İbnülemin'in George Bernard Shaw manzumesi

İbnülemin Mahmud Kemal İnal (1871-1957), adı daha çok Osmanlı devlet adamları, şairleri, hattatları, musikişinasları üzerine yazdığı eserlerle anılan bir yazar, bir âlimdir. 'Âlim' tanımlamasının sebebi de kendisi gerçekten de Osmanlı ilim anlayışının son temsilcilerinden biridir. Bu ilim anlayışında tek bir alanda uzmanlaşma yoktur. Eskilerin 'mütebahhir' diye tabir ettikleri ve birçok alanda bilgi sahibi olan insanlar için kullandıkları sıfatı geçtiğimiz asırda belki de onun kadar hak eden başka birisi olmamıştır. Özellikle bürokrat olarak çalıştığı uzun yıllar boyunca, bir medeniyetin göçüp gittiğinin fark edişin acısı ve acelesiyle son devrin âlimlerinin, şairlerinin ve sanatkârlarının biyografilerini gelecek nesillere aktarmak için çalışıp didinmiş ve ortaya gerçekten de eşsiz eserler bırakmıştır. İbnülemin de başka birçok edebiyatçı için de söylenebileceği gibi edebiyata şiirle başladı. Daha çok yazmış olduğu biyografik eserlerle tanınmış olsa da onun bir kitap hacminde şiiri olduğu da bilinir. Edebiyata ilgisini sadece şiir üzerinde tutmayan yazar, aynı zamanda üç tane de roman kaleme aldı. Ömer Faruk Akün, İnbülemin'in şiir ve şairliğine dair şu bilgileri meraklısına sunmuştur: Edebiyat ve yazı dünyasına girişi, devrinin gençlerinin çoğu gibi şiir yolu ile olan İbnülemin Mahmud Kemal, erken yaşta Mehmed Âkif'le birlikte ilk nazım denemelerine başlamış bulunuyordu. On iki-on üç yaşlarına geldiğinde ifade ve teknikçe epey gelişmiş olmakla beraber şiiri Mehmed Âkif gibi kendisi için tek saha olarak almadı. Şekil ve muhtevaca zamanının yenilik modalarına iltifat etmeyip eski şiirin izinde yürüyerek çoğu gazel tarzında olan manzumeler meydana getirdi. Hersekli Ârif Hikmet gibi üstatları örnek tuttu, o vaktin ünlülerinin şiirlerine nazireler söylemekten hoşlandı. Zaman zaman Nâlânî mahlasını kullandı. Şiirlerinde tema daima aşk idi. Yılların akışı içinde kaleme aldığı manzumeler hacimlice bir şiir mecmuasını dolduracak miktara ulaşmakla birlikte bunlara fazla değer vermedi. Bununla beraber ilmî çalışma ve araştırmalarının iyiden iyiye öne çıktığı zamanlarda da şiiri büsbütün bırakmadı. Sonraları mizacının sevkiyle şiirde çok defa latife ve mizah vadisine yöneldi. Ayrıca tarihî ve biyografik eserlerinde, fikrî yazılarında, konu arasına kendi kaleminden çıkma manzum parçalarla müdahaleler yapmaktan da hoşlanıyordu. Daha millî edebiyat cereyanı hız kazanmadan önce hece veznine ilgi gösteren İbnülemin'in bu vezinle yazdığı manzumeler de az değildir. Dostları tarafından, özellikle hiciv, mizahi şiirleri ve çeşitli olaylara tarih düşürmeleri bilinir. Ancak İbnülemin, hiciv ve mizah şiirlerini yayınlamamıştır. Yine de bu tarz şiirleri çevresindekiler tarafından bilinip okunuyordu. Uzun yıllar yakın çevresinde bulunmuş kültür tarihi araştırmacısı Taha Toros, İbnülemin'i anlattığı eserinde onun şairliği hakkında şunları söylemiştir: İbnülemin Mahmut Kemâl Bey, bu ebced sanatını, daha çok, bir mizah olarak kullanırdı. Bu onun mizaha, hicve olan eğilimininin göstergesiydi. Halil Ethem ile Abdülkadir İnan'ın ölümleri, Yahya Kemâl'in elçiliğe atanması, Kâzım İsmail'in rektörlüğe seçilmesi, Vasfi Rıza'nın jübilesi üzerine İbnülemin'in ebcedli tarihleri meşhurdur. ... Üstadın, mizahî alanda yazdıkları ebced tarihli bir manzume, çok genç yaşında kaybettiğimiz, şiirlerine bir özellik getirmiş olan Orhan Veli ile ilgilidir. Ünlü şairimizin -içkiden zehirlenerek- ölümünden duyulan üzüntü, Mahmut Kemâl Bey'in haftalık sohbetlerine bir konu olarak getirilmişti. Mahmut Kemâl Bey, bir eski zaman adamı olduğundan, artık yeni şairleri ve onların şiirlerini izleyemiyordu. Onun için, Orhan Veli gibi yeni bir çığırın temsilcileri meçhuldü. Sohbete