Ortak değerimiz: Yol

KARAÇAY - MALKAR TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Col ◾ Türkçe, dünya üzerinde en çok konuşulan ve lehçeleri olan dillerden biridir. Kuzeyde, güneyde, doğuda ve batıda her yerde konuşulur. Ve pek çok ortak sözcüğü vardır. Bunlardan biri üç harflik 'yol' kelimesidir. ◾ Örneğin kuzeybatı Türk lehçeleri grubunun temsilcilerinden biri olan Karaçay - Malkar Türkçesinde bu sözcük ufak bir değişime uğrar ve 'col' hali ile Karaçay - Malkar lehçesinde bulunur. ➡ Col bla söznü kıyın cok. (Yol ile sözün kenarı yoktur.) ➡ Cuvukdu deb kıyın colnu barma, uzakdı deb igi coldan kalma. (Yakın diye zor yolu gitme, uzak diye iyi yoldan kalma.) AZERBAYCAN TÜRKÇESİ (GÜNEYBATI) Yol - Yol ◾ Türkiye Türkçesine olan yakınlığı ile bilinen ve Oğuz grubunun bir temsilcisi olan Azerbaycan Türkçesi, diğer lehçelerde olduğu gibi pek çok ortak Türkçe kelimeyi bünyesinde barındırır. ◾ 'Yol' sözcüğü ise lehçeler arasında yaygın ortak bir kelime olarak gösterilebilir. Bu kelime Türkiye Türkçesindeki gibi aynıdır. ➡ Gedirem yolum ile, Oynurdum gülüm ile. Yarı yoldan eyledim, Lal olmuş dilim ile. ➡ Giderim yolum ile, Oynuyordum gülüm ile, Yarı yoldan döndüm, Lal olmuş dilim ile. BAŞKURT TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Yul ◾ Rusya'nın içinde varlıklarını sürdürme mücadelesi veren Türk topluluklarından biri Başkurtlardır. İç işlerinde özerk olsalar da dış işlerinde Rusya'ya bağlıdırlar. ◾ Kilometrelerce uzaklıktaki Başkurtların konuştuğu Türkçede ortak değerlerimizi içeren kelimeler bulunur. Bunlardan biri 'yol' sözcüğü bu lehçede 'yul' haliyle karşımıza çıkar. ➡ Her köz hayın bıl könderze Yulım karay urmanga, Yeygor töske inep, urman Yalkınlanıp torganda. ➡ Bütün gözler hep bu günlerde Yolum bakar ormana, Gökkuşağı renklendirip, orman Parlayıp durduğunda. Ortak değerlerimiz 'vatan' GAGAVUZ TÜRKÇESİ (GÜNEYBATI) Yol - Yol ◾ Türkiye'nin Kuzeybatısında yer alan Türk topluluklarından biri olan Gagavuzlar, zaman içinde Türk olduklarını unutup farklı din, farklı gelenek ve göreneklere sahip olmuşlardır. ◾ Fakat konuşulan dil, yine öz Türkçedir ve bunun en bariz örneği sözlüklerdeki ortak kelimelerdir. Onlardan biri 'yul' sözcüğü yani 'yol'dur. ➡ Onmadık kütük üzâ çıker, yolda harabayı devirer. (Ummadık taş baş yarar.) ➡ Yol yürümeknen borç yödemeknen biter. Yol yürümek ile borç ödemek ile biter. KARAKALPAK TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Jol ◾ Kuzeybatı grubuna ait olan lehçelerden biri Karakalpak Türkçesi, diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi bünyesinde pek çok ortak sözcüğü barındır. ◾ Örnek olarak 'yol' yani 'jol' sözcüğünü gösterebiliriz. ➡ Jolıñ tüsip barğanda, Konak ası