Teoman Duralı'ya göre ne, nedir?

'Nefs' (S Atman), âlemşumûl 'ruh'un (S Brahma), taştan, topraktan, insana dek her çeşit bireye değişen raddede düşen payıdır. Bu çeşit varolanlar, canlı-olmayanların tersine, dışarıdan etkide bulunan etkenlere bağlı bulunmayıp kendiliklerinden, yanî kendi içlerinden etkili olan etkenlerce, biçim değiştirir, hareket edip savunurlar. Canlıda, şu hâlde, işleyişleri, canlılığı yürüten, yönlendirip yöneten 'can'dır. Can ise, nefs demektir. Can, bedenden, yanî maddeden elini eteğini çektimi, o beden işleyiş yetisini yitirir, demekki cansız kalır. Beden, haddizâtında canı, yanî nefsi uyanmış ve onun tarafından yönlendirilip yönetilen bir maddî kalıptır. Canı tarafından terkolunmuş beden, öteki canlı-olmayan maddeler gibi, sâdece dış etkenlerin etkisindedir. Vaktiyle canlı olup artık cansız olan bedenlereyse, insanda, 'ceset'; hayvanda 'leş'; bitkide ağaçsa 'kütük', ot neviindense 'sap' yahut 'kalıntı' denir. Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'Beden, ruh ve nefs' yazısını okumak için tıklayın. Benim'deki 'yapmalıyım'ı teşkîl eden kuvve-fiil-gâye duygu durumu, 'niyet' merhâlesidir. Yapmaklığım, 'yapmalıyım duygu-özüne', yanî 'niyet'e nice uygun ve bağlıysa, eylemimin de o derece sahîh olduğunu söyleriz. Bu da, amelin niyetle yahut sözün özle uyuşması anlamına gelir. 'Yapmalıyım özden-buyruğu'yla örtüşecek tarzda yapıp eden, özü sözü bir kişidir. Özü sözü bir olan, dürüsttür. Madem 'yapmalıyım özden-buyruğu', 'aslen-ilahî'dir, öyleyse 'dürüst' kişi, esâsta, 'Allah dostu'dur. Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan ''Dürüst' kişi, 'Allah dostu'dur' yazısını okumak için tıklayın. Davranışlarım ile eylemlerim, gösterişe mi, yani sahte yahut kötü niyete mi dayanır yoksa sahîh niyetin ifâdesi midirler, sorusunun cevabını bilen iki merci vardır: Biri Allah, öbürüsü de ben. Şu durumda 'niyet', Allah ile ben arasındaki bağın mahremliğinde saklıdır. İki çeşit mahrem vardır: Birincisi, Yunus Emre'nin (1240? - 1320), pek vecîz biçimde ifâde ettiği üzre, 'benden içeri 'ben''de ifâdesini bulan Allah - ben bağlantısının; ikincisiyse, kadın - erkek ilişkisinin mahremliği. Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'Ümit; İslâm medeniyeti…' yazısını okumak için tıklayın. Ölüm, dünya bilgisinin kesinlikle sonlandığı ufuk çizgisidir. O kapıyı bize açan tek anahtar, imândır. Uzak yol gezgini, seyâhata çıkmadan önce, uzun süre zihince, bedence ve erzakca özenle hazırlanır. İşte dirimli-bedenli yaşama da, ölüm yolculuğuna hazırlık devresidir. Ancak, öteki yolculukların tersine, bu seyâhatin çıkış ânı baskın çoğunlukla bilinmez. Bu da, Rahmet ile Adâletin şâhikasıdır. Yalnız, adâlet, eşitlikci, eşitleyici değildir. Hazırlanmış olan ile olmayan, ölümü farklı karşılayacaklardır. 'Yarın ölecekmişcesine ibâdet...' eden, 'hiç ölmeyecekmişcesine...' (Hadîs) çalışandır. İkisi birbirlerini tamamlayan ödevlerdir. Yapıp ettiklerinin dünyevî karşılığını beklemeden gördüğün iş, şartsız (categorique) ödev gereğidir.' Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'Ölüm, sınavın sonu: Dirimsiz hayata diriliş' yazısını okumak için tıklayın. İnsan: Ölçülmez, biçilmez, kalıba sığmaz bir bilmece! Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'Aydınlanmacı Toprak Ağası' yazısını okumak için tıklayın. Barbar, medeniyet seviyesine ulaşmış olmakla birlikte, Batı Avrupalı olmayan kültüre mensup kimsedir. 'Barbar', 'vahşî adam'ın tersine, insan tarafından değişikliğe uğratılmamış demek olan 'yabanî çevre'de yaşamayan kimsedir. Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan ''Barbar' Batı Avrupalı olmayandır…' yazısını okumak için tıklayın. İslâm, bir başkaldırma hareketidir; Müslüman olmanın manâsı da, haksızlığa, adâletsizliğe, suistimâle, sömürüye, Sömürgecilik ile İmperyalisme, Irkcılık ile Kavimciliğe başkaldırma irâdesinde yatmaktadır. İlkece, İslâm, Allah tebliğinin verisidir. Buna karşılık, daha önce de çeşitli vesîlelerle bildirilmiş olduğu üzre, ideoloji, insan dimâğının eseri olan felsefe-bilim çıkışlıdır. Bu ikisi, şu hâlde, birbirine zıttır. İkisinden birini öbürüne indirgemek, felsefe-bilim bakımından saçma; din yönündense, küfürdür. Ne İslâmı ideolojileştirebilirsiniz ne de ideolojiyi İslâmîleştimeğe mezunsunuz. Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'İslâm, bir başkaldırma hareketidir' yazısını okumak için tıklayın. Varlık öğretisinden (ontologie) çıkan varlık vahdetine hakîkat denir. Fizik işlemlerle, öyleki matematik hesaplamalar yoluyla ve nihâyet, genellikle gerek olağan gündelik, gerek bazı ârifâne sezgiler sûretiyle de olsa, hakîkatın bilebildiğimiz kısmına, yanî hem soyutlamalar ile teorik düşünüşe hem de uygulamalarımıza açık kalan kesimine gerçeklik diyoruz. Gerçekliğin fizik bütünlüğüyse, evrendir (kâinât). Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'Gerçeklik: Hakîkatın bilebildiğimiz kısmı…' yazısını okumak için tıklayın. Akıl, insanda duygulanma, idrak, anlama ile düşünme süreçlerini düzenlediğine ve nazarî/teorik bilginin üretilmesinde gündeme giren işlemleri ayarlayıp bağdaştırdığına inanılan en üst mercidir. Bu, akla ilişkin geniş tariftir. Buna karşılık, felsefe, daha dar anlamdaki bir aklı kendine esas alır. Felsefede akıl, düşünmeyi duygulanmalardan tecrîd ederek iş görür. Duygulanmalardan tecrîd olunmuş düşünmeler biçimseldirler. Nitekim Wilhelm Gottfried Leibniz'e (1646 - 1716) dayanarak duyguyu biçimselleştirilmemiş düşünce olarak da tarîf edebiliriz. Teoman Duralı'nın Fikriyat'ta yer alan 'İlahiyâttan kaynaklanan felsefe sahası: Ahlâk' yazısını okumak için tıklayın. Şiir, esrarengiz mistik bir hâldir; tarifi, açıklanması imkânsız duyuş. Bu hâl, onu paylaşanları —duygudaşlık— belli bir —şiirsi–mistik— yaşantı ortaklığına sevk eder. Mekânca, toplum –kültür ile kişi özellikleri bakımından birbirlerinden uzak bireyler şiirsi yaşantı zeminde pekâlâ buluşabiliyorlar. Bunun örneğiyle kendi hayatımda karşılaşmışım: Yirmi, yirmi beş yıl önce, nisan başlarında olmalı, Ankara'dan İstanbul'a dönerken tren, Arifiye adlı bir küçük ara istasyonda yavaşladı. Sabahın saat altısı; yağmur yeşermeğe yüz tutmuş tabiatın üstüne hafif bir hüzünle sessizce yağıyordu. Pencereden öylesine yağmur altında karşı tarafta duran bir trenin yük vagonlarını seyre dalmıştım ki, bulunduğum yerden, kim bilir, on beş, bilemediniz yirmi bin km uzaktaki Şilili şair Pablo Neruda'nın (1904 – 1973) mısraları kafamda canlanıverdi: 'Var mı daha acıklı bir manzara dünyada

Teoman Duralı'ya göre ne, nedir?

NEFS NEDİR?