Türk lehçelerinde "misafir"

ESKİ TÜRKÇE Misafir - Konuk 🔹 Geçmişten günümüze kadar Türk gelenek-göreneklerinde misafire karşı duyulan saygı ve hürmet adetlerimizi oluşturan en önemli yapı taşlarından biridir. 🔹 Konuğa gösterilen bu iltizam, diğer Türk topluluklarının yaşamlarına da yansımış bu doğrultuda sözlü kültür ögelerinden atasözleri, maniler ve türkülere yansımıştır. 🔹 Eski Türkçeden günümüze kadar korunarak gelen pek çok kelime bulunmaktadır. Bunlardan biri de misafir anlamında kullanılan 'konuk, konaq, kavçın sözcükleridir. ➡ Biz sizni küden b(ul)mışka tengridem çoğumuz yalınımız (a)şıltı öklidi ulug bulunç kılınçka tegdimiz ÖZBEK TÜRKÇESİ Misafir - Mehmon 🔹 Orta Türkçeyi meydana getiren Karluk grubunda yer alan Özbek Türkçesi, Eski Türkçe kelimeleri ve Fars dilinden unsurları bünyesinde barındırmaktadır. 🔹 Bu duruma Farsçadan ödünçlenen 'misafir' sözcüğünü örnek verebiliriz. Özbek Türkçesindeki ünlülerin Eski Türkçe unsurları ve kendi dilindeki ögeleri yuvarlaklaştırmasıyla ünlüdür. Misafir kelimesi de bu lehçede 'mehmon' olarak karşımıza çıkmaktadır. ➡ Umrindo'n baraka tap! Eşigindo'n mehmon o'rimasin! UYGUR TÜRKÇESİ Misafir - Musapir 🔹 Karluk grubununun Özbek Türkçesinden sonra en mühim temsilcisi olan Uygur Türkçesi, Türkistan'da büyük bir uygarlığın uzun yıllar yazı ve konuşma dili olmuştur. 🔹 Günümüzde başta Doğu Türkistan'da ve dünyanın birçok yerine mecburen göç etmek zorunda kalan Uygur Türkleri tarafından konuşulmaktadır. 🔹 Bu lehçe de diğer lehçelerde olduğu gibi bünyesinde öz Türkçe kelimeler barındırmaktadır. Bunlardan biri de misafir sözcüğüdür. Uygur Türkçesinde bu kelime 'musapir' halini almaktadır. Ortak değerlerimiz 'vatan' AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Misafir - Mehman 🔹 Oğuz grubunun en önemli üyelerinden Azerbaycan Türkçesinin bünyesinde, Eski Türkçe unsurlar yer alırken coğrafi olarak yakın olduğu ve tarih boyu birtakım ilişkiler kurduğu İran'ın resmi dili Farsçadan da ödünç kelimeler almıştır. 🔹 Bu sözcüklerden biri de misafir anlamına gelen 'mehman' sözcüğüdür. TÜRKMEN TÜRKÇESİ Misafir - Myhman (Mıhman) 🔹 Güneybatı Türk lehçelerinin ve Oğuzların temsilcisi konumunda olan Türkmen Türkçesi, Fars dilinden ödünç kelime almıştır. 🔹 Bu kelimelere en güzel örnek, Azerbaycan'ında da ödünç aldığı misafir sözcüğüdür. Bu lehçede 'myhman' (telaffuzu mıhman) olarak karşımıza çıkmaktadır. ➡Geçin, oturın! diyip, Ependi oları mıhman alıpdır hem-de yankı dayhanların önüne bir tabak suv getirip goyupdur. GAGAVUZ TÜRKÇESİ Misafir - Musaafir 🔹 Oğuz grubunun son temsilcisi olan Gagavuz Türkçesi, günümüz Türkiye Türkçesi ile benzer kelimeleri bünyesinde bulundurmaktadır. 🔹 Bu duruma örnek olarak misafir manasına gelen 'musaafir' sözcüğünü verebiliriz. ➡ Sän beni bekleyäydin, musaafirlerimizlän da olurdu görüşäsin. BAŞKURT TÜRKÇESİ Misafir - Kunak 🔹 Coğrafi olarak Tataristan Cumhuriyeti'ne yakın Başkurt Cumhuriyeti, Kıpçak grubunda yer almaktadır. 