19. yy divan şairlerinden Osman Nevres Bey

🔸 Rum asıllı olan Osman Nevres Bey, 1820'de Sakız adasında doğar. Edebi çevrelerde Nevres-i Cedid ve Nevres Efendi olarak da anılır. 🔸 Bağdat ve Şam valiliği yapan Ali Paşa'nın hizmetkârlarından Süleyman Efendi tarafından yetiştirilir ve sonrasında Ali Rıza Paşa'nın himayesine girer. Paşa, ona Bağdat'ta iyi bir medrese eğitimi aldırır. Hayatı ve fikirleriyle Yazıcızadeler 🔸 Üstün yeteneği farkedilen Nevres, Arapça'nın dışında çeşitli bilim hocalarından dersler görür. Osman Nevres, paşanın takdirini kazanarak divan efendiliğine tayin edilir ve bu görevi sırasında aynı zamanda şiirle de ilgilenir. 🔸 Paşanın vefatı üzerine İstanbul'a gelir. Burada Hariciye Mektûbî Kalemi'nde görev alır. Bu dönemde Müşir Abdülkerim Nâdir Paşa'ya intisap eder. Onunla beraber yeniden Bağdat ve Hicaz'a gider. Abdülkerim Nâdir Paşa kimdir? Son dönem Osmanlı kumandanlarından biridir. 🔸 1858 yılına gelindiğinde Irak- Hicaz orduları muhasebeciliğiyle Bağdat'a döner. İstanbul'a gitmeyi çok istemesine rağmen İkinci Ordu muhasebeciliğiyle Şumnu'ya gönderilir. 🔸 Bağdat'ta iken gerçekleştirdiği ordu muhasebeciliği döneminde bazı memurların zimmetlerine para ve mal geçirdikleri iddiasına yönelik raporda, Osman Nevres Bey'in de adı geçer ve görevinden alınır. Bu süreçte 1,5 yıl kadar Şumnu'da yaşar. Hayatı ve fikirleriyle Taşköprizâde Ahmed Efendi 🔸 Üzerine atfedilen haksız itham ve kendini savunamamanın getirdiği durum onu oldukça üzer ve psikolojisinin bozulmasına neden olur. Bu durum nedeniyle bir süre bimarhanede kalır. Mesleğinden edilen şair yoksul bir hayat sürmeye mecbur bırakılmasının yanında itibarını da yitirir. Ama onun suçsuz olduğuna inananlar da vardır. Bimarhane nedir? Deliler yurdu olarak anılan hastane, Osmanlı'da ruhi hastalara hizmet verirdi. 🔸 Nevres'in suçsuzluğuna inanan kişilerden biri olan Yusuf Kamil Paşa, onun Zaptiye Nezâreti mektupçuluğunda görev almasını sağlar, fakat hastalığının yeniden nüksetmesi nedeniyle şair, bu görevden ayrılmak zorunda kalır. 🔸 Nevres Bey'in yaşadığı ruhsal bunalımın zuhur etmesinde geçmiş yaşantısının da muhakkak etkisi olmuştur. Rum asıllı olduğu için yabancı görülmesi, bir paşanın himayesi altında büyümesi onun psikolojisinde derin bir melankoliye sebep olur. 🔸 Bağdat şehri, şair için hüzünlü anılarla doludur. İki kızını bu beldede kuşpalazından yitirir. Yaşadığı bu kayıplar, onun ruhunda kapanması mümkün olmayan derin yaralar açar. 🔸 Osman Nevres Bey, Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere birçok şiir yazar. Fuzuli kadar güzel Farsça şiirler yazdığı söylenegelir. İbnülemin, Osman Nevres'i farklı dillerde şiirde ve nesirde yetenekli divan sahibi meşhur bir şair olarak anar. İbnülemin Mahmud Kemal kimdir? Osmanlı Devleti'nin son dönem devlet adamları, şairleri, mûsikişinasları ve hattatları üzerine yazdığı biyografiler ve derin tarih bilgisiyle ünlenmiş bilgin. 🔸 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren divan şiirinde gerçekleşen yenileşme sürecinde, gelenekten ayrılma ve yeni arayışlar görülür. Nevres'in bu yenilikleri klasik çizgiden kopmadan gerçekleştirdiği gözlenir. 🔸 Döneminde kullanılan telgraf, vapur, Avrupa gibi kelimeleri divan şiiri mazmunları arasına sokarak şiirlerde anlamı bilinmeyen kelimeleri açıklamak gibi yeni bir yol izler. 🔸 Şiirlerinde aşk, doğa, din, gül-bülbül, tasavvuf, mitolojik ögeler gibi temaları işlemiş ayrıca yaşamı boyunca birçok şehirde bulunan şairin şiirlerinde vatan, gurbet temalarına ve yaşadığı şehirlere dair ögelere yer verdiği de görülür. 