katılanların hepsi, Orhan Veli'nin kimliği ve şiirleri hakkında üstada geniş izahlarda bulundular. Bu arada, içkiye fazla eğilimini de dile getirdiler. Bir hafta sonraki toplantıda, Mahmut Kemâl Bey, Orhan Veli için yazdığı manzumesini okudu. İbnülemin, Orhan Veli (ö. 14 Kasım 1950) için yazdığı bu şiirden kısa bir süre önce G. Bernard Shaw'ın ölümü (ö. 02 Kasım 1950) için de hiciv yoluyla bir tarih manzumesi kaleme almıştır. İbnülemin'in Shaw'ın ölümünü konağında yapılan haftalık sohbetlere katılanlardan duymuş veya basından öğrenmiş olması muhtemeldir. Manzumenin İbnülemin'in el yazısıyla tek sayfalık nüshası bugün Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Süheyl Ünver Bölümü Dosya no: 87'de mevcuttur. Ta'miyeli ve cevher tarih olan bu manzume on beş beyitten oluşmaktadır. Tarih düşürmede ta'miye, düşürülen tarihte harflerin eksik veya fazla olduğunu lafzen veya başka bir şeklide açıklamaktır. Cevher ise, düşürülen tarihte harflerin sayı değeri hesaplanırken sadece noktalı harflerin dikkate alınması ile elde edilen tarih çeşididir. Tarihin ta'miyesi de beyit sayısı olan 15'tir. Düşürülen tarihten ta'miye olan sayının çıkarılmasıyla elde edilen tarih miladi olarak çıkmaktadır. Şiirin yazılı olduğu kâğıdın arkasına Süheyl Ünver bir not düşmüştür: 'İbnülemin Mahmud Kemal Bey'in şiiridir. Kendi yazısıyladır. Bana, benim hediye ettiğim mürekkeple yazmış ve vermiştir. 2 Kânûn-ı evvel 1950.' Bir edîb-i bî-şebîh-i İngiliz Yazdığı birçok piyesle nâmını Münhasırdı şahsına nev'i onun Nefsini herkesden üstün farz edip Ondan evvel hark olundı zevcesi Cevher: noktalı harfler George Bernard Shaw, 26 Temmuz 1856'da Dublin İrlanda'da doğdu. Çocukluk yıllarının büyük bölümünü anne ve babasının şiddetli kavgalarına tanıklık ederek geçirdi. 15 taşındayken okuldan ayrıldı. Kız kardeşinin ölümüyle Londra'ya annesinin yanına gitti. Londra'da yaşasa da ömür boyu İrlandalı olduğunu söyledi. Yarım kalan eğitimini British Museum'un kütüphanesinden yararlanarak kendi çabasıyla tamamlamaya çalıştı. Shaw'un İngiltere'deki ilk yılları düş kırıklığı içinde geçti. Bu dönemde yazdığı 5 roman başarısız oldu. Fakat 'Başarısızlık, başarının anahtarıdır.' sözünün sahibi de kendisiydi. 1885'te gazetelere kitap, müzik, resim eleştiriler yazmaya başladı. Aslında hep ressam olmak istemişti. Annesinin şan eğitimi nedeniyle, müziğe yatkın ve kabiliyetliydi. Zaten tiyatro eğitimini, yazarlardan çok Meyerbeer, Beethoven, Hendel, Wagner, Verdi ama özellikle Mozart'dan aldığını söylerdi. Shakespeare'den sonra gelen en büyük oyun yazarı olarak nitelendirilen Bernard Shaw, 60'a yakın oyun yazmıştır. Shaw'ın tiyatrosu kaynaklarda Fikir Komedisi olarak geçmiştir. Yazarın burjuva sınıfı, İngiliz ahlak kuralları gibi konularda fikirleri, gerek karakterler gerekse repliklerde yer alır. Shaw'un başyapıtı olan ve 1924 yılında sahnelenen Jan Dark oyunu ile hem 1925 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü alır. Önce kabul etmese de sonra vazgeçer ve alır. Oyunun kahramanı olan Jan Dark Fransız milli kahramanıdır. Shaw oyunda kendine özgü anlatımıyla Jan Dark'ın kahramanca yaşamı ve ölümünü öyküleştirmiştir. Shaw, hem Nobel hem de Oscar kazanan ilk ve tek insan. 1925'te Nobel Edebiyat Ödülü'nü, 1938'de Pygmalion oyunu ile Oscar'ı alarak, bu iki ödülü de alabilen ilk ve tek insan oldu. 20. yüzyılın Shakespeare'i olarak anılan Shaw, vejetaryen olmasının yanında içki ve sigaradan da hayatı boyunca kaçınmıştı. Shaw, 2 Kasım 1950'de ağaç budarken merdivenden düştükten sonra oluşan yaralarının iyileşmemesi sonucu ölmüş. İsteği üzerine yakılmış ve külleri yedi yıl önce ölen eşi Charlotte Payne-Townshend'in külleri ile karıştırılmış ve Ayot Saint Lawrence köyündeki evinin bahçesine serpilmiştir. (Derlenmiştir.)