıyla eğitimini tamamlayamadı, kalemde kendi gayretiyle yetişti. Resmî görevleri arasında Hariciye Nezareti Mektûbî Kalemi mümeyyizliği de vardır. Ayrıca kurenalık ve mabeyincilik hizmetinde bulunduğundan 'mabeyinci' lakabıyla da bilinir. Emin Nihat Türk edebiyatında çok bilinen bir yazar değildir. Müsameretname'nin yazarı Emin Nihat Bey'in hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında pek fazla bilgi yoktur. Cevdet Kudret'in belirttiği üzere daire arkadaşı olduğu anlaşılan Yusuf Neyyir isminde bir kişinin 'Gülzâr-ı Hayâl' adlı hikâyesinin başında yazdığı bir 'takriz' vardır. Bu takrizden onun 'mektubi-i hariciye hulefasından' olduğu anlaşılmaktadır. Son kitabı 1875'te basılan yazarın, doğum ve ölüm tarihi bilinmemektedir. Oğlunun bildirdiğine göre bünyesi zayıf olan Emin Nihad Bey, gençliğinde sıcak bir günde terliyken yediği dondurma yüzünden hayatı boyunca onu hiç bırakmayan bir öksürüğe tutuldu, bu yüzden geceleri uyuyamadığı için sabaha kadar yazı yazmakla kendini avuttu. Gittikçe beslenmesi zorlaştı, hiçbir şey yiyemez hale geldi. On hikâyeden oluşması gereken Müsameretname'si muhtemelen bu sebeple yedi hikayede kalmıştır. Gözden kaçırılmaması gereken hikaye kitapları 1872 yılında cüzler halinde yayımlanmaya başlayan, Emin Nihat'ın Müsameretname adlı yapıtı, içerdiği sekiz metinle ilk öykü örnekleri arasında sayılır. Müsameretname, ilk hikâye ve roman örneklerinden biri olmasının yanında, yapı bakımından iç içe geçmiş olay örgüsüyle yazılması ve Doğu'da ve Batı'da bir geleneğin devamı olması bakımından önemli bir eserdir. Emin Nihat Bey hikâyelerinde kahramanlarının birçok özelliğini, anlatıcılar ve bazı tekniklerle okuyucuya vermiştir. Böylece oluşturduğu kurmaca kişileri yine oluşturduğu kurmaca dünyanın içine yerleştirerek onları gerçek insanlardan ayırmıştır. Kahramanlarını gerçek hayattaki insanlardan farklı kılan diğer bir unsur, kişilerin hayatlarının bazı bölümlerinin anlatının içine yerleştirilmesidir. Hiçbir hikâyesinde kahramanların doğumu verilmez. Doğumla ilgili hiçbir ayrıntının bulunmadığı hikâyelerin bazılarında ölüm, insanların bu dünyadan ayrılıp başka âlemlere ya da yaşamın bilinen gerçeklerinden ölümün bilinmeyen karanlığına göçüşün verildiği bir durum değildir. Yazar anlatısının kurmaca gerçekliğinde oluşturduğu kahramanları dış dünyadaki insanlar gibi gerçek kişiler kılmak için insanlara ait özellikleri kahramanlarına yükler. Yazar, kahramanını gerçek bir kişi haline getirmek için öncelikle ona bir ad verir. Ardından da yaşından, fiziksel ve kişilik özelliklerinden, becerilerinden bahsederek onları okuyucuya anlatır. Emin Nihat, Binbaşı Rıfat Bey'in Sergüzeşti hariç diğer hikâyelerindeki kahramanların hemen hepsine bir ad vererek onlara kişilik kazandırmaya çalışmıştır. Sorularla hikaye türü Eğlenme anlamına gelen 'müsâmeret' kelimesinden türetilerek adını almış eser, 7 hikayenin anlatıldığı kış sohbetlerini konu almaktadır. Ahbapların her akşam bir başka yerde toplanıp gece boyunca okuyup sohbet ettikleri, gerçeklerden ve yaşanılanlardan bahsettikleri bu sohbetlerdeki 7 hikâye, ayrı ayrı kişiler tarafından anlatılmaktadır. Müsameretname, ilk hikaye ve roman örneklerinden biri olmasının yanında, yapı bakımından iç içe geçmiş olay örgüsüyle yazılması ve Doğu'da ve Batı'da bir geleneğin devamı olması bakımından önemli bir eserdir. Modern Türk hikayesinin ilk örneklerinden olan bu eser, gerek üslubu ve gerekse anlatı tekniğiyle bizdeki halk hikâyeleri ile Batılı hikayenin özelliklerini bir arada taşımaktadır. Müsâmeretnâme hakkında ilk değerlendirmeleri Ahmet Hamdi Tanpınar 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi adlı çalışmasında yapmıştır. Müsameretname, yedi hikâyeden oluşmaktadır: 'Binbaşı Rıfat Bey'in Sergüzeşti', 'Bir Osmanlı Kaptanının Bir İngiliz Kızıyla Vukû Bulan Sergüzeşti', 'Gerdanlık Hikâyesi', 'Kapı Kethüdâsı Behçet Efendi ile Makbule Hanımın Sergüzeşti', 'Vasfi Bey ile Mukaddes Hanımın Sergüzeşti', 'Faik Bey ile Nûridil Hanımın Sergüzeşti' ve 'İhsan Hanım yahut Atiye Hanımla Uşşâkının Sergüzeşti.' 1872-1875 yılları arasında her biri ayrı ayrı bir kitap olarak basılmıştır.

Edebiyatımızda hikaye türü ve modern hikayeciliğin ilk örneğine dair 10 bilgi

EDEBİYATIMIZDA HİKAYE TÜRÜ