soyalmas, Aldıña bas koyalmas. Hette özi biyşara, Kampayıp karnı toyalmas. ➡ Yolun düşüp gidince, Konuk aşı kesemez, Önüne baş koyamaz. Hatta kendi bîçare, Şişip de karnı doymaz. Türk lehçelerinde 'afet, felaket' BALKAN TÜRKÇESİ Yol - Yol ◾ Uzun yıllar Osmanlı himayesinde bulunan Balkan coğrafyası, zamanla elimizden çıkar. Bu durum oluşan sağlam yapılı sözlü ve sözsüz kültürü yok edemez. ◾ Örnek olarak yine ortak kelimeleri gösterebiliriz. 'Yol' sözcüğü de bunlardan biridir. ➡ Dereler deniz oldu, Gözlerim yolda kaldı; Niçin darıldın be yârim, Mektuplar gelmez oldu. KAZAN TATAR TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Yul ◾ Kuzeybatı Türk lehçelerinden biri olan Kazan Tatar Türkçesi, Rusya sınırları içinde bulunmaktadır. İç işlerinde özerk olup dış işlerinde Rusya'ya bağlıdır. ◾ Bu lehçede ortak pek çok sözcük vardır. Bunlardan biri 'yol' manasına gelen 'yul' kelimesidir. ➡ Irak yulga çıkmıyça, atınnın yakşı-yamanlıgm bilmessin. (Uzun yola çıkmadan atının iyi olup olmadığını bilemezsin.) ➡ Kininin kim ikenin ddi künlik yulga çıkkaç bilirsen. (Uzun yola çıkmadan atının iyi olup olmadığını bilemezsin.) Ortak değerlerimiz 'baba' ALTAY TÜRKÇESİ (KUZEYDOĞU) Yol - Col ◾ Dünyanın en kuzeyinde yani Sibirya'da Türk kökenli topluluklar bulunur. Kuzeydoğu Türk lehçesi sınıfından olan Altay Türkçesinde 'yol' sözcüğünü 'col' kelimesi karşılar. ➡ Atkan ok taştañ canbas, Atangan elçi coldoñ canbas. ➡ Atılan ok taştan dönmez, Giden elçi yoldan dönmez. KIBRIS TÜRKÇESİ (GÜNEYBATI) Yol - Yol ◾ Kıbrıs Cumhuriyeti uzun yıllar Osmanlı himayesinde bulunur fakat zaman içerisinde bazı sebeplerden dolayı elimizden çıkar. Bu durum kültürel değerlerin yok olması manasına gelmez. ◾ Aksine özenle korunur ve gelecek nesillere aktarılması hususu titizlikle işlenir. Ortak değerlerimizden olan sözcükler ise kültürel değerlerimizin bir parçasıdır. ➡ Paran varsa herkes sana kul, paran yoksa Palliryodişsa yol olur. * Palliryodişsa: Lefkoşa'da bir yerleşim yeri. Türk lehçelerinde 'deprem' UYGUR TÜRKÇESİ (GÜNEYDOĞU) Yol - Yol ◾ Güneydoğu Türk lehçelerinin biri Uygur Türkçesi, Türkiye Türkçesi ile pek çok ortak kelimeyi bünyesinde barındırır. ◾ Bunlardan biri de 'yol' sözcüğüdür. ➡ Yel yolm banr, suv yolm kelir. Yel yol ile gelir, su yol ile gelir. ➡ Keyik neqe yol bilse avqi anqa al bilir. Geyik ne kadar yol bilse avci o kadar hile bilir. KIRGIZ TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Col ◾ Türk lehçeleri arasında farklı bir tınıya sahip olan Kırgız Türkçesi, diğer lehçeler gibi lügatinde pek çok ortak sözcüğü içerir. Bunlardan biri olan 'yol' sözcüğüdür ve bu lehçede 'col' şeklinde karşılır bulur. ➡ Uzun - uzun, uzun col, Uçuna çıkkan colooçu. Cer ortosu boz