Papirüs dergisinin çıkış öyküsü

Edebiyat hayatımızda dergilerin önemli bir yeri vardır. Sanat ve kültür adamları arasındaki köprü, eskiden beri dergiler aracılığıyla kurulmaktadır. Edebiyatımızın modernleşmesinde, sosyal, siyasi ve kültürel fikirlerin okura yansıtılmasında, edebi türlerin gelişmesinde, yeni edebiyatçıların yetişmesinde dergilerin payı elbette yadsınamaz. Bu sebeple Cemil Meriç'in dergilerin sanatçı yetiştiren bir mektep olduğunu söylemesi dikkat çekicidir. Edebiyatımızın aynası olan, birden çok düşünceyi barındıran dergiler yazının nabzının attığı bir muhittir. 18 unutulmaz eseriyle şiiri yeniden yazan şair Cemal Süreya Atilla Özkırımlı'nın 'Ya bir dergi çıkararak ya da çıkaracağı bir dergiyi düşünerek yaşamıştır' dediği Cemal Süreya tarafından çıkarılan Papirüs de dönemin en önemli şair ve yazarlarının yer aldığı mektep rolünü üstlenen bir edebiyat dergisidir. İlk sayısı Ağustos 1960'ta çıkan dergi, Mart 1981'e kadar okuyucuya ulaşır. Belli aralıklarla yayın hayatı kesilen Papirüs, toplamda elli üç sayı basılır. Cemal Süreya ve bilinmezliklerinde tanımladığı Sezai Karakoç Periyodik olarak üç dönem şeklinde çıkarılan dergi, kimi zaman olumsuzluklarla karşı karşıya kalmıştır. İlk sayısı Ağustos 1960'ta yayımlanırken mali sorunlar başta olmak üzere çeşitli aksamalar nedeniyle sekiz ay ara verildikten sonra 1961'de üç sayı daha çıkarabilmiştir. İlk sayı içerik yönünden beğenilse de, baskıda araya çizgi konmadığı için yazıların birbirinin içine girmesi sebebiyle teknik olarak eleştirilir. Papirüs 2. sayısından itibaren Ali Püsküllüoğlu'nun yardımıyla teknik problemini çözer. Dergideki yazıların ve şiirlerin seçimi Cemal Süreya'nın tercihi olurken teknik işle tamamen Püsküllüoğlu ilgilenir. Hayatı da şiirleri gibi sürreal olan şairin sıkıntılı yaşamı Papirüs ilk dönemin aksine ikinci döneminde en iyi edebiyat dergileri arasında yer almayı başarır. İkinci dönemini Haziran 1966- Haziran 1970 tarihleri arasında yaşayan dergi, bu dönemde toplam 47 sayı çıkarır. Maddi zorluklar ve 12 Mart muhtırasından ötürü yayın hayatı 1970'de son bulur. 1980'de dergi, üç aylık olarak yeniden basılmaya başlamışsa da iki sayı sonra 12 Eylül darbesinden ötürü daha da basılamaz. Derginin adı ilk başta ilk çağ uygarlıklarını düşündürten, Anadolu gerçeklerinden beslenen ve Anadolu insanını derinden tanıyıp tanıtmayı amaçladığı için 'Ararat' olarak düşünüldü. 1966 Nisan ayında dergilerde çıkan ilanlarda da bu ad kullanılmış olsa da bir sonraki ilanlarda derginin adı 'Papirüs' olarak değiştirilir. Bununla beraber 'Ararat', altta küçük puntoyla ve parantez içinde yazılır. Yalnızlığın ve aşkın başkenti: Cemal Süreya Cemal Süreya, dergiye Papirüs ismini vermesinin sebebini de arkadaşlarından biri olan ve Dinar'da bulunan Nedret Gürcan'a yazdığı 22 Aralık 1959 tarihli mektubunda, eski Mısırlıların ilk yazılarını Nil kıyılarında yetişen papirüs adlı otların yapraklarına yazmalarından ötürü olduğunu belirtir. Dergi hakkındaki en dikkat çekici noktası ise