Türk lehçelerinde "yiğit" kelimesi

ESKİ TÜRKÇE Yiğit - Yigit 🔹 Bozkır kültürünün egemen olduğu coğrafyada yaşamlarını sürdürmeye çalışan Türkler, tüm zorlu koşullara rağmen yüzyıllar boyunca hayatta kalmayı başarmışlardır. 🔹 Aslında bir savunma mekanizması olan savaşçı özellikleri onları 'yiğit, cesut ve kahraman' kılmaktadır. Bu minvalde Eski Türkçede 'yiğit' sözcüğünü 'yig' kökünden türeyen 'yigit' ifadesi karşılar. Yig, daha iyi, hayırlı, en üstün manalarına gelmektedir. ➡ Yigit igsiz sizinteg kiçig körtle urı. ➡ Cesur, sağlıklı sizin gibi genç, yakışıklı bir delikanlı. Kaşgarlı Mahmud - Divanü Lügati't Türk Ortak değerlerimiz 'sevgi' TÜRKMEN TÜRKÇESİ Yiğit - Edermen 🔹 Güneybatı Türk lehçelerinde bulunan Türkmen lehçesi, Oğuz Türkçesinin önemli bir kolunu teşkil etmektedir. Bu lehçe her ne kadar Türkiye Türkçesine benzerliği ile dikkat çekse de farklı kelimeleri de bünyesinde barındırır. 🔹 Örneğin 'yiğit' sözcüğü Türkmen Türkçesinde 'edermen, gahrimen' ifadeleri karşılamaktadır. ➡ Şatlık üçin öleni, AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Yiğit - İgid 🔹 Oğuz Türkçesinin bir diğer önemli temsilcisi olan Azerbaycan Türkçesinde, Türkiye Türkçesi ile ortak pek çok kelime bulunmaktadır. 🔹 Fakat 'yiğit' sözcüğü Azerbaycan Türkçesinde oldukça farklıdır. Bu lehçede yiğit kelimesi, 'igid' olarak karşımıza çıkmaktadır. Sözcüğün başındaki /y/ harfi düşer ve kelimenin sonundaki /t/değişimine uğrar. ➡ Dualarımız seninledir iğid Azerbaycan Esgeri Allah'u Teala ğücune ğüç qatsın. ➡ Dualarımız seninledir yiğit Azerbaycan askeri, Allahu Teala gücüne güç katsın. Azerbaycan Türkçesi dua örneği Ortak değerlerimiz 'baba' GAGAVUZ TÜRKÇESİ Yiğit - İit 🔹 Gagavuzlar, Türkiyenin kuzeybatı kısmında kalan Romanya ve Maldova topraklarında yaşamlarını sürdüren Oğuz Türkleridir. Konuşma dili olarak Türkiye Türkçesine oldukça yakındır. 🔹 Gagavuz Türkçesinde 'yiğit' sözcüğünü, 'iit' ifadesi karşılamaktadır. Kelime başındaki /y/ düşmüş ve kelime ortasındaki /ğ/ konuşma dilinde ile kaybolmuştur. ➡ Yıllar geçiy, çocuklar büyüy. Kız hanım, oğlan iit oluy. ➡ Yıllar geçmiş. Çocuklar büyümüş. Kız hanım, oğlanları yiğit olmuş. Gagavuz halk destanından bir örnek Eski Türkçe aile sözlüğü ÖZBEK TÜRKÇESİ Yiğit - Yiğit/Ba'tır 🔹 Güneybatı Türk lehçelerinden sonra rotayı güneydoğu Türk lehçelerine çeviriyoruz. Bu grupta iki büyük lehçe bulunmaktadır. Bunlardan ilkini Özbek Türkçesi temsil etmektedir. 