Eski Türkçeden dilimize miras kelimeler

ORIN - YER 🔹 Eski Türkçe bir kelime olan oron > orun, Kutadgu Bilig'de taht; yer, mevki, makam manalarına gelmektedir. Günümüzde Kazak ve Kırgız Türkçesi başta olmak üzere pek çok Türk lehçesinde kullanılır. ➡ Olar bardı kaldı sanga bu orun yava kılma öd kün kereking körün! ➡ Senden öncekiler gitti, bu taht sana kaldı. BEDÜK - YÜKSEK 🔹 Bedük kelimesi Eski Türkçe kökenlidir ve büyük, yüce manalarına gelmektedir. Bu sözcük Eski Türkçe 'bedü-' yani büyümek fiilinden +Uk ekiyle türetilerek günümüze kadar ulaşır. 🔹 Bedük sözcüğü Kuzeybatı Türk grubunun yanı sıra Kuzeydoğu Türk lehçelerinde de varlığını gösterir. Örneğin Tuva Türkçesindeki bedig dag söylemi, yüksek dağ manasına gelmektedir. KALA - ŞEHİR 🔹 Kala sözcüğü Eski Türkçe kökenlidir ve şehir manasına gelmektedir. Günümüzde Azerbaycan başta olmak üzere Türk lehçelerinde yaşatılır. Bazı Türk lehçelerinde gala şeklinde söylenmektedir. ➡ Bu gala daşlı gala, cıngıllı daşlı gala. Korkaram yar gelmeye, gözlerim yaşlı gala. ➡ Bu şehir taşlı şehir, süslü taşlı şehir. Korkuyorum yar gelmezse, gözlerim yaşlı şehir. Azerbaycan Türkçesi Eski Türkçe aile sözlüğü KARA- BAKMAK 🔹 Karamak fiili, Türkçenin ilk zamanlarından itibaren kullanılmaya başlayan bir kelime olup bakmak manasını karşılar. Kuzeybatı'dan güneydoğuya kadar pek çok Türk lehçe gruplarında var olduğunu bilmekteyiz. ➡ Ata-ana jarınnın, betine tik karama. Alsa da taspa terinnen. ➡ Anne babanın, yarinin yüzüne dik bakma. Kesip alsa da kayış derinden. Kazak Türkçesi toy jırı - düğün şarkıları KÖK - MAVİ, GÖK 🔹 Eski Türkçe kökenli kök sözcüğü, gök manasına gelirken aynı zamanda mavi rengini de karşılamaktadır. Bu kelimenin Türk tarihi açısından önemi büyüktür. Bunun nedeni mavi ve gök anlamına gelen kök sözcüğünün, Eski Türk inancı ile bağdaştırılmasıdır. ➡ K(a)ltı yultuz kö:k yula senevi kömen bular barça ürlüksüz itiglig nomlarnıŋ okşatıgı ol. ➡ Şöyle ki, yıldız, gök, meşale, büyü ve hilenin tamamı, sonsuz (ve) düzenli KÖP - ÇOK, FAZLA 🔹 Türk lehçelerinde halen varlığını korumakta olan köp kelimesi, çok, fazla manalarına gelir. Bu sözcük, Kazak Türkçesinden Uygur Türkçesine; Özbek Türkçesinden Türkmen Türkçesine aynı anlamı karşılamaktadır. ➡ Alasaluuga altı ay az, bereselüügö beş ay köp. ➡ Alacak olana altı ay azdır, verecek olana beş ay çoktur. Kırgız Türkçesi ataösözü ÖG - ANNE 🔹 Eski Türkçe kökenli bir kelime olan ve Anadolu'da yaşatılan bu sözcük, anne sözcüğünü karşılamaktadır. Eski Türkçede anne manasına gelen ög bugün sadece annesini kaybetmiş çocuklar için kullanılan 'öksüz (ög+süz) sözcüğünde yer alır. Bu kelime, ög ifadesinin sonuna yokluk eki konularak öksüz halini alır. ➡ Ögüm xatun, ulayu: öglerim, ekelerim. ➡ Hatun annem, üvey annelerim, ablalarım. Eski Türklerde 'oguş' geleneği KÜZ - SONBAHAR 🔹 Eski Türkçe kökenli küz sözcüğü, sonbahar, güz manalarına gelmektedir. Kazak, Kırgız, Tatar, Özbek Türkçelerinde yani genel Türk lehçelerinde aynı manayı karşılar sadece lehçe özelliklerine göre şekil değişikliğine uğrar. ➡ Egindikti küz suvar, küz suvarsan jüz suvar. ➡ Ekinliği güzün savur, güzün suvaracaksan yüz kez savur. YAY - YAZ 🔹 Eski Türkçe kökenli yay sözcüğü, yaz manasına gelmektedir. Günümüzde Türk lehçelerinde yaşatılan bu kelimenin geçtiği ilk örnek Yusuf Has Hacib'in, Kutadgu Bilig adlı eserinde yer alır. Aşağıda bu kelimenin VIII. yüzyılda Eski Uygur Türkçesinde kullanımı bulunmaktadır. ➡ Yayanta yayladım. ➡ Yazı orada geçirdim. Kırgızların Boz Üyleri YAZ - İLKBAHAR 🔹 Günümüzde; haziran, temmuz, ağustos aylarını kapsayan zaman dilimi yaz sözcüğü ile ifade edilirken bu durum Eski Türkçede bambaşkadır. Ünlü Türkolog Clauson aktardıklarına göre Eski Türk dilinde yaz kelimesi ilkbahar sözcüğünü karşılamaktadır. ➡ Otuz artukı tokuz yaşıma yazı tatabı tapa süledi. ➡ Otuz dokuz yaşımda ilkbaharda Tatabı'lara doğru sefer ettim. Talat Tekin'in 1998 basımlı sözlüğünden Clauson kimdir? Tam adıyla Sir Gerard Leslie Makins Clauson, en önemli şarkiyatçılardan biridir. Türk dili alanında yaptığı başarılı çalışmaları ile tanınmaktadır.