Türk lehçelerinde "gök"

ESKİ TÜRKÇE Gök- Kök 🔹 Eski Türk dilinde 'gök, sema, mavi' anlamlarıyla tanımlanan kelime, 'kök, dip, asıl' anlamında kullanılmıştır. 🔹 Köktürkçede pek rastlanmasa da Eski Uygurca ve Karahanlıcada 'gök, sema' anlamı ile tesadüf edilir, birçok araştırmacı tarafından da çalışılmıştır. ➡ K(a)ltı yultuz kö:k yula yilvi kömen bular barça ürlüksüz itiglig nomlarnıŋ okşatıgı ol GAGAVUZ TÜRKÇESİ Gök- Gök 🔹 Oğuz Türklerinin torunları olan Gagavuzların ismi aslen 'Gök Oğuz'dan gelmektedir. Zamanla yaşanan değişimler dillerine de yansımıştır. 🔹 Bu değişimlerin etki etmediği bir kelime vardır o da 'gök' sözcüğüdür. Gagavuz Türkçesinde aynen korunmaktadır. ➡ Bulutçuklar, AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Gök- Göy 🔹 Gök kelimesi, Türkçenin en eski sözcüğüdür. Azerbaycan Türkçesinde 'göy' sözcüğü ile karşılık bulmuştur. Fakat zaman zaman yerine 'gök' kelimesi de kullanılır. ➡ Ger çemende lâle övrâqin görüçek dağ-i ğem, TÜRKMEN TÜRKÇESİ Gök- Asman 🔹 Geçmişten günümüze kadar ele alınan pek çok sözcüğün arasında yer alan 'gök', Türkmen Türkçesinde 'asman'dır. Bu kelimenin yanı sıra Oğuz grubunun etkisiyle 'gök' şeklinde de kullanılmaktadır. ➡ Sürüldiler il barısı enşeşip, UYGUR TÜRKÇESİ Gök- Asman 🔹 Eski Türkçede ırmak adı olarak da kullanılan 'gök' sözcüğü, güneydoğu grubunun temsilcisi olan Uygur Türkçesinde, 'asman' olarak karşımıza çıkar. ➡ Etim bar, igerim yok ÖZBEK TÜRKÇESİ Gök- Osmon 🔹 Güneydoğu Türkçesinin en önemli temsilcisi hiç şüphesiz Özbek Türkçesidir. Bu lehçede ciddi bir yuvarlaklaşma görülür. 🔹 Diğer Türk dillerinde görülen 'asman' kelimesi, Özbek Türkçesinde 'osmon' olarak kullanılmaktadır. ➡ Artda kaldı köhne tarih, BAŞKURT TÜRKÇESİ Gök- Kük 🔹 Kuzeydoğu Türk lehçesi grubunun mensubu olan Başkurt Türkçesindeki bazı kelimelerde daralma meydana gelir. 'Gök' kelimesi bunlardan biridir. Bu lehçede 'kük' olarak yer almaktadır. ➡ Ak seprekke törgenen akıkmı ni, yar- yar? KARAÇAY- MALKAR TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Kafkaslarda yaşayan Türkçenin temsilcisi olan Karaçay Malkar'da 'gök' kelimesi, Eski Türkçedeki 'kök' kelimesi ile beraber eskicil unsurları barındırmaktadır. ➡ Erleyin şuvuldab elge cetgendi KARAKALPAK TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Karakalpak adı, bu Türklerin özelliklerini belirleyen bir tabir olmayıp onların giyiniş tarzlarından oluşmuş isimdir. 🔹 Karakalpaklar, VI. yüzyılda Oğuz, Kıpçak ve Peçenek gibi Türk boylarının karışması sonucu ortaya çıkmıştır. 