Necip Fazıl’ın sinemaya uyarlanan eserleri

Şiirlerinde olduğu gibi sinema eserlerinde de yoğun mesaj ve felsefe bulunan Necip Fazıl'ın dekor ve mekana da çok önem vermesi, birçok yapımcı ve yönetmeni 'Necip Fazıl'ın eserini filme çekmek çok yönlü cesaret ister.' görüşüne inandırdı. Nitekim Fazıl'ın eserlerinden bir bölümü sinemaya aktarıldı. Bunlar, Nâm-ı Diğer Parmaksız Salih, Yangın Var, Zehra, Çile, Diriliş, Bir Adam Yaratmak, Reis Bey, Mü'min ile Kâfir, Siyah Pelerinli Adam ve Mukâddes Emanet'tir. Fazıl'ın, eserlerine yalnızca 'senaryo' demekle yetinmemesi, 'roman' olarak sunmasının nedeni ise onları adeta okunsun diye kaleme almasıdır. Necip Fazıl'ın 'senaryo roman' dediği ve bazı araştırmacıların romanlarına, bazılarının tiyatrolarına ilave ederek bahsettiği senaryo eserleri yarım kalan ve ölümünden sonra En Kötü Patron'la birlikte yayımlanan Battal Gazi'yi de sayarsak toplam on adettir. Bunlar; Vatan Şairi Namık Kemâl, Deprem (Çile), Villa Semer, Canım İstanbul, Kâtibim, Sen Bana Ölümü Yendirdin, En Kötü Patron, Battal Gazi, Ufuk Çizgisi, Son Tövbe'dir. Bu eserlerden Vatan Şairi Namık Kemâl 1944'te yayımlanır; Battal Gazi hariç diğerleri 1972'de kaleme alınır. Önce Senaryo – Romanları‐I ismiyle Sen Bana Ölümü Yendirdin, Deprem (Çile), Kâtibim, Canım İstanbul senaryoları yayımlanır. Diğerleri ise bu kitabın devamı olarak yine 1972'de neşredilir. Senaryo Romanları 1986'da önce tek kitap olarak, 2009'dan sonra da Büyük Doğu yayınları tarafından yedi kitap halinde yayımlanır. Necip Fazıl'ı sinema senaryoları yazmaya yönlendiren sebeplerin başında 1960'tan sonra yazdığı Kumandan, Ahşap Konak, Reis Bey gibi piyeslerinin ideolojisi yüzünden İstanbul Şehir Tiyatroları ve Devlet Tiyatroları tarafından sahnelenmemesi gelir. Düşüncelerini topluma yaymak için tiyatroyu önemli bir araç olarak gören yazar, tiyatro sahasında ideolojik engellemelere maruz kalınca sinemaya yönelir. Bu noktada Necip Fazıl'ın senaryo romanlarına içerik açısından baktığımızda onun tiyatro eserlerinde olduğu gibi millî‐manevî değerlere uygun bir içerikle bu eserlerini yazdığını görürüz. Tohum, Necip Fazıl'ın ilk tiyatro eseri olup 1935 yılında kaleme alınır. Eser, maddeye verilen sahte gücün madde ötesiyle istirkabını (rekabetini), işin ukubete vardırılmasının iptalini ve ruhun zaferini anlatır. 'Tohum'u bitirdiğini söyleyen Necip Fazıl oyuna gelen seyircilerin azlığını gördükten sonraki düşüncelerini de şöyle açıklar: 'Sırf kemmiyet ölçüsüyle benzetelim ve aradaki keyfiyet farkını tenzih ederek belirtelim ki piyesin her bitişinde tiyatrodan çıkan halk, cemaati bir kaç kişilik bir mescid boşalıyormuş hissini veriyordu insana…' Necip Fazıl'ın eserlerinden bir bölümü sinemaya uyarlandı. Bunlar, Nâm-ı Diğer Parmaksız Salih, Yangın Var, Zehra, Çile, Diriliş, Bir Adam Yaratmak, Reis Bey, Mü'min ile Kâfir, Siyah Pelerinli Adam ve Mukâddes Emanet'tir. Yücel Çakmaklı 1972 yılında Kısakürek'in 'Deprem' isimli