🔹 Bu Türkçede çoğu lehçede de olduğu gibi 'yiğit' sözcüğünü 'yigit' ifadesi karşılamaktadır. Burada sadece kelime ortasında ğ>g değişimi gözlemlenir. Aynı zamanda bu kelime yerine 'ba'tır' sözcüğü de yaygın olarak kullanılır. ➡ Yigit atge kuşnifi sevalini, padşa şu sevalge cevab tapib kelişni buyurgenini, bolmase başini alacagini aytib baribdi. ➡ Yiğit, ata kuşun sorusunu söylemiş, padişahın bu soruya cevap bulmasını emrettiğini, yoksa kellesini alacağını söylemiş. Kence Batır - Küçük Bahadır Destanı Türk lehçelerinde ortak kelime 'anne' UYGUR TÜRKÇESİ Yiğit - Jigit/Batur 🔹 Güneydoğu Türk lehçelerinden birini de Uygur Türkçesi temsil etmektedir. Bu lehçede Eski Türkçeden alınmış sözcükler bulunmaktadır. 🔹 Örneğin 'yiğit' sözcüğü bu lehçede 'jigit' olarak karşılık bulmaktadır. Kelime başındaki /y/ sözcüğü /j/ harfine dönmektedir. Kelime ortasındaki /ğ/ harfi de /g/ harfine evrilir. Bunun yanı sıra 'batur' sözcüğü de yiğit manasına gelmektedir. ➡ Jigitliq nahxalarni köp çirayliġirak. ➡ Yiğitlik şarkıları çok güzel. Türk lehçelerinde 'Ramazan' KAZAK TÜRKÇESİ Yiğit - Jigit/Batır 🔹 Kuzeybatı Türk lehçelerinin belki de en yaygın olanı Kazak Türkçesidir. Bu lehçe, Eski Türkçe sözcükleri diğerlerinde olduğu gibi bünyesinde barındırmaktadır. 🔹 Bu lehçede 'yiğit' sözcüğünü 'jigit' karşılar. Kazak Türkçesinin morfolojik özelliklerinden biri de kelime başı /y/ harfinin /j/'ye dönüşmesidir. ➡ Kökpar tarttı jigitter, Jurttıñ böri jaqsılıqtan ümitker. ➡ Kökpar oynayan yiğitler, oyuna yurdun kurdu gibi istekli. Türk lehçelerinde selamlaşma - I KIRGIZ TÜRKÇESİ Yiğit - Batır/Cigit 🔹 Kuzeybatı yani Kıpçak Türklerinden olan Kırgızlar, Türk lehçelerinde morfolojik farklılığın bariz görüldüğü Türkçelerden biridir. Bu lehçe, Kazak Türkçesine benzerliği bilinmektedir. 🔹 Kırgız Türkçesi'nde 'yiğit' sözcüğünü 'cigit' ifadesi karşılamaktadır. Aynı zamanda daha çok 'kahraman' manasına da gelen 'batır' sözcüğü de kullanılır. ➡ Cakşı kız cakadagı kunduz, cakşı cigit köktögü cıldız. ➡ İyi kız yakadaki samur, iyi yiğit gökteki yıldız. Kırgız Türkçesi atasözü Ortak değerlerimiz 'baba' TATAR TÜRKÇESİ Yiğit - Yigit/Batır 🔹 Kıpçak Türkçesinin en kuzeyde kalan lehçelerinden biri olan ve iki kola ayrılan Tatar Türkçesi, kuzeybatı Türk lehçeleri grubunda yer almaktadır. 🔹 Tatar lehçesinde 'yiğit' sözcüğü 'yigit veya batır' keliemeleri karşılamaktadır. ➡ İr yigit üyde tuvar, yavda ülir. ➡ Er yiğit evde doğar, savaşta ölür. Kazan Tatar Türkçesi atasözü Ortak değerlerimiz 'vatan' BAŞKURT TÜRKÇESİ Yiğit - Yiğit/Batır 🔹 Tatar Türklerine komşu olan Başkurt Türkleri, Rusya Federasyonu içinde özerk bir cumhuriyettir. Bu lehçede Eski Türkçe kelimeler bulunmaktadır. 🔹 Örneğin Başkurt Türkçesinde 'yiğit' sözcüğü Türkiye Türkçesindeki gibidir yani kullanımı aynıdır. ➡ Zayatülak matur bulıv menan berga bala saktan uk batır za bulğan. Uyın uynağanda ızğış-falan sıkha, üz tisterzaren kıyratıp alıp barır ine, ti. ➡ Zayatülek, yakışıklı olmasının yanında daha çocuk yaşından itibaren kahraman da olmuş. Oyun oynarken kavga filan çıksa, akranlarını vurup dövermiş. Türk lehçelerinde 'afet, felaket'