Eski Türkçede yaygın 10 kelime

SAB 🔹 Eski Türkçe, 6. yüzyıl ortalarında Batı Moğolistan'daki Altay dağları bölgesinde büyük bir göçebe devlet kuran Göktürklerin konuştukları dildir. 🔹 O dönemlerden günümüze kadar evrilerek yani değişim ve dönüşüme uğrayarak gelen kelimeler vardır. Bunlardan biri 'sab' sözcüğüdür. Sab 'söz' manasına gelmektedir. Günümüzde Türk lehçelerinin genelinde 'sav' haliyle kullanılır. ➡ Tılıg kelürti. Savı antag: 'yarış yazıda on tümen sü terilti' ter. ➡ (Bu arada bir) haberci getirdiler. Sözleri şöyle: 'Yarış ovasında yüz bin asker toplandı' diyor. Tonyukuk Yazıtı Eski Türkçe aile sözlüğü ANYIG 🔹 Eski Türkçe dönemi 6 ile 11. yüzyılları arasını kapsamaktadır. Bu süreçte kurulan birbirinden güçlü Türk devletleri vardır. 🔹 Türk devletlerinin var olduğu dönemlerde, yazıtlarda vs yaygın olarak kullanılan sözcükler vardır buna 'fena, kötü' manasına gelen 'anyıg' sözcüğünü örnek gösterebiliriz. ➡ Anyıg kılınç kılır tınlıglarag ölürür. ➡ Tarla sürülürken kuş avcısı (kötü) bazı canlıları parçalayıp günah işliyor, canlıları öldürüyor. Uygur metinden alıntı SÜNÜK 🔹 Orhun Yazıtları gibi Türkler için büyük önem arz eden ve kaynak kabul olarak görülen belgeler, günümüz Türk lehçelerinin temelidir. 🔹 Örneğin; Eski Türkçede 'kemik' kelimesi için 'süñük, sumuk' gibi ifadeler kullanılmıştır. Şimdilerde ise Kazak, Kırgız gibi Kıpçak Türklerinde hem süyük hem de sünük halini görmek mümkün. ➡ Onıñ süyekteri öte juqa. ➡ Onun kemikleri çok ince. Eski Türkçeden dilimize miras kelimeler KONY 🔹 Eski Türkçe dönemi, Türklerin göçebe hayatı yaşadığı yıllara denktir. Yani Türkler o süreçte göçebe bir yaşam sürerler ve hayvanlarla ilgili her türlü terime oldukça aşinadırlar. 🔹 İşte, tam olarak bu durumla alakalı bir sözcük vardır, 'koyun' manasına gelen 'kony' kelimesi. ➡ Yaġısi kony teg ermiş. ➡ Düşmanı koyun gibiymiş. ÇIGANY 🔹 Eski Türkçe dönemi, Türklerin ilk resmi dönemi olsa da Türk tarihinin kaynakları açısından oldukça zengindir. 🔹 Tarihi süreçte ortaya çıkan ve ilk Türk devrine ışık tutan Orhun Abidelerinde belli başlı kelimeler vardır. Bu sözcüklerden biri de 'yoksul' manasına gelen 'çıgany' sözcüğüdür. ➡ Köñül kimnig bolsa qalı yōq çıgayqılsa küçün bolmas anı toq bay. ➡ Kimin gönlü yok, yoksul olursagüçlü, tok ve zengin yapılmaz. Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına geçen kelimeler BARMAK 🔹 Eski Türkçe de belli başlı fiiller bulunur. Bakmak manasına gelen 'karamak', benzemek manasına gelen 'ohşamak' gibi eylemler Türkçenin ilk yazılı dönemlerinde oldukça yaygındır. 🔹 Yukarıda saydığımız fiiller günümüzde Türk lehçelerinde aynen kullanılır. Fakat öyle bir tanesi var ki bu eylem Türkiye Türkçesinde yaşatılmaktadır bu kelime, 'gitmek' manasına gelen 'barmak' fiilidir. Anadolu'da 'varmak' olarak karşımıza çıkar. ➡ Kurıgaru barıgma bardıg. ➡ Batıya gidenler, gittiniz. Tonyukuk Yazıtı KELMEK 🔹 Eski Türkçe kaynaklarda gelmek manasına gelen 'kelmek' fiili sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu eylemin varlığını Türkiye Türkçesi dahil tüm lehçelerde görmekteyiz. ➡ Ben anaç ter men, ben Bilge Tonyukuk: Altun yışıg aşa kelimiz, Ertiş ügüzüg keçe keltimiz. ➡ Ben şöyle diyorum, ben Bilge Tonyukuk: Altay dağlarını aşarak geldik, İrtiş ırmağını geçerek geldik. Tonyukuk Yazıtı Kırgızların Boz Üyleri BALIK 🔹 Köktürk Yazıtlarında en çok dikkat çeken kelimelerden biri 'balık' sözcüğüdür. Bu ifade Eski Türkçede 'şehir' manasına gelmektedir. Eski Türk dönemlerinden biri olan Uygur devrinde, 'Beş Balık' adında önemli bir yerleşim yeri vardır ve bu kent birçok metne de konu olmuştur. 🔹 Balık sözcüğü Eski Türkçenin en önemli kaynağı olan Köktürk Yazıtlarında, Eski Uygur Türkçesinde ve Divanu Lügati't Türk'te geçmektedir. ➡ Şantung balıkka taluy ögüzke tegirtim. ➡ Şantung şehrine, denize ulaştırdım. Tonyukuk Yazıtı TÜŞ 🔹 'Tüş' Eski Türkçe bir kelimedir ve 'rüya, düş' manalarına gelmektedir. Türk lehçelerinde halen varlığını sürdürmekte olan bu sözcük, kelime başı t>d değişimine uğramış ve bu hali almıştır. 🔹 Tüş sözcüğü günümüzde Türkmen Türkçesi gibi birkaç lehçede 'düşmek' anlamını da karşılamaktadır ➡ Tayanma tiriglikke tüş teg çeker / Küvenme kıvı kutka kuş teg uçar. ➡ Hayata bel bağlama, rüya gibi geçer; boş saadete güvenme, kuş gibi uçar. ARIG / TEMİZ, SAF 🔹 Eski Türkçede var olan ve temiz, saf manasına gelen 'arıg' sözcüğü, Anadolu'daki ağızlar ile Türk lehçelerinin genelinde kullanılmaktadır. ➡ Bilge kişi köngülüg kögüzüg arıg turug tutmış kergek kılmış ➡ Bilge kişi gönlünü, kalbini temiz tutmuş gereğ(ini) yapmış (olmalı) Kutadgu Bilig Türk dünyasında 'birlik'