Kelile ve Dimne hakkında bilmeniz gereken 10 detay

Kelile ve Dimne, Hindistan'da M.300 yılında sözlü kültür ortamında dolaşan masalların derlenerek Pança-tantra adı ile toplanan Sanskritçe eserdir. Eserin bilinen en eski adı ise Sanskritçe Tantrâkhyâyika'dır. Beş bölümden oluşan esere Hint, Arap ve Fars'tan yeni bölümler eklenmesiyle zaman içinde Kelile ve Dimne'ye dönüştü. Çincede Avadanas, Süryanice ve Arapça versiyonlarında Kelile ve Dimne adı ile de anılır. Bunların dışında eser, eski Farsça ve Tibet edebiyatlarına da geçerek geniş bir coğrafyaya yayıldı ve altmıştan fazla dile çevrildi. Doğu'dan, Avrupa milletlerinin edebiyatlarına ise Bidpai adı ile aktarıldı. Pek çok dilde araştırma konusu olan eserin en eski çevirisi Tibetçeden yapılandır. Hertel, Winternitz ve Thomas gibi Batılı araştırmacılar, Pançatantra'nın Beydaba adlı yazar tarafından Keşmir'de Miladî 300 yılda halkın arasında yüzyıllardır anlatılagelen hikâyeleri derleyerek yazıya geçirdiğini düşünür. Hint hükümdarı Debşelim için yazılan eser, halktan gizlendi. Adaleti ile tanınan İran kralı Nuşirevan bu esrin varlığından haberdar olunca, doktoru Berzeveyh vasıtasıyla elde edip Pehleviceye tercüme ettirdi ancak o da eseri halktan gizledi. Yaklaşık iki asır boyunca Pers sarayı hazinesinde korunan bu tercümeyi, Abbasi halifesi Mansûr elde etmeyi başardı ve devrin meşhur mütercimlerinden Yunan ve Hint medeniyetine ait mühim eserlerden yaptığı tercümeleriyle tanınan Abdullah İbni Mukaffâ'dan Arapçaya çevirmesini istedi. Fakat ilginçtir ki Abdullah İbni Mukaffâ, bu tercümesinden kısa bir süre sonra Süfyan bin Muaviye zamanında daha 36 yaşındayken 'zındık'lıkla suçlanarak Basra'da öldürüldü. Kelile ve Dimne, Kanûnî Sultan Süleyman ve II. Abdülhamid'e Humâyûn-nâme (padişah kitabı) adı ile ve bazı düzenlemeler yapılarak sunuldu. Kelile ve Dimne, tarih boyunca en çok okunan, çevrilen ve uyarlaması yapılan kitap arasındadır. Eserin özünü, hükümdar ile aristokrat bir aydın arasında vuku bulması temenni edilen istişare sohbetleri oluşturur. Otorite kaynağına yakınlık, uzaklık; otoritenin devamını sağlayan temel ilkeler; halk -hükümdar ilişkisi, hükümdar vezir ilişkisi, siyâsî ihtiraslar, ehliyet, beceriklilik, ihanet; hile gibi konular kitap boyunca uzayan sohbetin temel mevzularıdır. Kitaptaki bölümlerde idarecilere yol göstermek için insan kişiliğini hayvan sembolleriyle karakterize eden alegorik anlatılar kullanılır. Bu yüzden esere 'politika ve idare sanatı üzerine beş kitap' şeklinde karşılıklar verilir. Rivayetlere göre Makedonyalı İskender'in gidişinden sonra halkın başına geçen Debşelîm sınır tanımaz bir despottu. Beydebâ, bu despot kralı usulüne uygun bir şekilde uyarmak, hatalarından vazgeçirmek için bu kitabı yazdı. Öğütlerini hayvanların dilinden veren Beydaba, eserin isimlerini de kitapta geçen iki çakalın isminden seçmiştir. Kelile ve Dimne, yazarının da açıkça belirttiği gibi 'seçkinlerin asıl faydayı devşireceği' özel bir kitaptır. Her masalda önce bir giriş hikâyesi vardır ve bu hikâyede kitaptaki masal ve hikâyelerin nasıl meydana geldiği ve hangi amaçla kaleme alındığı anlatılır. Bir masaldan diğerine geçen anlatıcı, anlatacağı masala ait bir beyit veya kıta söyler. Bu kısım anlatılacak olan masalın bir özeti gibidir. Bu beyit veya kıtayı dinleyenler, 'Bu nasıl olmuş' diye sorarlar ve ardından masal anlatılır. Hikâye veya masalın sonunda aynı beyit ya da kıta tekrar edilir. Kanuni döneminde Türkçe çevrilen Kelile ve Dimne, daha sonra II. Abdülhamid tarafından saray kütüphanesindeki sağlam bir nüsha verilerek