Roman okumak zararlı mıdır?

Max Nordau, 'Modern insanı ortaya çıkaran romanla tiyatrodur' der. Bizler yalnızca hayatlarımızın edebiyatı şekillendirdiğini düşünürüz. Bu sebeple, 'hayatımız roman' tabiri herkes tarafından sıklıkla kullanılır. Oysaki kimi zaman bu durumun tersi de meydana gelir, edebiyat da sıklıkla hayatı türlü şekillerle etkiler. Edebiyatın hayatı etkilediği düşüncesi, edebiyatçılarımız arasında da çeşitli akislerle vuku bulur. Halid Ziya'nın 'Hayat romanları değil, romanlar hayatı yapıyor.' cümlesi bu durumu kanıtlar niteliktedir. Orhan Pamuk ise Yeni Hayat isimli romanına 'Bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti.' cümlesiyle başlar. Örneklerden de anlaşılacağı üzere edebiyatın ve kitapların birey hayatını şekillendirmedeki rolü yadsınamaz. Hepimiz türlü şekillerle okuduğumuz kitapların ve romanların etkisi altında kalırız. Bu muhayyel alemin kahramanlarına duyduğumuz merak, bir müddet sonra kahramanla kendimizi özdeştirmeye kadar götürebilir. Roman yazmak isteyenlerin bilmesi gereken terimler Nitekim, Goethe'nin meşhur genç Werther'in Izdırapları romanının Batı'da ve bizde okuyanlar üzerinde derin tesir yaptığı, okuyucular arasında, roman kahramanı Werther'in tesirinde kalarak onun gibi intiharı seçenlerin bulunduğu kaynaklarda yazılıdır. Fakat yalnızca olumsuz örneklerle karşı karşıya değiliz elbette. Halid Ziya'nın Mai ve Siyah'ı yayımladığı dönemlerde Ahmet Cemil, Refik Halit Karay'ın Nilgün romanını yayımladığı zamanlarda da Nilgün ismi toplumda yaygınlık kazanır. Modern romanın öncüsü: Halid Ziya Uşaklıgil Türk toplumu romanla 19. yüzyılda tanışır. Fakat toplumumuza yeni giren roman türü, beraberinde bir tereddüdü ve güvensizliği de getirir. İlk dönemlerde roman, halk ve sıradan okuyucu kesimi için roman, sakıncalı, uzak durulması gereken, zararlı bir edebi tür olarak algılanır. Bu sebeple Türk toplumu yeni tanıştığı romana karşı mesafeli bir duruş sergiler. Romana karşı duyulan kuşkunun ve tereddüdün temelinde geleneksel aile yapısının bozulacağı ve yeni bir sosyal yapının meydana geleceği endişeleri yatmaktadır. Fakat işin ilginç tarafı, romana karşı aynı red tavır, devrin çok okunan edebiyatçıları tarafından da geliştirilir. 40 adet roman veya hikaye kitabı yayımlamış Mehmet Celal, Roman Mütalaası adlı küçük bir risalede bu konudaki düşüncelerini aktarır. İşin bir diğer ilginç tarafı da romana dair reddiyeler içeren duruşunda yalnız değildir. Nabizade Nazım, Beşir Fuat gibi dönemin çağdaş yazarları da Mehmet Celal'e katılır. Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan eserlere ulaşmak için tıklayın Mehmet Celal, bahsi geçen risalesinde roman okumayı genç kızlara yasaklar. Çünkü Celal'e göre romanlar genç kızların hayallerini meşgul edebilir, ahlaka uymayan davranışlarla akılları çelinebilir, sonuç olarak romanların zararları faydalarından daha çok olduğu için bu edebi türden uzak durulması gerekir. Mehmet Celal ancak belli şartlar dahilinde roman okunması gerektiğini savunur. Yazara göre bu şartlar: 'Okuyucunun çok sinirli olmaması, öğrenci olmaması, yirmi yaşını geçmiş olması ve iyiyi kötüyü ayırt edebilecek idrakte olması' dır. Zira sinirli olanlar hislerine çabuk yenik düşüp ruhsal dengelerini bozabilirler. Öğrenciler kendilerini roman okumaya verip öğrenimlerini aksatabilirler. Kadınların roman okuması meselesine gelince, Mehmet Celal'e göre bu durum kesinlikle zararlıdır. Çünkü romanların çoğunun teması 'aşk' üzerine bina edilmiştir. Bu sebeple kadınlar kütüphanelerinden bu romanları acilen kaldırıp yerine daha ciddi meseleleri ele alan kitapları koymalıdır. Mehmet Celal niçin bu kadar çok roman yazdığını ise şu sözleriyle açıklar: 'Hakikat, her zaman hakikattir. 'Ben yine hikayemi yazarım. Şiirimi söylerim. Fakat bunların mektepte bulunan şübban ile genç kızların hatta kadınların namına hiçbir kimsenin okumasını arzu etmem.' diyen Mehmet Celal, yazdığı roman ve öykülerinin söz konusu kitle tarafından okunmaması dileyerek edebiyat tarihinde bu ilginç tartışmasıyla iz bırakmıştır.

Roman okumak zararlı mıdır?

Hayatımız mı roman, roman mı hayatımız?