Mehmet Akif'in ilim ve irfan hocası: Arap Hoca

Bu yazı, hocasının dilinden Mehmet Âkif ve Arap Hoca'nın hikayesidir… Cemaleddin Server Revnakoğlu, 'Pek nadir gülen, yağız çehreli, çatık ve gür kaşları, kıvırcık sık sakalı, merhamet telkin eden vakarı, reftarı, tecvit temposuyla konuşan kalın sesi ve meşhur tasnifli telaffuzu ile ismi yerine 'Arap Hoca' diye şöhret bulan Fatih'in kırk senelik kurrası, on beş yaşında yetim kalan Âkif'e babası kadar hocalık etmişti.' şeklinde tanımladığı hocası hakkında bir yazı hazırlar. Yazı, daha çok Arap Hoca ve Mehmet Âkif ilişkisi etrafında döner. Daha öncesinde Arap Hoca ve onun Mehmet Âkif üzerindeki etkisi bir bilinmezlik içerisindeydi. Mehmet Âkif, İstanbul'a gelip hastalandığında da hoca ve öğrencisinin teması devam etmişti. Ancak Arap Hoca kendi rahatsızlığından dolayı öğrencisini ziyaret edememişti. Bu süreçlerde de yazışmayı bırakmamışlardı. Birbirleriyle yazışmalar Âkif'in veterinerlik okulundan mezuniyetiyle başlamış, Âkif'in ölüme yaklaştığı son demlerine kadar devam etmişti. Ölümünden birkaç gün önce de Arap Hoca, Âkif'e nir Kur'an icazetnamesinde bulunması arzusunu dile getiren bir mektup göndermişti. Eşref Edip o hatırayı şöyle anlatır: 'Gel gel Asım, dedi; Arap Hocaefendi bana haber göndermiş. Sen onu bilirsin. O benim hocamdı. Hasta imiş. Buraya gelememiş. Talebesinden Hafız Ferhad Efendi'yi göndermiş. Bu Ferhad Efendi benim talebem. Ben bir zamanlar medreselerde edebiyat da okutmuştum. Hürmetle geldi, elimi öptü. Perşembe günü Arap Hocaefendi'den takrib icazeti alıyormuş, cemiyetleri varmış; beni de davet ettiler. Hocaefendi bana çok dua etmiş. Kuzum Asım, o gün gel de birlikte gidelim. Üstat bunu söylediği zaman hasta bakıcının yardımıyla yatağında doğrulabiliyor, birkaç dakika yatağa dayanıp durduktan sonra yine yatağına uzanıyordu. Birkaç gün evvel ameliyat yapılmış, karnında toplanan sular alınmıştı. Üstat hastalığını unutmuştu…' Arap Hoca, Âkif'in güzel seciyesini yükseltip onu bir ahlak abidesine yükselten, bu genç adamı Kur'an'ın hafızı kılan, kademe kademe Kur'an mütercimliğine yükseltip Arap dilinde üstat kılan cevheri ona bırakan bir şahsiyetti. Âkif'in ilminin ve ahlakının beslendiği ilk ve en büyük kaynak, onu Kur'an ahlakıyla ahlaklandıran bu kişiydi. Son devrin talim, tecvid ilimlerinde talebe yetiştirmiş, gerçekten büyük bir üstat: Âkif'in hocası Arap Hoca. Herkese merhamet telkin eden vakur halleri, temkinli tavırları, kendisine mahsus tecvidli, tasnifli konuşması ve kırışık yağız çehresi ile ona her yerde 'Arap Hoca' derlerdi. 'Arap Hafız', 'Kara İmam', 'Filipeli İmam' da onun isimlerindendi. Mesleğinde kimseye benzemeyen büyük iktidarının kemali dolayısıyla ulema arasında kendisine 'Kutbu'l-kurrâ' da denilirdi. Fatih Camii'nin cemaati ise hocayı 'Fatih'in kutbu' bilirlerdi. Kırk yıllık Fatihliler bu kutbun ahirete göç ettiğini gazetelerde görünce kullanılmayan adının Mehmed Râsim olduğunu bu acı vesileyle ve hayretle ancak öğrenebilmişlerdi. Arap Hoca, Âkif'i yetiştirmekten, onun hocası olmaktan duyduğu hazzı ve iftiharı gizleyebilmek kudretini kendisinde göremediğinden gözleri dolarak şöyle bahsederdi: 'Babasının yanında bana geldiği zaman 18-19 yaşlarındaydı. 