Sultanların hocası: Ahmet Paşa

🔸Klasik Türk edebiyatının kurucu isimlerinden biri olan Ahmet Paşa'nın babası II. Murat'ın kazaskerlerinden biri olan Veliyüddin Efendi'ydi. Alim bir kişi olmanın yanında şiirle meşgul olan ve şairleri himaye eden bir şahsiyetti. 🔸 Ahmet Paşa, babasından nispetle 'Veliyüddinzade' olarak anılırdı. Doğum yeri ve tarihi tam olarak bilinmemekle beraber 1426 yılı civarlarında Edirne'de doğduğu tahmin edilir. 🔸 İyi bir eğitim alan Ahmed Paşa, Arapça ve Farsçayı iyi derece bilirdi. Öğrenimini tamamladıktan sonra Bursa'da müderrislik, Edirne'de kadılık görevlerinde bulundu ve Fatih Sultan Mehmet tahta geçtikten sonra ona sunduğu şiirlerle sultanın dikkatini çekti. 🔸 Kendisi de divan sahibi bir şair olan Fatih Sultan Mehmet, sanatkarları ve ilim adamlarını himaye etmesiyle bilinirdi. Bundan dolayı Ahmet Paşa'nın başarısını fark ederek ona kazaskerlik görevi verdi. Ardından da sultanların hocası yani 'hâce-i sultanî' unvanı ile şereflendirdi. 🔸 Paşa aklı, ince zekası, kılı kırk yaran tabiatı, fikir ve görüşleri ile devlet yönetminde de başarısını gösterdi ve bir süre sonra vezir olarak tayin edildi. ↪ Bu arada Ahmet Paşa'nın İstanbul'un fethinde de Fatih'in yanında yer aldığı, ordunun içerisinde kılı kırk yaran tabiatı sebebiyle kendisine 'Sipahi Müftüsü' denildiği bilinirdi. 🔸 Vezirlik görevine getirildikten bir süre sonra sultanın gözündeki değeri ve başarısı birtakım kıskançlıklara sebep oldu. Bazı haset kişilerin, bir saray görevlisine ilgi duyduğuna dair söylenti yayması cezalandırılmasına neden oldu. (x) Bir şair sultan Avni mahlasıyla: Fatih Sultan Mehmet 🔸 Bu söylentilerden sonra II. Bayezid, Ahmet Paşa'yı görevinden alarak kapıcılar odasına hapsettirdi. Paşa, hapisteyken kendisini affettirmek için Kerem Redifli Kasidesi'ni yazdı. Sultana sunduğu bu şiir sonucunda hapisten kurtulup 30 akçe yevmiye ile Bursa'ya gönderildi ve hayatının sonuna kadar da burada yaşadı. 🔸 Bursa'da Orhangazi, Muradiye gibi medreselerde 'mütevellilik' görevlerinde bulundu. Fatih'in ölümünden sonra II. Bayezid'in tahta geçmesiyle kendisine sancak beyliği görevi verildi ve ömrünün sonuna kadar bu görevi sürdürdü. 🔸 Vav TV'de yayınlanan 'Divan' programında bu hafta Dr. Esma Şahin Öztaş, Türk edebiyatının önemli isimlerinden Aşık Paşa'yı ve Divanı'nı anlattı: 'Ahmet Paşa, Bursa'da bulunduğu süre içerisinde buradaki evinde edebi meclisler düzenlemiş. Çok sayıda şairle bir araya gelerek edebiyat sohbetleri yapmıştır.' diyen Öztaş, bu durumun yeni yetişmekte olan şairlerin şiirlerini okuyarak kendilerini takdim etme fırsatı bulmalarını sağladığını söyledi. (x) Divan şairlerinden şiirler 🔸 Ölümüne, 'Göçtü, medet şair-i rûm' yani 'Anadolu'nun şairi göçüp gitti' mısrası ile tarih düşülen Ahmet Paşa'nın tezkireleri incelendiğinde, kendisi hakkında son derece övgü dolu, büyüklüğünü ifade eden sözler söylendiğini aktaran Öztaş, takdir dolu sözleri şu şekilde sıraladı: 'Anadolu şairlerinin öncüsü, kendisinden önce ve sonra gelen şairlerden üstün bir şair olarak tanıtılır. Şiir söyleme de maharetli bir üstat olarak kabul edilir ve şiirleri akıcı Türkçe'dir. Mana bakımından son derece sağlam ve güçlü gösterilir. Özellikle de kasidedeki üslubu son derece başarılı olmuştur ve kasidenin klasik şeklini kazanmasında Ahmet Paşa'nın rolü büyüktür.' 🔸 Ahmet Paşa, kaside formunda şiirler yazan ilk şair olarak kabul edilirdi. Onun kaside türüyle isminin anılması 17. yüzyılda Nefî'nin yetişmesine kadar devam etti. 🔸 Ahmet Paşa'nın bir diğer özelliği 'tarih düşürme sanatında' şairlere öncülük etmesiydi. ↪ Tarih düşürme, harflerin rakamsal değerlere sahip olduğu bir sistem olan ebced hesabıyla yazılmış bir mısradan harflerin toplamı ile elde edilen sayının verilmek istenen tarihe karşılık gelmesi şeklinde uygulanan bir sanattır. 🔸 Ahmet Paşa, başta İstanbul'un fethi olmak üzere pek çok kalenin fethine, saray inşalarına, Sultan Cem ve II. Bayezid arasındaki mücadeleye, şehzadelerin vefatına ve hatta Mevlana'nın türbesinin II. Bayezid dönemindeki onarımına kadar pek çok olaya tarih düştü. (x) Divan şiirlerinde İstanbul 🔸 Ahmet Paşa'nın klasik Türk edebiyatı açısından en önemli özelliği nazirecilik sanatında çığır açmasıydı. ↪ Nazire, bir şairin beğendiği ve üstad kabul ettiği şairin şiirine aynı vezin ve kafiyede şiir yazmasıdır. 🔸 Ahmet Paşa'nın hem kendisinin kaleme aldığı nazirelerle hem de 'kendisine en fazla nazire yazılan şair' olması bakımından oldukça dikkat çekti. (x) Nefi kimdir? AHMET PAŞA'NIN DİVANI 🔸 Ahmed Paşa'nın tek eseri, divanıdır. Divanda, 4 mesnevi, 34 kaside, 1 terkib-i bend, 352 gazel, 1 murabba, 14 kıt'a, 39 nazım, 27 tarih manzumesi, 48 müfret ve matla bulunur. 🔸 Sultan II. Bayezid'in emriyle divanın tertip edilmesini, eserin dibace bölümünde bir beyitle anlatır: Bu fermanı çûn etti sultanumuz 🔸 15. yüzyılda özellikle kaside sahasında ön plana çıkmış bir şair olan Ahmet Paşa, Divanı'ndaki kasidelerini başta Fatih Sultan Mehmet ve II. Bayezid olmak üzere Cem Sultan, Şeyh Vefa ve Şeyh Tacettin'e yazdı. 🔸 Ahmet Paşa, hicrî 950 yılında (1496-97) Bursa'da vefat etti. Bursa'da Muradiye Medresesi yakınlarında kendi inşa ettirdiği medresenin yakınındaki türbeye defnedildi. (x) Divan edebiyatının son büyük şairi