Türkçenin en zengin sözlüğü Mukaddimetü'l-edeb'te yer alan kavramlar

Dutunmak: Sabır könglinge kemişdi anıng Tangrı dutunmaknı 📌 Mukaddimetü'l-edeb, tefsir, hadis, tefsir, kelâm, dil ve edebiyat âlimi Zemahşerî'nin Arapça öğrenmek isteyen Hârizmşahlar Devleti Hükümdarı için kaleme aldığı Arapça kelimelerle kısa cümlelerden oluşan bir sözlüktür. Bu pratik sözlük, isimler, fiiller, harfler, isim çekimi ve fiil çekimi olmak üzere beş bölüme ayrılır. Yıgaksız: Helal Halal kıldı haramnı, yıgaksız kıldı yıgaklunı 📌 Eserin yazılma sürecini yazar Zemahşeri bu eserın ön sözünde şöyle anlattı: 'Harizmşah Atsız bana mübarek emriyle, ki daha da yücelsin, kendisinin zengin saray kütüphanesi için dil öğrenimiğle ilgili bir nüsha yazmamı emretti. Ben de onun bu emrine uyarak bu kitabı ona ithaf ettim. Ben bu kitabın bütün kalplerde büyük hevesle kabul görmesini ve tüm memleketlerde ve taraflarda yayılarak Atsız'ın yüce adının her zaman, her yerde ve tüm dillerde zikir edilmesini maksat edindim.' 🔊 Fikriyat'ın podcast uygulaması için tıklayın. İktülegen: Rab Kodmadı seni iktülegeni üleşü saldı anlar üze malnı 📌 Sözlükte isimler, konularına göre sıralanır. Bu bölüm, eserin dörtte birini oluşturacak yoğunluktadır. Eserin asıl üzerinde durduğu konu fiillerdir. Bu bölümde fiiller Arapça fiil kalıpları olan bablara bölünür, her babda da fiiller, yapısına ve Arapça alfabetik sıraya göre dizilmiş ve mastarları da verilmiştir. Kulluk töresi: Din süzük kıldı Tangrıga kulluk töresin 📌 İsimler bölümü şu konulardaki kelimeleri içerir: Zaman kavramları, gökyüzü, yeryüzü, madenler, yollar ve yolculuklar, su ve sularda yaşayan varlıklar, bitkiler, çiçekler, tarım, meyve ve sebzeler, yerleşim birimleri, canlı varlıklar ve çeşitli soyut kavramlar, dinî terimler, zanaatlar, meslekler ve bunlarla ilgili aletler, eczahane ve bakkaliye nesneleri, yemekler, giyim kuşam, sayılar, at ve silâhlar, evcil ve yabani hayvanlar, kuşlar, renk isimleri. Okug: Dua amin tedi anıng okugınga 📌 Mukaddimetü'l-edeb, Kahmud Kaşgarlı'nın Divanü lügati't-türk eserinden sonra bünyesinde en çok eski Türkçe sözcükleri barındıran ikinci dil hazinesidir. 🔍 Fikriyat Sözlük'ten az bilinen 40 kelime Orlagucı: Müezzin Namazga ündedi orlagucı, bangladı müezzin 📌 Sözlükte Arapça kelimeler sayıca Farsça ve Türkçe kelimelerden çoktur. Bunun asıl sebebi ise, bazen Arapça bir kelimenin tam manasını ifade eden sözlerin bulunmamasıdır. Üngme: Mezar Üngmesin üngeri berdi ölüğe 📌 Mukaddimedü'l-edeb'in yazmalarının çoğunda Arapça olan metnin satır altlarında tercümeler bulunur. Yunug: Abdest Yunug bozar iş kıldı er 📌 Zemahşeri, Mukaddimetü'l Edeb'in önsözünde bu kitabın bir nüshasını Harizmşah Atsız'ın kendisine verdiği bir emirle yazdığını, Atsız'ın yüce adının her zaman, her yerde ve bütün dillerde anılmasını istediğini kaydeder. Burada 'bütün diller' ifadesiyle o devirde ilim dili olan Arapça yanında Harizm bölgesinde bilinen Türkçe, Farsça ve Hârizmceyi de kasteder. 🔍Fikriyat Sözlük'ten az bilinen Osmanlıca kelimeler Yek: Şeytan Bozdı anıng ʿaklını yek, telve kıldı anı 📌 Mukaddimedü'l-edeb'i kaleme alan Zemahşeri, Arap dili ve edebiyatına dair çalışmaları ile tanınan çok yönlü bir alimdi. 'Fahr-i Hârizm' yani Harezm bölgesinin övünç kaynağı olarak anılan alim, eserlerinin hemen tamamını Arapça kaleme aldı. Öyle ki eserleriyle bu dile hizmet etmeyi şeref saydı. Yazuk: Günah Yazuk sınsıkdı andın 📌 Zemahşerî'nın tanındığı eserlerden biri de el-Keşşâf adlı tefsiriydi. Dirayet tefsiri alanında eşsiz kabul edilen bu eserin mukaddimesinde Kur'an'ı yorumlamanın zor bir iş olduğunu söyleyen Zemahşerî'ye göre bu işi yapacak kişinin öncelikle Arap dili ve belagatındaki meânî ve beyân ilimlerini çok iyi bilmesi, bunun yanında diğer ilimlerde de geniş birikiminin bulunması ve zihnî melekelerinin güçlü olması gerekir. Sıgıt: Yas Sıgıt tonı keddi tişi 📌 Gençlik yıllarında soğuk havada kalarak, bir ayağını üşüttü. Bundan dolayı dizinden kesilmesine hayatı boyunca takma ayakla, topal olarak yürümek zorunda kaldı. Izğar: Nem, yaş Çüridi ızğardın nerse; çüridi ızğardın 📌 Zemahşeri'nin dil bilim alanındaki başarılarından ve Arapçaya olan hakimiyetinden dolayı bir gün Ebu Kubeys Dağı'na çıkarak Arap kabilelerine hitaben: 'Babalarınızın, dedelerinizin dilini gelin benden öğrenin' dediği de rivayet edilir. Cirimsimük: Mendil, avlu Eliğin sildi iş destarhanğa, cirimsimük sarındı ya el sürtti 📌 Mukaddimetü'l- edebin yazma nüshaları Türkiye, Mısır, Birleik Arap Emirlikleri, İran, Hindistan, Almanya, İngiltere, Fransa, Hollanda ve Özbekistan kütüphanelerinde muhafaza edilir. Çındar: Gerdanlık, kolye Çındarurdı anga, tösikkemişi berdi anga 📌 Eser, binlerce Arapça, Farsça, Türkçe ve Moğolca kelimeleri barındırmasından dolayı hazine değerindedir. Türk dillerinde artık kullanılmayan ve manası belirsiz olan çok sayıda nadir kelimelerde bulunur. Bu yönüyle de dil tarihi açısından oldukça önemlidir. Ik: Su yüzüne çıkmak, yüzeye gelmek Iktıbalık suw üze Sübse: Süpürge Bu sübse Tığ: Yumuşak Tığ boldı Yarguç: El değirmeni Yarguç bile yardı daneni, yardı buğdaynı yarguçak birle

Türkçenin en zengin sözlüğü​ Mukaddimetü'l-edeb'te yer alan kavramlar

DUTUNMAK

Türkçenin en zengin sözlüğü Mukaddimetü'l-edeb'te yer alan kavramlar