öyküsünü Çile ismiyle filme aldı. Çile'de Hülya Koçyiğit, Yalçın Gülhan ve Hulusi Kentmen gibi popüler isimler oynadı. Koçyiğit, Altın Koza'da En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü aldı. Çakmaklı yine aynı yıl, Necip Fazıl Kısakürek'in 'Senaryo Romanlarım' adlı kitabındaki 'Sen Bana Ölümü Yendirdin' adlı hikâyeden yola çıkılarak 'Zehra' filmini çekti. Necip Fazıl Kısakürek'in kaleme aldığı eser, 1988 yılında beyaz perdeye uyarlandı. Merhamet-adalet kavramları üstüne oturtulan konusuyla, 'Etmeyin Reis Bey, siz ağlayamazsınız, ağlayabilseydiniz, anlayabilirdiniz.' repliğini dilimize dolayan Necip Fazıl, mutlak adaletin ancak sınırsız merhamet ile sağlanabileceğini anlatıyor bu eserinde. Konusu: Reis Bey, bir ağır ceza reisidir. Ömrü otel odalarında geçmiş, yapyalnız ve tuhaf bir adam. Taş kalpli bir kanun tatbikçisi... Onun nazarında merhamet, idamlık bir suçtur ve 'cemiyette bir ferdi korumak için bin kişiye idam gömleği giydirmekten kaçınmamalıdır.' Günün birinde, annesini öldürdüğü iddiasıyla huzuruna çıkarılan bir gencin idamına karar verir. Artık olaylar çok farklı gelişecek ve Reis Bey'in buz gibi iç dünyası müthiş bir sarsıntiyle yerle bir olacaktır. Film vizyona girmeden önce yapımcının baskısıyla bazı sahneler filmin yönetmeni Lütfi Akad'a danışılmadan değiştirildi. Bir iddiaya göre Muharrem Gürses tarafından çekilen birkaç sahne filme eklendi. Meslek ahlakına ters düşen bu davranış yüzünden Metin Erksan tarafından bir bildiriyle protesto edildi. Filmin jeneriğinde, 'Osmanlı İmparatorluğu zamanında Tulumbacılık dedelerimiz için bir yangın söndürme teşkilatından başka kabadayılık, efendilik ve spor mevzu idi. Bu film onlara ithaf edilmiştir.' notu bulunmaktadır. Parmaksız Salih, Necip Fazıl Kısakürek'in Nâm-ı Diğer Parmaksız Salih adlı tiyatro oyunundan uyarlanarak Faruk Kenç tarafından yönetilen 1950 yapımı filmdir. Filmin konusu şöyledir: Haddehaneli Salih, Beyoğlu'nda kumarhane işletir. Kumar yüzünden donanmadan atılıp hapis yatar. Eşini kaybettikten sonra çocuğunu komşusuna bırakıp Mısır'a gider. Burada kumardan kazandıklarıyla zengin olur ve İstanbul'a dönerek çocuğunu arar. Eserde, 'En canhıraş sebepleri ve neticeleriyle doktor ve ilacı olmayan hastalığı, 'kumarı' göstermek' istediğini söyleyen Necip Fazıl, Parmaksız Salih ile ilgili olarak kendisine yöneltilen bir suale şu cevabı veriyor: 'Eserde ifadelendirmek istediğim tek dava, bin bir tezad ve bin bir zıt kader cereyanı içinde hakiki fışkırışını bulamamış ve hatta kötülük baskısı altında uyuşmuş bir ruhun, en büyük saike kavuşur kavuşmaz birden şahlanışı ve tam 55 yıl bilmeden hasret çektiği ve daima istekli yaşadığı ulvî aksiyona şiddetle atılışıdır.' Filmin senaryosu Necip Fazıl Kısakürek'in 'Sen Beni Ölümden Döndürdün' adlı öyküsünden uyarlanmıştır. Filmde, Zehra'nın kocası Murat için yaptığı fedakârlık konu edilir. Zengin bir ailenin kızı olan Zehra, şehirde büyümüş, eğlence