🔸 Nevres'in gazel formunda kaside yazması dikkat çekicidir. Şairin yazdığı şiirlerde birçok makam ve çalgı isminin yer alıyor olması, onun musikiye ilgili bir kişi olduğu gerçeğini de ortaya çıkarır. Sadeliğin azameti: Molla Cami 🔸 Türkmen lehçesiyle de şiirler yazan Osman Nevres, bu yenilikleri sebebiyle eleştirilere maruz kalır. Yazdığı şiirlerden bazılarının Ali Rızâ Paşa'dan alıntılandığına dair iddialar oluşur. Nâmık Kemal de şiirlerinin edebi bir değer taşımadığı gerekçesiyle şairliğini eleştirir. Bu eleştiriler İbnülemin Mahmud Kemal tarafından gereksiz bulunur. 🔸 Nâmık Kemal'le gerçekleşen karşılıklı hicviyeleri onun ölümüne kadar devam eder. Divanının sonunda yer alan 'Muhtıra-i Nazm' adlı metninde kendisine yönelen iddialara karşı kendisini savunur. Osman Nevres, bu metinde şiirlerini kimseden almadığını dile döker. Nevres, hayatını sürdüğü dönemdeki genel yönelişten uzaklaşarak divan edebiyatına yakın bir üslûpla lirik şiirler yazar. Hayatı ve fikirleriyle Kemalpaşazade 🔸 Şiirleri Ziya Paşa, Muallim Naci gibi şairler tarafından takdir kazanır. Özellikle Irak Türkleri arasında ünlenir, başarılı bir şekilde bestelenen naatları icra edilir. 🔸 Nevres, yaşadığı devirde şairliğinden çok münşiliğiyle tanınır. Şiirlerde şekil ve içerikte gösterdiği yenilikleri düz yazıda gösterdiği söylenemez. Münşi ne demek? Mensur olarak bir şiiri başarılı bir şekilde kaleme alabilen kişilere denir. ➡ Osman Nevres Divanı 1257 ve 1290 yıllarında iki defa basılan düzensiz divan, iki bölümden oluşur. Türkçe olan birinci bölüm Farsça, Arapça ve Türkçe rubâîler halindeki münâcât ile başlar. Daha sonra 2 na't, 1 mersiye, 12 kaside, 16 terciibend, 29 tarih, 1 kıta, 2 tahmîs, 2 muhammes ve 7 şarkı, 2 müstezad şeklinde 405 gazel yer alır. 🔸 Abdülkerim Nâdir Paşa'ya yazılan bir mektubun ardından Abdülbâki Efendi'ye Arapça övgü ve devrin büyüklerine yazıldığı anlaşılan mektuplardan ibaret bir münşeat kısmı gelir. 🔸 'Eş'âr-ı Müteferrika' başlığını taşıyan 25 şiirden sonra rubâiyyât ve beyitler bulunur. Farsça bir divançenin bulunduğu ikinci bölümde 3 kaside, 139 gazel ve rubâiyyâttan sonra kendinden bahseden 'Muhtıra-i Nazm' adlı bir yazı bulunur. Eser, Ziyâ Paşa'nın ve Ezherîzâde Seyyid Muhammed Said Efendi'nin övgüsüyle son bulur. İlginç bir şahsiyet: Şeyhülislam Yahya Efendi ➡ Destâr-ı Hayâl Altı hikâyeden oluşan bir mesnevidir. ➡ Eser-i Nâdir Mecmûâtü't-tarab alâ lisâni'l-edeb Abdülkerim Nâdir Paşa için yazılmıştır. Eser, Nevres'in divana eklemediği gazelleri, kendi münşeatını ve Nâdir Paşa'nın bunlara yazdığı cevapları içerir. Ali Rızâ Paşa'nın birçok şiirini de içeren eserde şair uzun, secili cümleler kullanarak yaşadığı olayları tasvir eder. Seci nedir? Şiirde bulunan iç kafiyeyi tarif etmek için kullanılan tabir. ➡ Mersiye Muhteşem-i Kâşânî'nin Kerbelâ şehitleriyle ilgili mersiyesinden esinlenerek kaleme aldığı 115 beyitlik bir manzumedir. 🔸 Bahsettiğimiz eserlerin dışında Bursalı Mehmed Tâhir, Osman Nevres Efendi'nin Sa'dî-i Şîrâzî'nin yaşam öyküsünü de içeren bir Gülistân tercümesi olduğunu söyler. Sa'dî-i Şîrâzî kimdir? 1218 - 1292 yılları arasında yaşayan Sadi-i Şirazi, Fars edebiyatının en büyük isimlerindendir. 🔸 Hayatını vatansever bir Müslüman olarak sürdüren Osman Nevres, 6 Şubat 1876 tarihinde İstanbul'da vefat eder ve Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilir. İslam medeniyetinin hafızaları