çıkış öyküsüdür. Pek çok derginin yaşadığı gibi Papirüs de aynı sıkıntılı süreçleri atlatır. Papirüs'ten Baş Yazılar isimli kitapta Tomris Uyar, derginin çıkış hikayesini şu şekilde anlatır: Edebiyatçılarla Başbaşa (Cemal Süreya Bekir Yıldız Yaşar Nabi) '… 1966 yazında Cemal Süreya, Ülkü Tamer ve benim Papirüs dergisini çıkarmaktaki inadımıza şaşırıyorum ( ama gerçekten şaşıyor muyum?)' ' Nesnel bir bakışla, üçümüz de güç günler geçiriyorduk o dönemde, özellikle para açısından. Neyse ki bütçelerimiz ortaktı. Cemal Süreya ile benim Kazancı Yokuşun' nda kiraladığımız ev de – çalışma mekanı – olarak ortaktı. Cemal Süreya ve Doğan Hızlan - Şiir Üstüne - 1986 Edebiyat görüşlerimiz, üç aşağı beş yukarı birbirini tutuyordu, tutmadığı zamanlar kıyasıya – ama kırıcı bir biçimde değil – tartışabiliyorduk. Parasızlığın yanı sıra kişisel yaşamlarımızda pek parlak sayılmazdı doğrusu.' Cemal Süreya - Gül (Kendi Sesinden) Tomris Uyar, Cemal Süreya'nın önceden çıkardığı Papirüs dergisini bir türlü unutmadığını aktarır. Yazma isteklerini daha fazla öteleyemeyince Tomris Uyar, dergiyi çıkarmaya nasıl karar verdiklerini ve yaptıkları faaliyetleri şu şekilde anlatır: Cemal Süreya: Ahmed Arif 'Cemal Süreya' nın zarif el yazısıyla yazdığı inandırıcı ve gönül alıcı mektuplardan sonra dergiye yazmalarını özellikle istediğimiz edebiyatçılardan olumlu yanıt gelince, Cağaloğlu' nda bir yazıhane ayarlayınca, dört sayılık yazı stoku birikince, kaygılanmayı bırakıp işe dört elle sarıldım.' Cemal Süreya'nın Papirüs'teki yazılarından edebiyatımıza dair düşünceleri Tomris Uyar dergiyi çıkardıktan altı ay sonra maddi sıkıntıların içine girdiklerini ve ilk mali bunalımı Edip Cansever sayesinde atlattıklarını anlatır: 'İlk bunalımı, Edip Cansever sayesinde atlattık. Cansever, yazıhaneye serdiğimiz küçük halının çok değerli olduğunu belirtine, onu hemen gözden çıkardık. Ve küçük halı sanırım Edip Cansever'in engin antikacılık bilgisi (!) yüzünden, ettiğinden oldukça yüklü bir fiyata alındı ortağı Mösyö Jak tarafından. Halı temizlendi, biz de iki Papirüs'e daha sahip olduk.' Bu olaydan sonra Ülkü Tamer, Cemal Süreya'nın ' derginin ilk sayısına Halıya Teşekkür ilanı koyalım' dediğini fakat sonradan vazgeçtiklerini aktarır. Doğan Hızlan, 'Tadımlık/Şiir Galaksisinin Hülyalı Şairi' isimli eserinde Cemal Süreya'nın dergiye olan tutkusunu ve derginin çıkış hikayesini şu kısa cümle ile özetler:: 'Bana Cemal Süreya‟nın biyografisini tek cümleyle yaz deseler, şu cümleyle yetinirdim: Paris'ten getirdiği Chevrolet arabayı satıp ev alacağına Papirüs dergisini çıkaran adam' Papirüs dergisi, bir telif yazılar dergisi olarak kayıtlara geçmiştir. Dergide az da olsa çeviri şiir ve denemelere de rastlanmaktadır. Temelde kendi edebiyatımız üzerine yoğunlaşma fikri dergiye hakimdir. Dergide, edebiyatımızın Tanzimat'tan bu yana girdiği süreç üzerinde durmak istenmiş, eski eserleri yeniden elden geçirme çabalarına girişilmiştir.

Papirüs dergisinin çıkış öyküsü

Sanatçı yetiştiren mektep: Dergiler