döbö, Bolcol kalgan cılkıçı. Tögöröktün tört burçun, Tört aylangan kerbençi. ➡ Uzun uzun, uzun yol, Uçuna çıkan (varan) yolcu. Erin ortası beyaz tepe, Tahmin eden yılkıcı. Muhitin dört burcunu, Dört dönen kervancı. Türk Lehçelerinde ortak kelime 'anne' KIRIM TATAR TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Yol ◾ Uzun yıllar Osmanlı himayesinde bulunan ve Karadeniz'in karşı kıyında yer alırlar. Kırım Türklerinin konuştuğu Türkçeyi teşkil eden Kırım Türkçesi bünyesinde çokça ortak Türkçe kelime bulundurur. Örnek olarak bire bir aynı olan 'yol' sözcüğünü gösterebiliriz. ➡ Yürmege bilmegen yolnı bozar, Söylemeğe bilmegen lamı bozar. (Yürümeye bilmeyen yolu bozar, Söylemeye bilmeyen konuşmayı bozar.) KUMUK TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Yol ◾ 13. yüzyılda Farsçayı konuşma dili olarak kabul eden Kumuklar, Türkçe konuşan halklar arasındadır. ◾ Kilometrelerce uzaklıkta bulunan Kumuk topraklarında Türkçe konuşulur, 'yol' sözcüğünü bu manada örnek gösterebiliriz. ➡ Arba sıngan son yolnu görsetegenler köp bolur. (Araba kırıldıktan sonra yol gösteren çok olur.) Türk lehçelerinde 'Ramazan' TÜRKMEN TÜRKÇESİ (GÜNEYBATI) Yol - Yol ◾ Oğuzların en önemli temsilcilerinden biri kabul edilen Türkmenlerin, Türkiye Türkçesi ile pek çok ortak kelimesi vardır. Bunlardan biri 'yol' kelimesidir. ➡ Öylerinifi keyni çogan, Gulpacıgm yanı boğan Gayşarılıp, maya sağan, Çıkar, bakar yola Nergiz. Evlerinin arkası çogan Saç örgüsünü yeni bağlayan, Eğilip maya sağan, Çıkar, bakar yola Nergis. KAZAK TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Jol ◾ Türk lehçeleri arasında y>j değişiminin görüldüğü Kazak Türkçesinde 'yol' sözcüğünü 'jol' kelimesi karşılamaktadır. ➡ Burınğınıñ jolınan, Asayın ba, jar-jar-av! Burınğınıñ destüri, Bolğannan soñ, jar-jar-av! Elden avlak japanğa Kaşayın ba, jar-jar-av! Eskilerin yolunu, töreyi, Yadsıyayım mı, yâr yâr! Eskilerin âdeti, Olduğu için, yâr yâr! Memleketimden uzak yabana, Kaçayım mı, yâr yâr! Yar Yar Şiiri Ortak değerlerimiz 'sevgi' NOGAY TÜRKÇESİ (KUZEYBATI) Yol - Yol ◾ Kuzeybatı Türk lehçelerinden Nogay Türkçesi, 'yol' sözcüğünü aynen koruyan ve kullanan bir Türkçedir. ➡ Yamanga yoldaş eş birev de bolmas. (Kötüye hiç kimse yoldaş olmaz.) ÖZBEK TÜRKÇESİ (GÜNEYDOĞU) Yol - Y'ol ◾ Güneydoğu Türk lehçelerinin ikinicisini teşkil eden Özbek Türkçesinde 'yol' sözcüğü daha da yuvarlaklaşır ve 'y'ol' halini alır. ➡ Memleketim cüde uzaq, eğer şâhâne iltifat qüıb, çapqır at ve dürüstraq yol hereceti bilen te'minleseler, bir ayda barıb kelemen. (Memleketim çok uzak, eğer şahane iltifat edip hızlı at ve yeterli yol harcırahı temin ettirseler, bir ayda gelirim.) Birinci Ahmaq fıkrasından alıntı Eski Türkçe aile sözlüğü