Sadi Şirazi kimdir? Sadi Şirazi'den alıntı ve sözler

Sadi, 1184 yılında döneminin ilim ve kültür merkezlerinden biri olan Şiraz'da dünyaya geldi. Asıl adı bilinmeyen Sadi'nin babası, atabek Sa'd bin Zengî'nin hizmetinde bulunduğu için bu mahlası kullandı. Genç yaşta kaybettiği babasının ölümü üzerine anne tarafından dedesi olan Mes'ûd b. Muslih el-Fârisî tarafından yetiştirildi. Genç yaşta babasını kaybettiğini, 'Çocukların ıstırabını bilirim. Çocukluğumda babamı kaybettim' beyti ile anlatır. İlk tahlisini Şiraz'da yapan Sadi, Moğol istilasından sonra Bağdat'a göç etti. Tahsiline Nizamiye Medreselerinde devam etti. Bağdat Müstansıriyye Medresesi'nde hocalık yapan İbnü'l-Cevzî ile Bostan'da kendisinden söz ettiği Şehâbeddin es-Sühreverdî'den etkilendi. İslam tarihinin dönüm noktası Nizamiye Medresesi Bağdat'ta devrin önemli âlimlerinden eğitim alan Sadi, sonraki yıllarını seyahat ile geçirdi. Otuz-kırk yıl sürecek olan yolculuğunda Ortadoğu, Arabistan ve Mısır'ı dolaştı. Sadi, Şam'da iken Haçlılara karşı Türk-İslam ordularında savaştı. Haçlılara esir düşen Sadi, yıllarca ağır istihkâm işlerinde çalıştırıldı. Sadi'nin bilgisine hayran kalan Suriyeli bir tacir, onu fidye ile satın alarak esaretten kurtardı. Matematik ilmine yön veren 10 Müslüman alim Sadi Şirazi, Anadolu'yu Çin'i ve Hindistan'ı gezdikten sonra memleketi Şiraz'a döndü. 1256'da memleketine döndükten sonra vefatına kadar hayatını hankahında riyâzet ve ibadetle geçirdi. 1292 yılında burada vefat etti. Mezarı Şiraz'a yakın Sadiyye'dedir. Sadi Şirazi, mesnevi türünde verdiği yirmiden fazla eserlerle ünlendi. Bostan, Gülistan, Akl u Aşk, Takrîr-i Dibace, Nasihatü'l-Mülûk öne çıkan eserlerindendi. Doğu edebiyatına büyük etkisi olan Sadi, mesnevi türünün üstadı kabul edilir. Onun eserlerinde kullandığı, toplumun düşünce ve isteklerine tercüman olan özlü sözleri atasözü haline gelerek günümüze kadar kullanılageldi. Uzun yıllar süren seyahatlerinde edindiği pek çok tecrübeyi İslami edebî eserleri arasında büyük bir şöhrete sahip Bostan ile Gülistan'da aktardı. Sadi Şirazi, Bostan adlı eserini 1257 yılında Ebubekir bin Said bin Zengi'ye atfen yazdı. Bostan güzel yer anlamına gelir. İran edebiyatının en büyük eserlerinden biri olan bu eserin tamamı manzumdur. Münacaat ve naat ile başlayan eser ardından dört halifeye övgü, eserin yazılış sebebi ve tarihi olarak devam eder. Ebubekir bin Sad bin Zengi'ye methiyenin ardından, eser on bölüm bulunur. Bostan, asırlarca İslam aleminde büyük rağbet gördü, ve medreselerde ders kitabı olarak okutuldu. Eserin birçok şerh ve tercümeleri yapıldı. Eski edebiyat gerçekten 'eski' midir? 1258'de yazdığı Gülistan'da bulunan nazım ve nesirle yoğrulmuş kısa hikâyelerle seyahatlerinde elde ettiği bilgi ve birikimler ile insanlara yol gösterdi. Padişahların Gidişi, Dervişlerin Ahlakı, Kanaatin Üstünlüğü, Susmanın Yararları, Aşk ve Gençlik, Dermansızlık ve Yaşlılık, Terbiyenin Etkisi ve Sohbet Âdâbı olmak üzere sekiz bölümden oluşur. Şirazlı Sadi, bu bölümlerin hayatı anlama, doğru ve düzgün yaşama konusunda insanlara yol göstermesini ümit eder. Okuyucuyu sıkmamak adına kitabın düzeni ve bölüm başlıkları konusunda kısa anlatımı yeğlediğini belirtir. Hemen hemen bütün dünya kütüphanelerinde Gülistan'ın yazma nüshaları vardır. Sadi, şiirde özellikle gazelleriyle şöhret buldu. Gazeli, bugünkü müstakil edebi şekil haline getiren o oldu. Gazellerinde tasvirleri canlı ve duygularını rahatça ifade etti. Medresede elde ettiği bilgileri, seyahatleri sırasında uğradığı muhtelif merkezlerdeki âlimlerle sohbet, tecrübe ve görgüsünün mahsulü