hayatından hoşlanan biridir. Kızının arkadaş çevresinden memnun olmayan babası Mümtaz Bey, kızını bir süreliğine köye götürür. Zehra, bu duruma oldukça üzülür. Köyde tanıştığı müzisyen Murat ile gün geçtikçe köye alışmaya başlar. Bu tanışma zamanla aşka dönüşür ve kısa sürede evlilikle sonuçlanır. Bu birliktelik Murat'ın geçirdiği bir kaza sonucu kör olmasıyla bozulur. Murat, Zehra'yı bir süre sonra terk eder. Zehra ise Murat'tan ayrılmamak için büyük bir fedakârlık yapmak zorunda kalacaktır. Filmin senaryosu Necip Fazıl Kısakürek'in Deprem adlı öyküsünden uyarlanmıştır. Filmde, birbirini seven Kenan ile Elif'in aşkı konu edilir. Kenan av için gittiği ormanda bir kaza geçirir. Hastanede hemşirelik yapan Elif, şans eseri Kenan'ı bulur ve hastaneye kaldırır. Uzun süre hastanede tedavi gören Kenan ile Elif arasında bir aşk başlar. Kenan Elif'e evlenme teklif eder. Ancak Kenan'ın kız kardeşi ve eski sevgilisi buna engel olmaya çalışacaktır. Filmin senaryosu Necip Fazıl Kısakürek'in bir eserinden uyarlanmıştır. Filmde, kumara düşkün kocasını bu kötü alışkanlığından vazgeçirmeye çalışan bir kadının mücadelesi konu edilir. Osman Bey, ünlü kumarbaz Altın Kol Murat ile oynadığı kumarda bütün mal varlığını ve kızı Zeynep'i kaybeder. Murat, kumarda kazandığı Zeynep'i yaptığı türlü oyunlarla kendisine âşık eder. Zeynep, Murat ile evlenmek istediğini söyleyince Osman Bey buna karşı çıkar. Ancak kızına Murat'ın gerçek yüzünü anlatamadan trafik kazasında ölür. Bir süre sonra Zeynep ve Murat evlenir. Daha evliliklerinin ilk akşamında Murat, kumar oynamaya gider. Fakat Zeynep her şeye rağmen ondan vazgeçmeyecektir. Eser, bir tiyatro yazarının geçirdiği büyük ruh çilesini anlatır. Ölüm korkusu, sanatın çilesi, kader, cinnet konularına değinir. Konusu 'meçhul bir tarihte, İstanbul'da' geçen filmin karanlık, boğucu bir atmosferi vardır. Necip Fazıl aralıklarla iki yıl süren bir çalışma sonucunda eserini tamamlamıştır. Bir tiyatro oyunu olarak kaleme alınan film, Yücel Çakmaklı tarafından sinemaya uyarlanmıştır. Fazıl, 'Bu eserimi, bugüne kadar vücuda getirdiğim eserler içinde en bağlı olduğum eser biliyor ve öylece bildirmek istiyorum.' dediği 'Bir Adam Yaratmak' eseriyle ilgili iddiasını şu sözlerle açıklıyor: 'Öyle bir eser yazıyorum ki dünya ölçüsünde olmak iddiasındadır. Muvaffak olabilirim veya olamam. Mesele orada değil, eserim kötüyse dünya mikyasında kötü, iyiyse yine dünya ölçüsünde iyi olmalı. Bu tehlikeli riske giren ve işi bu ölçüde alan benim. Onun içindir ki gerek vak'a gerek fikir bakımından kollarımın bütün kucaklaşma kabiliyetiyle davama sarılmış bulunuyorum. Dediğim gibi bize göre, Türkiye'ye göre, mevcut nisbet unsurlarına göre iyi eser diye bir mülâhaza kabul etmiyorum. Ya dünyaya göre iyi, ya kötü.' Eseri incelemek ve satın almak için tıklayın. Filmde, bir adamın şeytanla arasında geçen mücadele konu edilir. Bir şair, gece geç saatlere kadar şiir yazmakla