Fatih’e sunduğu kaside ile idamdan kurtulan şair: Ahmet Paşa

Sultan II. Murad'ın kazaskerlerinden İlyas Bin Veliyüddin'in oğlu olan Ahmed Paşa'nın Edirne'de dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. 15.yüzyıl divan şairleri arasında yer alan Ahmet Paşa, eğitimini de Edirne'de tamamlamıştır. Ahmet Paşa babasının nüfuzu sayesinde tahsilini tamamladıktan sonra Bursa Muradiye Medresesi'nde müderris olarak ilk vazifesine başlamıştır. Fatih Sultan Mehmet'in tahta geçmesiyle birlikte yükselen Aşık Paşa, önce kazesker ardından padişaha musahib ve hoca olmuştur. Şiirlerinde padişaha methiyeler düzmesinin yanında bürokratik kimliği, şairin vezirlik rütbesine kadar yükselmesine sebebiyet vermiştir. Ahmet Paşa, Sultan'ın en büyük destekçilerinden olmuş hatta öyle ki Sultan İstanbul'un fethi zamanında askerlerin manevi gücünü arttırmak için şairi yanından ayırmamıştır. Fâtih'in Ahmed Paşa'ya olan bağlılığı onu âdeta bir gölge gibi yanından ayırmaması pek çok kişinin kıskançlığına da sebep olmuştur. Böylece günün birinde talihi ters dönen Ahmed Paşa, bazı dedikodular üzerine padişahın gazabına uğramıştır. Ahmet Atilla Şentürk'ün Osmanlı Şiir Antolojisi kitabında da ifade ettiği gibi Ahmet Paşa'nın padişaha olan aşırı yakınlığı, çevresindeki bazı insanlar tarafından kıskançlıkla karşılanmış ve hakkında türlü dedikodular çıkarılan şaire en nihayetinde iftara atılmıştır. Tezkireler, Ahmet Paşa'nın işlediği ahlaki bir kabahat neticesinde zindana atılmış olduğunu nakleder. Aşık Çelebi'nin, Meşa'irü'ş-şu'ara isimli tezkiresinde nakledildiğine göre Fâtih, Ahmed Paşa'yı önce katletmek istemişse de sonra kapıcılar odasına hapsettirmekle yetinmiştir. Mustafa İsen'in hazırlamış olduğu Latifi Tezkiresi'nde nakledilen bilgiye göre ise Sultan Mehmet, has gılmanlarından uzun boylu bir serviyi andıran birini nasihat için bağlatıp huzuruna getirmiş. Orda bulunan Paşa, bağlanmış olan kulu o halde görünce, 'Cihân yansın, o tatlı gülüşlü mumu andıran sevgili ayağında demir bağlarla yatıp ağlar. Onun dudağı Şiraz helvası gibidir; eğer satarsa, Mısır, Buhara ve Semerkand'a değer.' manasına gelen beyitleri söylemiştir. Bu şiiri işiten Fatih Sultan Mehmet ise duyduğu dedikodulara inanarak şairi Yedikule zindanlarına hapsettirmiştir. Ali Nihat Tarlan, Ahmed Paşa Divanı adlı eserin ön sözünde hakkında yapılan ahlakî dedikoduyu gerçekçi bulmaz. Ahmed Paşa'nın kişisel bir nedenden dolayı ölüm cezasıyla hapsedilemeyeceğini, bahsedilen tezkire yazarların kasideyi gerektiği kadar incelemediğini ve Ahmed Paşa'nın mahiyetini bilmediğimiz bir sebeple padişahın gözünden düştüğünü söyler. Ahmet Paşa, Yedikule zindanlarında o eski sefalı günlerini özlemle anarken, canını nasıl kurtaracağına dair düşünmeye epey vakti olmuştur. Şair, kendisini kurtaracak tek çarenin kalemi olduğunu anladıktan sonra mahpus iken suçunun bağışlanması dileğiyle 'Kerem' redifli bir kaside yazmıştır ve bu kasideyi padişaha sunmuştur. Fatih tarafından bağışlansa da saraydan uzaklaştırılan Ahmet Paşa, Bursa mütevelliğine tayin edilerek kendisine 30 akçe maaş bağlanmıştır. Fatih'in vefatına kadar Sultanönü, Tire ve Ankara'da sancakbeyi olarak görev yapan Ahmed Paşa, II. Beyazıd zamanında aynı görevle Bursa'ya tayin edilmiştir. Ancak II. Beyazıd, Paşa'yı taktir etmesine rağmen nedense saraya çağırmamış, o da eski günlerine kavuşamamanın acısını ömrü boyunca çekmiştir. Kasideler ekseriyetle asıl konuya geçilmeden evvel sevgilinin tasvir edildiği nesib/teşbib bölümü ile başlar. Fakat Ahmet Paşa kasidesinde nesib bölümüne yer vermeden doğrudan methiye bölümü ile başlamıştır. Kerem Kasidesi 35 beyittir. İlk 29 beytinin methiye, son 6 beyti ise duadır. Ey muhît-i keremün katresi ' ummân-ı kerem Matla'-ı subh-ı zafer mihr-i zekâ ebr-i hayâ Tâc bahş-ı ser-i sultân-ı salâtin-i cihân Zıll-ı Hakk Şâh Muhammed ki işiği gökinün Ayağı toprağıdur cevher-i iksir-i hayât Açılur hulk-ı nesîmiyle gül-i gülşen-i cûd

Fatih’e sunduğu kaside ile idamdan kurtulan şair: Ahmet Paşa

Ahmet Paşa kimdir?