🔹Bu lehçede de Eski Türkçeden günümüze kadar ulaşmış ve bulunduğu lehçeye göre şekil almış kelimeler vardır. 'Kunak' sözcüğü en güzel örneğini oluşturur. Donya bezzen gene kalmagan ul, KARAÇAY- MALKAR TÜRKÇESİ Misafir - Konak 🔹 Kuzeybatı Türk lehçelerinden biri olan Karaçay- Malkar Türkçesinde de Eski Türkçeden günümüze kadar ulaşan pek çok sözcük vardır. 🔹 Onlardan biri de 'konak' sözcüğüdür. ➡ İgi konak kelse mal ölür, aman adam kelse adam ölür. KARAKALPAK TÜRKÇESİ Misafir - Konak 🔹 Özbekistan'a coğrafi olarak yakın olan Karakalpak Türkçesi, lehçeler arası benzerliğe en güzel örnektir. 🔹 Bu lehçeye Eski Türkçeden günümüze kadar ulaşan birçok sözcük bulunmaktadır. Bunlardan biri 'konak' kelimesidir. ➡Jalkav, öz üyine özi konak. KAZAK TÜRKÇESİ Misafir - Qonaq 🔹 Kıpçak grubunda yer alan Kazak Türkçesinde diğer lehçelerde de yaygın olan konak sözcüğü bulunur. Bu lehçede 'qonaq' şeklinde karşımıza çıkmaktadır. ➡ Biy bolmasañ bolma, Biy tüsetin üy bol. KAZAN TATAR TÜRKÇESİ Misafir - Qunaq 🔹 Kuzeybatı Türkçesinin temsilcilerinden olan Kazan Tatarları, kendi grubundan bulunan lehçelerde olduğu gibi misafir kelimesine karşılık olarak 'qunaq' sözcüğünü kullanmaktadırlar. ➡Altı kunak - altı kaza, ceyveli konak yartı kaza. KIRGIZ TÜRKÇESİ Misafir - Konak 🔹 Kırgız Türkçesi, Kıpçak grubunda yer alan bir lehçedir. Bu lehçede kuzeybatı (Kıpçak) grubundaki lehçelerdeki gibi misafir kelimesini 'konok' sözcüğü karşılar. 🔹 Fakat bu Kırgız Türkçesinin yuvarlaşma özelliği ile ünlülerinde farklılaşma görülmektedir. Men Kırgızmın kenebey cürö bergen, KIRIM TATAR TÜRKÇESİ Misafir - Musafir 🔹 Tatarların, Ukrayna sınırları içinde konuşulan Türkçesini belirtmek için kullanılan Kırım Tatar Türkçesi, bu bölgede ve dünyanın birçok yerinde yaşamlarını sürdüren Tatar Türkleri tarafından konuşulmaktadır. 🔹 Bünyesinde Türkiye Türkçesi ile ortak pek çok kelime barındıran bu lehçede misafir sözcüğünü 'musafir' kelimesi karşılamaktadır. ➡Oğul bala, ana babağa tayanğıç. KUMUK TÜRKÇESİ Misafir - Qonaq 🔹 Kuzeybatı grubunun temsilcisilerinden biri olan Kumuk Türkçesinde misafir kelimesini karşılması için 'qonaq' sözcüğü kullanılmaktadır. ➡ Qonaq süymeygen yaşların töbeler. NOGAY TÜRKÇESİ Misafir - Konak 🔹 Kıpçak grubundan yer alan Nogay Türkçesi, kendi grubunda yer alan diğer lehçeler de olduğu gibi misafir sözcüğünü 'konak' kelimesi karşılamaktadır. ➡ Konak kelse, et pişer, et pispese, bet pişer. ALTAY TÜRKÇESİ Misafir - Ayılçı 🔹 Sibirya grubu temsilcilerinden olan Altay Türkçesinde misafir kelimesini farklı bir kelime karşılamaktadır. Türk lehçeleri grubundan uzak olan kuzeydoğu grubunda misafir manasına gelen 'ayılçı' sözcüğü kullanılmaktadır. ➡ Cakşı ayılçı kelgençe eezi toyor.