olan malzemeyi, eserlerinde kullandı. Sadi Şirazi, İran'da gazeli müstakil bir edebi şekil haline getirmesi yanında, yeni bir nesir üslubunun da sahibi sayılır. O, biri sade sayılan, biri resmi haberleşmede kullanılan ve diğeri cümle sonları kafiyeli olan nesir tarzlarını da bulmuştu. Sadi, şiirlerinde ve hikâyelerinde mutluluğu, mutluluğa ulaşmanın yollarını öğretir. Moğol istilasıyla insanların genç, ihtiyar, çoluk çocuk demeden öldürüldüğü umutların tükendiği bir coğrafyada insanları yüreklendirir. İşte mutluluğa ulaşmanın yollarını gösteren Sadi Şirazi'den hikmetli sözler... Mücevher çamura düşse yine değerlidir. Toz göğe yükselse de yine tozdur. Kaptan Nuh ise korkacak ne var? Meyvesiz ağacı kimse taşlamaz. İğneye dayanamıyorsan, parmağını akrep yuvasına sokma. Bir belaya ve felakete uğradığında mahzun olma, Cenab-ı Hakk'ın nice gizli lütufları vardır onda. Koyun çobana değil, çoban koyuna lâzımdır. Zevk ü safa içinde derin hayallere dalma. Bir insan az yemek yemeğe alışmış ise, karşılaştığı sıkıntıları kolayca yener. Bolluğa ve boğazına düşkün olan ise darda kaldığı gün sıkıntı ile ölür gider. İnsanın merhameti, yumuşaklığı ve cömertliği kendisini düşmanına bile sevdirir. En güç üç şey vardır: Bir sırrı saklamak, bir derdi unutmak, boş zamanı iyi değerlendirmek. Fakirin çıplak vücudunu örtmeye çalış ki, Allah da senin günahlarını örtsün. Rızık ve nasip veren Cenab-ı Hak, ya fazilet veriyor yahut baht. Allah görür, örter. Komşu görmez haykırır. Eğer insanlar kendi ayıplarını bilselerdi, kimse hâlinde rahatlık bulamazdı. Nefsini düşünen kimseden hüner sadır olmaz. Hünersiz kimse ise riyasete (göreve) yakışmaz! Yüz defa taş ile vursan da köpek, yediği lokmayı unutmaz. Eğer alçak bir kimseyi bütün ömrünce okşasan, ufacık bir şeyden dolayı seninle kavgaya başlar. Kötülerle oturan her kimse onların tabiatlarını almazsa da, o yolda olmakla müttehem (töhmette) olur. Her kim sözünü tartmadan söylerse, alacağı cevaptan incinir. Sertlik zamanında yumuşaklık zemmedilmiştir. Zira düşman mülayemet ile dost olmaz, belki tamahını artırır. İnsanın kendi el emeğiyle yediği sirke ile tere, köy ağasının ekmeğinden kuzusundan daha iyidir. Kendisini ibadete vermiş bir câhil yürüyen yaraya, ibadette kusur eden âlim ise uyuyan süvariye yaramaz. Elini Rabbine uzatan âsî, kafasından kibir taşıyan âbidden daha iyidir. Amelsiz âlim balsız arıya benzer! Kısmetsiz balıkçı Dicle'de balık tutamaz, eceli gelmeyen balık da kara da ölmez! Ezelde takdir edilmemişe el erişmez. Ezelden takdir edilen şey ise sahibini gelir bulur. Rızk için gerek ceht et, gerek etme! Allah rızkını sana eriştirir. Aslanın, Kaplanın ağzına da girsen seni ancak ecelin geldiği gün yer. Alçak kimseye lütuf ile söylersen, kibri ve serkeşliği artar. Masiyet kimden sadır olursa fenadır. Ulemadan sadır olması büsbütün fenadır. Çünkü ilim şeytan ile cenk etmek için tedarik edilmiş silahtır. Karga ile kafese konan bülbülün dili tutulsa taaccüp etmemelidir. Hünerli biri terbiyesizlerden cefa görürse gönlü incinmesin, kederlenmesin! Kudretsiz haset edici yüze karşı bir şey diyemezse de gıybet edeceği muhakkaktır. Her kim büyüklerle uğraşırsa kendi canına kıyar! Kötülerle oturan iyilik göremez. Bir ahmak, bir eşeğe konuşma öğretmek için uzun bir ömür sarf etti. Akıllı bir zat o ahmağa tesadüf etti ve: Bu işten vazgeç, insanların seni ayıplamasından kurtul. Hayvanlar senden söz öğrenemezler. Sen çalış da, onlardan sukutu öğren! İlim okuyup âmel etmeyen kimse, çift sürüp de tohum ekmeyen kimseye benzer.

Sadi Şirazi kimdir? Sadi Şirazi'den alıntı ve sözler

SADİ ŞİRAZİ KİMDİR?