güzel bir şekilde sadeleştirip, gerekirse uygun gördüğü hikmetleri açarak tekrar yazması Ahmed Midhat'tan istenir. Ahmet Midhat Efendi, Sultan II. Abdülhamid'den aldığı bu emri okuyucularına şöyle nakleder: '... meydanda bulunan basılı nüshaların yanlış oldukları hükümdarın bilgisinde olduğu gibi bizim gibi âciz miskinlerin ele geçirebilecekleri yazma nüshaların da doğru olmayacaklarını merhamet nazarı ve şahane hikmetlerine alarak kendi özel kütüphanelerinden bir nefis ve doğru nüshayı inayet ve ihsanla 'Ahmed Midhat işte bu nüshayı esas tutsun da yapacağı özeti ona göre yapsın. Garip ve karışık kelimeler kullanma yüküne girişmesin. Diğer yazdığı kitapları gibi bunu da sade, güzel ve anlaşılması kolay bir yolda yazsın, hikâyelerin neticelerinden çıkarılacak hikmetlerden uygun gördüklerini şerh ve izah etsin.' diye ferman buyurmuşlardır' Kelile ve Dimne'deki bölümler her biri kendi içinde başka hikâyelere açılan 12 bölümden oluşur: Arslan ve Öküz Acı çekenin halinden en iyi acı çeken anlar! Bana benden başka zarar veren olmadı. Bilginler derler ki: Doğrulmayacak şeyi doğrultmaya uğraşma! Çünkü kesilmeyecek denli sert olan taş üzerinde kılıç denenmez, eğilmeyen ağaçtan yay yapılmaz! Boşuna uğraşma. Deniz, dalgasıyla deniz; hükümdar, yardımcılarıyla hükümdardır. Bilge kişiler der ki: Akıllılık dersen tedbir gibisi; asalet dersen güzel huy gibisi ve zenginlik dersen kanaat gibisi yok. Her işin bir vakti vardır. Vakti geçince o işten hayır beklenemez. Yeis ve kederden hiç bir semere alınmaz. Sebat ve metanet ise ümidin analarıdır. Kitabı okuyup muhtevasını anlamayan, dış ve iç yüzündeki maksattan habersiz kalan kişi, ilk anda gözüne çarpan yazı ve nakıştan bir yarar sağlayamaz. Hiç bir şey sezemez. Kendisine sert bir ceviz verilen adamın onu kırmadıkça istifade imkânı elde edememesi gibidir. Gölde timsahlarla birlikte yüzmek kendini tehlikeye atmaktır. Bu durumda timsahın hiçbir suçu olamaz. Kabahat olsa olsa bunu bilip de göle girendedir. Dedikoduculara, sır ifşâ edenlere, söz götürüp getirenlere asla inanmamalı, dinlememelidir. Kötülük eden kötülük bulur. Zira Allah mühlet verir, ihmâl etmez. Er-geç İlâhî adalet tecellî eder. Dostun dostuna dost; düşmanına düşman olmak şeklinde tecelli etmelidir. Düşmanların menfaatleri, daima bizim ziyanımızla mümkündür. Binaenaleyh gösterecekleri dostluğa asla itibar etmemeliyiz. Kazanılmış nimetin korunmasında dalgınlık ve dikkatsizlik gösterilecek olursa, elden çıkması muhakkaktır. Acele etmemek, kötü neticeden korur; hayır işlerinde acele etmemek ise, bilakis birçok fırsatları kaçırır. Düşmanların kendi aralarındaki ittifak ve ittihadı bozmak; hatta bazılarınızı saflarımıza iltihak ettirmek mümkündür. Görünüşe aldanmamalı. Her emniyet telkin edene ve sözlerine inanmamalı. Onlarla behemehâl alakayı kesmelidir. Suçluyu affetmekten ne büyük zevk aldığımı, yakınlarım bilselerdi; bana yaranmak için hepsi suç işlerdi. İnsan kendisi için doğru bulmadığını başkaları için de doğru bulmamalı. İyilik yap da denize at, balık bilmezse Hâlik bilir. İnsan ancak istidâdının elverdiği işlerde muvaffak olur. Vazife, ehil ve erbabına tevcih edilmelidir. Padişahlar cömertlik, kahramanlık ve bilhassa merhamet ve hilm vasıflarıyla muttasıf olmalıdırlar. Padişah vazifelendireceği adamlara, ahlâkî vaziyetlerinin ne merkezde olduğunu tahkik etmeden emniyet etmemelidir. Allah'ın takdiri, bütün insanlar istemese de yerini bulur. Allah'ın takdir etmediği bütün insanlar istese de olmaz.

Kelile ve Dimne hakkında bilmeniz gereken 10 detay

KELİLE VE DİMNE NASIL OLUŞTU?