🔹 Bu Türk topluluğunda Eski Türkçeden gelme 'kök' kelimesi yaşatılmaktadır. ➡Kök jalavşı körinse, KARAY TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Karay veya Karaim Türkleri olarak olarak bilinen Musevi Türk topluluğudur. Eskicil unsurları barındıran Karay Türkçesinde, 'gök' kelimesini 'kök' sözcüğü karşılamaktadır. KAZAK TÜRKÇESİ Gök- Aspan 🔹 Kuzeybatı grubunun temsilcilerinden olan Kazak Türkçesinde 'gök' kelimesinin karşılığı, Farsça 'asuman' sözcüğünden türeyen 'aspan' kelimesidir. ➡ Aspandağı tört attı, ➡ KAZAN TATAR TÜRKÇESİ Gök- Kük 🔹 Tataristan Cumhuriyeti'nde yaşayan Tatar Türklerinin kullandığı lehçede, 'gök' kelimesi 'kük' sözcüğü ile karşılır bulur. Tatar lehçesindeki kelimelerde incelme mevcuttur. ➡ Kük bir sinin baş turında gına tügil. KIRGIZ TÜRKÇESİ Gök- Asman 🔹 Kuzeydoğu grubunda yer alan Kırgız Türkçesinde 'gök' kelimesi 'asman' sözcüğü ile karşılık bulmaktadır. ➡Asmandı karap şaş-kanda KIRIM TATAR TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Kuzeybatı grubunun temsilcilerinden olan Kırım Tatarlarından 'gök' kelimesini, 'kök' sözcüğü karşılar. ➡Ant etkenmen, söz bergenmen millet içün ölmeğe... KUMUK TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Kumuk Türkçesi, Kafkas Türk dillerinde yer alan 'gök' kelimesine karşılık olarak 'kök' sözcüğü bulunur. ➡Kökler biyik, batgıçı yoq minmege, NOGAY TÜRKÇESİ Gök- Aspan 🔹 Nogay Türklerinin adının, Altın Orda emîrlerinden Nogay'dan geldiği tahmin edilmektedir. Ancak Emîr Nogay gibi Mangıt boyundan, Altın Orda emîri olan Edige'nin de Nogay beylerinin atası sayıldığına kaynaklarda işaret edilir. 🔹 Köklü bir tarihe sahip olan Nogay Türkçesinde de 'gök' kelimesi, Farsça kökenli olan 'aspan' kelimesi ile karşılık bulur. ➡Aspandı bulıt kursaydı, HAKAS TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Kaynaklarda Minusin, Abakan, Sibirya, Yenisey Türkleri veya Tatarları adıyla geçen Hakas Türkleri, bugün ata yurt olan Güney Sibirya topraklarında yaşayan en eski Türk halklarındandır. 🔹 Eskicil kelimeleri bünyesinde barındıran Hakas Türkçesinde 'gök' kelimesi 'kök' sözcüğü ile karşılık bulmaktadır. ➡Kök pülesnen tigirni haap, SAHA TÜRKÇESİ Gök- Xalla 🔹 Sahalara 'Yakut' adı Tunguzlar tarafından verilmiş, kendileri Saha (Saxa) adını kullanmışlardır. Sahalar 1990 yılında kısmen bağımsızlık kazanınca devletlerinin adını Saha Cumhuriyeti olarak değiştirmişler, 'Yakutya' adını da parantez içinde vermeye başlamışlardır. 🔹 Ele aldığımız 'gök' kelimesi Sibirya grubunda bazı değişikliklere imza atarak bu lehçede 'xalla' sözcüğüne dönüşmüştür. ➡ Xallantan as töhöö dien ayaxxın atıma. TUVA TÜRKÇESİ Gök- Üstüü 🔹 Sibirya, Kazakistan Cumhuriyeti ve Orta Asya'yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de kapsar. Bu topluluklardan biri Tuva Cumhuriyeti'dir. Tuva Türkçesinde 'gök' kelimesini 'üstüü' sözcüğü karşılar. ➡ Üstüü oranda Kurbustu Haan am çünü kılıp olur irgi? ALTAY TÜRKÇESİ Gök- Kök 🔹 Sibirya, Rusya Federasyonunun Ural Dağlarından Pasifik Okyanusuna kadar uzanan topraklarına verilen isimdir. Bu topraklar üzerinde yer alan Altay Cumhuriyetindeki halkın konuştuğu dil Altaycadır. 🔹 Ele aldığımız 'gök' kelimesi, bu lehçede 'kök' sözcüğü olarak karşımıza çıkar. ➡ Erten turadan ala teneride bir de bulut cоk, ce tüştiŋ kiyninde künbadış canınan kelip catkan kükürt uguldı.