uğraşır. Bir ara elektrik kesilir ve mumu biter. Ev sahibine mum almak için gider. Eve dönerek çalışmaya devam eder. O esnada kapı hızla çalınır. Kapının önünde bir adam 'Senin beklediğin kişiyim kapıyı aç!' diye seslenir. Şair, ilk başta açmak istemez ama adamın ısrarı üzerine dayanamaz. Karanlıkta yüzünü göremediği pelerinli bir adam gelmiştir. Şair tanımadığı bu kişiden ürker. Ancak bir süre sonra adamın konuşmalarından onun şeytan olduğunu anlar. Şeytanla aralarında karşılıklı bir çekişme başlar. Eseri incelemek ve satın almak için tıklayın. Necip Fazıl'ın aynı adlı eserinden uyarlanan filmde, iki arkadaşın inanç üzerine yaptığı tartışmalar konu edilir. Kenan, Allah'ın varlığına inansa bile dinlere mesafeli yaklaşır. Bu düşünceleriyle ilgili biriyle konuşmak ister. Bir gün camiye gider. Dua eden Mehmet'le karşılaşır ve tanışırlar. Ona inanç ile inançsızlığı karşılaştırmak istediğini söyler. Bu konulara çok hâkim olan Mehmet, Kenan'la arkadaşlık yapmaya başlar. Böylece iki arkadaş her gün buluşarak din ve inanç üzerine sohbet ederler. Mehmet, Kenan'ı birçok konuda ikna etmeye çalışırken, ikili arasında beklenmedik bir olay yaşanacaktır. Necip Fazıl'ın bilmediğimiz, okumadığımız Büyük Doğu'da tefrika edilen ama tamamlanmayan iki oyunu daha var: Sır (1946) ve Kumandan (1971). Kumandan oyunu özeti: Kumandan oyununda olay, bir denizaltında geçer. Ana karakterler ise, sağlam karakteri ve ağırbaşlı hareketleri ile çevresinden takdir toplayan Yüzbaşı ve her zaman Yüzbaşı'nın gölgesinde kalmış, zaaflarından kurtulamamış olan Teğmen. Bir görev esnasında, denizaltı bozulur. Yardım çabaları her defasında sonuçsuz kalmıştır. Artık sadece 3 saatlik oksijene sahip olan denizaltındaki görevliler panik olurlar. Yüzbaşı onları sakinleştirmeye çalışır. Teğmen ise, ölüm karşısında sağlam bir duruş sergileyemez. Üstelik Yüzbaşı'nın bu durumda daha sakin olmasını sağlayan Allah inancı konusunda da daha önce neredeyse hiç düşünmemiştir. Oyun esnasında, bir önceki gün yaşananlara da parça parça tanık olur seyirci. Teğmen'in nişanlısı ve kız kardeşi Yüzbaşı'na hayrandırlar. Öyle ki, nişanlısı nişanı atar, Yüzbaşı'na olan aşkını itiraf eder. Bu yönüyle Kumandan, bir yandan olay örgüsüyle izleyiciyi meraklandıran, bir yandan da insan olmanın getirdiği zaaflarla dalga geçen bir oyun. Sır oyunu özeti: İkinci yarım kalmış oyun olan 'Sır' ise, tam anlamıyla bir sır. Oyunda, bir Başyücelik Devleti ve bu devletin Başkomutanı görülür. Başkomutan, çok gizli bir iş için, aynı zamanda damadı olan Yüzbaşı'yı uzaklara göndermek üzeredir. Geride kendi öz kızını ve henüz doğmamış olan torununu bırakma pahasına damadını yollayacağı bu görev, devletin bekası için gereklidir. Üstad, bu oyunda farklı bir tarz da denemiş. Oyunun başında gördüğümüz Koro, Yeşiller gibi sembolik anlatımların dışında, kesik baş gibi seyirciyi sarsacak iddialı görseller de mevcut. Oyunun sonu hakkında bir fikir yürütmek oldukça zor.