'Akaid ve kavaidi sizden okuyacağım' dedi. Bir buçuk saat zarfında beş sayfa çiğ alır, su gibi yapar, dinlenirdi. Ben de, şerikleri de, dinleyen diğer hocalar da, ders müzakerecileri hep hayret ederdik. Beş sayfa çiğ, bu kolay değil. İskeçeli Hakkı Ali adında bir şeriki vardı, zavallı benim gibi çalışamıyor, yetişemiyor diye geceleri de ona gider, derslerini dinlerdi. Üç, üç buçuk ay sonra on sekiz sayfaya çıktı. Bu sıralarda yazdı. Bana verdiği 'Mahşer' adlı bir münacatı, bir de na't-ı şerifi vardır.' Âkif'i çok severdim, uzun müddet yanımda kaldı. Babasının ölümünün ardından baytardan aliyyü'l-a'lâ derecede mezun olduğu için onu Adana'ya at cinsinin ıslahına gönderiyorlardı. Bu tarihlere kadar sarıklı idi. Sonra Adana'daki vazifesine gitti. Şâyân-ı hayrettir, orada vazifesiyle meşgul olurken baki kalan on iki sayfayı kendi kendine ikmal etmiş, yazdığı mektuplarında: 'Hocam, hıfzımın bitirdim. İnşallah cemiyeti İstanbul'a döndüğümde yaparız.' diyordu.' Hayati hadiseler, memuriyetler bu arzusunu yerine getiremedi fakat İstanbul'a gelir gelmez ilk işi benim de gençliğimde mukabele okuduğum Bozdoğan Kemeri'ndeki Kirazlı Mescit'te mukabele okumak oldu. Daha sonraları Tabhane Medresesi fünûn-ı cedîde kısmına edebiyat hocası oldu. Derslerim çoğaldı, fazla olduğu için o sıralarda sık sık görüşemez olduk. Fakat haberim yok iken talebe arasına karışır, dersimi dinlermiş, farkında değilim. Nasılsa gördüm, 'Size doyamadığıma atfedin hocam.' dedi, taltifte bulundu. Âkif'in aruza hakim, çok muktedir velûd bir şair olduğu muhakkaktır fakat onun ilmi bakımdan yazdığı manzum tefsir de unutulmamak şartıyla. Bence en mühim mazhariyeti gündüzleri de edebiyat tarihi ve Sır'at-ı Müstakîm ve Sebîü'r-Reşâd'a harıl harıl fî-sebîlillâh yazı yetiştirirken geceleri de hususi dershanesinde tam dört defa Celâleyn tefsiri okutmasıdır. Son asırda yetişen müellif, mütefekkir, İslâm ulemasından hiçbirine nasip olmamış bir mazhariyet doğrusu…' Âkif tam 28 sene Fatih'te Sarıgüzel'de oturmuş, orada okumuş, oradan yetişmiş; mektebi, meskeni, konservatuvarı her şeyi Fatih'te olan Âkif'e ilk memuriyet hayatı olan hocalığı da yine Fatih'te verilmişti. Hastalığında Fatih'i çok özlediğini, tahammül edemeyecek derecede susadığını dayanamayarak iç yanıklığı ile belki yüzlerce defa tekrar etti. Fakat Âkif'in son isteği son bir defa olsun tahakkuk etmedi, cenazesi Beyazıt'a getirildi. Hocası da, Âkif gibi aynı akıbete uğramaktan kurtulamadı. Fatih'te okumuş, Fatih'te okutmuş, hayatının 55 senesini vefatından bir ay evveline kadar Fatih'teki hizmetine harcayarak eskitmişti. Onun da cenazesi Fatih'e getirilmedi. Cenaze namazı, arada bir gidip dinlendiği Sarıyer'de kılındı. Arap Hoca'nın dünyamızdan ayrıldığı o günde Sarıyer caddeleri hocanın tabutunu kucaklayanlarla doldu. 81 senelik hocalık hayatında edindiği, yetiştirdiği ne kadar talebesi, arkadaşı, hayran ve hürmet karı, meslek dostları, ilim hayranı varsa hepsi gelmiş, onun manevi mihrabında vicdani bir ihtiyaçla diz çöküp ağlamak için elem ve matem ordusu halinde saflara dizilmişlerdi. Büyük ölünün mübarek tabutu dört bin elin üstünde ve iki bin başın başında götürüldü. Yatağına sığmayan lavlar gibi caddelerden taşan, kalpleri gözleri sızı yaşlarıyla dolduran bu muazzam kaybın muhteşem kafilesi kaderin emriyle Kara Hafız'ı kabre kadar takip etti. Bu götürüş, ahirete giden bir yolculuğun teşyiinde bulunanlara çok bedbaht, çok acı, çok elemli, unutulmaz bir talihsizlik oldu. 1 Eylül 1937 Perşembe: 'Uçtu rûhu kâriü'l-Kur'ân Mehmed Râsim'in' (1356). (Mustafa Koç - Türk Edebiyatı dergisi)

Mehmet Akif'in ilim ve irfan hocası: Arap Hoca

REVNAKOĞLU’NUN ARAP HOCA VE MEHMET AKİF YAZISI