Türk edebiyatına pitoresk bakış

🔹 Fransızca ya da İtalyancadan dilimize geçtiği düşünülen pitoreskin kısa tanımı, görünüşü bir tablo konusu olmaya değecek güzellikte olan görüntüdür. 🔹Şiirde ise bu ifade resim gibi tasvir etme, betimleme anlamında kullanılmaktadır. 🔹Attila Özkırımlı, Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü'nde pitoresk terimini 'Resim gibi olan, resimsi. Anlatımda özellikle tasvirlerde resim etkisi uyandıran renklilik, canlılık için kullanılır' şeklinde açıklar. 🔹Bir başka ifadeyle pitoresk; anlatım tekniklerinin çeşitlendiği ve duyguların, düşüncelerin görünür kılındığı tablo gibi sözcüklerle resim çizme sanatı olarak tanımlanabilir. 🔹Klasisizmin kurallı halinden sıyrılan romantizmde, özgür ruh vurgusu yapılmış, kaidelerden koparak duyguların içten geldiği gibi ifade edilmesi söz konusu olmuştur. Bu yönleriyle pitoresk ve romantizm birbirinden ayrı düşünülemez. 🔹'Türk edebiyatında tasvircilik eğilimi Servet-i Fünun'dan önce resim altına şiir yazma cereyanı ile başlamıştır.' (Kaplan, 1953, s. 16) ve Mehmet Kaplan'a göre Servet-i Fünun neslinin üslupta yaptığı en önemli yenilik sıfat inkılabıdır. «Yeşil dikenler içinden, yosunlu bir yardan 🔹Tevfik Fikret 'Seza' şiirinde bir tabiat manzarasıyla karşımıza çıkar. Yeşil dikenler içinden, yosunlu bir yardan denizin kenarına inilmiştir. Sahili süsleyen ağaçlardan sedefli parlak kumlara titrek ince bir gölge yağacaktır. Bu gölgelik Seza'nın beğendiği gölgeliktir, buradan hayalini dalgalara katacaktır. Bu tabiat tablosunun uzağında Heybeli'nin tam ucunda, martı gibi kanat açmış bir beyaz yelkenli yer almaktadır. Güneş, doğmaya başlamamış kadar mahmurdur ve pamuk bulutların üstünde huzur eyliyordur. Türk Şiirine Aynadan Bakmak 🔹 Mehmet Kaplan'a göre Tevfik Fikret'in şiirlerinde pitoresk üslup bir araç iken Cenap Şehabettin'in şiirlerinde amaç haline gelir. Tevfik Fikret'te gördüğümüz pitoresk endişe, Cenap Şehabettin'de bulunmaz. O, gerçekten de kelimelerle tablo çizmek için pitoresk üslubu benimsemiştir. 🔹Elhan-ı Şita şiirinde de Cenap Şehabettin'in gerçekten kar yağarken yaşanan o büyülü dakikaları tablolaştırdığını görürüz. 'Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş; 🔹Refik Halit Karay, iyi bir gazeteci olmasının yanı sıra üretken bir edipti. O günün sosyal meselelerini bazen romanlarına konu eder bazense müstear isimlerle gazetede eleştirirdi. Nükteli ve kıvrak bir dile sahip olan Karay, aynı zamanda bir Türkçe virtüözüdür. Dili çok iyi kullanır, Türkçesi temiz ve yalındır. 🔹Usta yazarın aslında bir sistem ve toplum eleştirisi niteliğinde olan Şeftali Bahçeleri hikâyesinin girişinde yaptığı tasvirler ise bizi turuncu-yeşil ve rehavet uyandıran bir tablonun içine çeker. «Irmağa giden yol, kasabadan kurtulunca, göz alabildiğine uzanan sayısız şeftali bahçeleri arasından geçerdi. Haziran içinde bile taşkın dere ayaklarının çamurlu, ıslak tuttuğu bu gölgeli yerlerde otlar bütün bir yaz mevsimi yeniden yeniye sürer, kızgın güneş, ağaçların tepelerinde meyvaları pişirirken, rutubetli toprakta birbiri arkasına yoncalar fışkırır, çayırlar kabarırdı. Suların serinliği, taze ot kokusu, gölgelik ve bereket içinde bahar, bu bahçelerde tâ kışa kadar uzanıp giderdi. » (Refik Halit Karay, Şeftali Bahçeleri) 🔹Gazeteciliği ve kıvrak kalemi ünlü olan Ahmet Rasim gezi yazılarında, hatıratlarında pitoresk bir üslup kullanmış; manzaraları bir tablo gibi aktarmıştır. 🔹 Şehir Mektupları'na ait bir bölüm olan aşağıdaki pasaj, insanı Göksu da bir kayıkla gezerken hayatı ve duyguları hakkında sorgulamaya itiyor ve eş zamanlı olarak bizi o ıssız, ahenkli ve hüzünlü karanlığa çekiyor. Ben Ahmet Rasim, İstanbul Mektupçusu 'Göksu gölgeler içinde kaldığı zaman, batan güneşin son ışıkları, o hafif karanlık içinde ayrı bir güzellik aksi meydana getiriyor. Sulara doğru eğilen yaprakların uçları, toprağa doğru inen dalların her yanı karararak renk zıtlıkları ortaya çıkarıyor. O zaman, ta içerilerden ağır ağır gelen, gittikçe hafifleşen uzak bir gürültü, bir vakit oralarda aksedip kalan neşeli seslerin geri döndüğünü hatırlatıyor. Sanki zayıf bir ses haline gelmiş gibi boyuna tekrarlanan, gönül âlemlerine mahsus garip bir hüzün duyuluyor. İnsan, ağlamaya bahane ararken seviniyor. Sandal ilerledikçe, gölgeler koyulaşıyor. Bir yere geliniyor ki, oradan öteye geçilmiyor. Uzun, karanlık, titreşimli, derin bir koridoru andıran bir boşluk, iç burukluğu veren bir ıssızlık gitmenize engel oluyor. İşte, Göksu'nun son şairane manzarası...' (Ahmet Rasim, Şehir Mektupları) 🔹Yahya Kemal ile aynı devrin şairi olan ve empresyonizm akımını benimseyen Ahmet Haşim; Merdiven şiirinde insanın ölüme yaklaşmasını sonbaharla bağdaştırarak anlatırken aynı zamanda kızıl bir gün batımını ve bu tabiat olayının suların aynasında başka bir görsel şölene dönüşmesini aktarır. Ahmet Haşim'in Bize Göre kitabından ironi yüklü 20 alıntı «Sular sarardı yüzün perde perde solmakta 🔹Ahmet Hamdi Tanpınar'ın da hocası olan Yahya Kemal, özellikle İstanbul'un manzaralarını pitoresk ve sembolik bir ifadeyle anlatırdı. Örnek olarak seçtiğimiz Endülüs'te Raks şiiri hem ses hem de görüntü çağrışımları açısından tatmin eden büyülü bir İspanya tablosu çizer: Zil, şal ve gül... Dans eden bir kadın, Endülüs'e has, sizi Endülüs'e götüren bir akşam. Malazgirt Destanına Yahya Kemal'in Nazarından Bakmak «Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı... 🔹Ahmet Hamdi yazdığı kurmacalarda, karakterlerinin yaşantılarına dair malzemeleri hatıralardan çıkarır ve bunlara yaraşacak pitoresk köşeler seçer. 🔹Eski cami avlusu, şadırvanda şakırdayan su, tarihten kalma bir duvar ve ihtiyar bir çınarı aynı manzarada buluşturarak pitoresk bir güzellik elde etmiştir. 'Bursa'da bir eski cami avlusu,