Kitap Terimleri Sözlüğü

Serlevha ▪ Serlevha tabiri Arapça ve Farsça kelimelerden meydana gelen bir kavramdır. Farsça baş ve Arapça levha kelimelerinden meydana gelen terkib başlık anlamına gelir. ▪ Ayrıca serlevha tezhip sanatında da kullanılır. Kur'an-ı Kerim'de Fatiha ile Bakara surelerinin ilk ayetlerinin yer aldığı karşılıklı sayfalarda yapılan tezhib de serlevha olarak anılır. ANLAMLI BİR HAYATA GEÇİŞİN YOLU: KİTAP OKUMAK Aklam-ı Sitte ▪ Altı yazı anlamına gelen 'Aklam-ı Sitte' kavramı, Hüsn-i Hat sanatında kullanılan altı yazı stilini ifade eder. Bunlar; muhakkak, reyhani, rika, sülüs, tevki ve nesih hatlarıdır. ▪ Bu yazı stilleri İslam hat sanatının altı temelini simgelerler. Bu sebeple Müslüman coğrafyalarda en çok kullanılan yazı çeşitleri Aklam-ı Sitte'dir. Dibace ▪ Bazı yazma eserlerde olağan akışa aykırı olarak mukaddime bulunmayabilir. Bu eserlerde mukaddime yerine farklı olarak dibace bölümü mevcuttur. Bu tarz kullanımlarda dibace önsöz hükmündedir. DÜŞÜNCE DÜNYANIZA IŞIK TUTACAK 70 KİTAP Müellif ▪ Telif eden, yazan, bir araya getiren gibi anlamlara gelen müellif kavramı, bir eserin yazarı için eski dönemlerde kullanılan tabirdir. Öyle ki eskiden yazar kelimesi yerine müellif kullanılırdı. ▪ Yazan anlamında muharrir, tasnif eden anlamında musannif, ortaya çıkaran olarak bilinen münşi kelimeleri modern dönemde yazar kavramı altında toplanmıştır. Hatime ▪ Yazma eserlerde bulunan ve 'son, sonuç' anlamlarına gelen hatime, eserin sonunda bulunur. Ama her eserin sonunda bir hatime bulunmaz. ▪ Hatime, eserin sonunda bulunur ve kitabın özeti işlevi görür. Hatimede yazar yahut müstensih kitapta anlatılanların özetini okuyucuya sunar. YAZMA ESERLER HAKKINDA BİLMENİZ GEREKEN 20 TERİM Münderecat ▪ Yazma eserlerin baş veyahut orta kısmında bulunan münderecat bölümü esasında günümüzdeki içindekiler kısmına denktir. Münderecat ayrıca fihrist ifadesini de içinde taşır. Varak ▪ Yaprak anlamına gelen varak, sayfanın ön ve arka yüzüne verilen isimdir. Bu anlamla iki sayfa bir varak eder. Yazma eser kütüphanelerinde her varak a ve b yüzleri ile gösterilir. İSTANBUL'DA BULUNAN YAZMA ESERLER KÜTÜPHANELERİ Haşiye ▪ Arapça bir tabir olan haşiye, kelime anlamı olarak gereğinden fazlaca söz söylemek ve doldurmak manalarına delalet eder. Haşv kelimesinden türemiştir. ▪ Terim anlamına baktığımızda ise haşiye, eski eserlerde sayfada bulunan boşluğa alınan notlardır. İslam ilim tarihinin gelişmesinde şerh ve haşiye kültürünün ciddi bir payı vardır. Derkenar ▪ Derkenar terkibi esasında Farsça bir kitap tabiridir. Kavram, 'kenara veya alta yazılmış yazı, not, esas metne göre çıkma' anlamlarına gelmektedir. ▪ Eski yazma kitapların kenar kısımlarında yazan yazılar derkenar olarak adlandırılır. Haşiyeler bu manada derkenarlar ile yakın ilişkilidirler. FİKRİYAT'TAN MUTLAKA OKUNMASI GEREKEN KİTAP LİSTESİ Cilt ▪ Tarih boyunca büyük önem taşıyan kitapların saklanması ve muhafaza edilmesi ciddi bir mesele olmuştur. Bu yönde atılan adımların ilk tezahürü ise ciltlerdir. ▪ Arapça deri manasına gelen ciltte kitapların etrafı mukavvadan oluşan bir madde ile çevrilir ve üzeri deri ile kaplanırdı. Günümüze ulaşan en eski deri ciltler on beşinci yüzyıla aittir. Mukaddime ▪ Eski eserlerin giriş kısımları mukaddime olarak anılır. Mukaddimeler telif eserin konusundan, sebebi telifinden, amacından, ve başlıca bölümlerinden bahseder. ▪ Dünya tarihine geçen en ünlü mukaddime ise İbn Haldun'un meşhur eseri Kitâbu'l-İber'in birinci cildidir. Ama mukaddimesi eserin şöhretinin nüne geçmiştir. Şiraze ▪ Klasik usulde imal edilen doğu usulü el yazması eserlerde formaların dikildiği uçlar uzun bırakılırdı. Formalar tamamlandıktan sonra bu uçlar birbirilerine çevirilirdi. ▪ Böylece ortaya çıkan örgüye şiraze denir. Kelime o denli meşhur olmuştur ki dilimizde 'şirazesi kaymak' diye dağılmayı ifade eden bir deyim dahi bulunur. Bab ▪ Bab kelimesi Arapçada kapı anlamına gelir. Eski eserlerde sıklıkla kullanılan bab, konu anlamına gelir. Bilhassa klasik eserlerde her bab bir konuyu temsil eder. Reddade ▪ Sayfa altlarında bulunan kelimelere verilen isimdir. Yazma eserlerin olmazsa olmazlarından olan reddadeler birbirini takip eden sayfaları belirtmek için kullanılır. ▪ Reddadeler aynı zamanda işlevlerinden ötürü rabıta, murakıb, rakabe, müşahide, müşir, müşire, takibe, payende, çoban ve ayak isimleriyle de anılırlar. Ferağ Kaydı ▪ Ferağ kelimesi Arapçada bitirmek anlamına gelir. Ferağ kaydı ifadesi eski yazma eserlerde bitirmeye yakın bir anlamda kullanılır ve bu şekilde kalıplaşmıştır. ▪ Yazma eserin sonuna düşülen bu kayıt, metnin istinsahının bittiğini bildirir. Genellikle 'ketebehu' (onu yazdı) ifadesinden dolayı bu kayıt aynı zamanda 'ketebe kaydı' olarak da anılır.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Kitap Terimleri Sözlüğü

Serlevha ne demek?