Üç ayların edebiyatımızdaki yansımaları

🔸 İslam dünyasının, her yıl maneviyatını tazelediği mübarek Üç aylar, asırlardır Müslümanların hayatında önemli ve müstesna bir mevkiye sahiptir. 🔸 Üç aylar, Osmanlı toplumunun dini ve kültürel hayatında önemli bir noktada. Dönemin şairleri de bu mukaddes ayları, kandilleri ve özel gecelerin manevi atmosferini şiirlerine taşıyarak edebiyatımıza büyük katkı sağlar. Sultan Süleyman'dan Sultanlar Sultanı'na 🔸 Recep, Şaban ve Ramazan aylarından oluşan Üç aylar, kandiller, özel gün ve geceler, divan şairleri tarafından kimi zaman edebi bir tür olarak karşımıza çıkmış kimi zamansa şiirlerin içerisinde imge olarak geçmiştir. 🔸 Osmanlı toplum hayatını derinden etkileyen Üç aylar ile ilgili yazılan eserler, okunmanın yanında farklı makamlarda bestelenerek kandil geceleri okunmuştur. 🔸 Regaib, Miraç, Berat Kandilleri ve Kadir Gecesi'nin bulunduğu faziletli dönem ile ilglili Efendimiz Hz. Muhammed (SAV), 'Allah'ım! Recep ve Şaban'ı bize mübarek kıl ve bizi Ramazan'a ulaştır.' şeklinde dua ederdi. 🔸 Peygamber Efendimizin (SAV), dualarına konu olan, kavuşma muştusu ile yaşadığı Üç aylar, divan şairleri vesilesi ile edebiyatımız içinde kendisine yer buldu. Sultan II. Bayezid'in peygamber sevgisi Regaibiyye 🔸 Receb, hicri takvime göre yedinci aydır. Receb ayının ilk perşembesini cumaya bağlayan gece ise üç ayların habercisi olan Regaib Kandili'dir. Bu mübarek gece, Türk- İslam kültüründe ibadethanelerde özel programlarla kutlanır. Regaib ne demek? Sözlükte 'kendisine rağbet edilen şey, bol ve değerli bağış' anlamındaki ragibe kelimesinin çoğuludur. Regaib, hadis ve fıkıh kaynaklarında 'bol sevap ve mükafat, faziletli amel' manalarında kullanılır. 🔸 Regaib gecesi için mevlide benzer manzumeler yazılmıştır ve bunların bir kısmı kandil gecesinde okunmak üzere bestelenmiştir. Bu manzumelere Regaibiyye adı enilir. 🔸 Mesnevi nazım şeklinin sıklıkla kullanıldığı regaibiyyelerin bazılarında ise kıta, ilahi, gazel ve kaside gibi şekillerin tercih edildiği görülür. Sultan II. Mustafa'nın Resul-i Ekrem'e sevgisi 🔸 Regaibiyye türünün içeriğinde Peygamberimizin (SAV) anne ve babasının ahlaki özellikleri, evlilikleri ve Efendimizin (SAV) ana rahmine düşmesinin kainat için nasıl büyük bir rahmet olduğu anlatılır. 🔸 Klasik edebiyatımızda Regaibiyye örneklerine çok az rastlanır. Öyle ki bilinen Regaibiyyeler; Salahi, Arif Süleyman, Üsküdarlı Safi ve Mehmed Fevzi Efendi'ye ait nadir örneklerdir. 🔸 Regaibiyyelerle ilgili bilinen ilk örnek Salahi'nin Matlau'l-Fecr adlı eseridir. 🔸 Salahi'nin Matla'u'l-Fecr adlı Regaibiyyesi'nden örnekler: 'Dinle ey cûyende-i sırr-ı HüdâMest-i aşk olup ne söyler bu gedâ' Miraciyye 🔸 Receb ayının 27. gecesi olan Mirac, 'yukarı çıkmak, yükselmek' denilen uruc kökünden türer ve terim olarak Hz. Peygamber'in (SAV) Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksa'ya, oradan da göğe yükselişini ifade eder. 🔸 Mahşerde insanların ilk sorguya çekileceği ibadet olan namazın farz kılındığı gece olan Mirac, müminler için oldukça faziletli bir gecedir. 🔸 Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçen Hz. Peygamber'in (SAV) Mirac hadisesinin, etkileri edebiyatımıza da yansımış ve Miraciyye türünü ortaya çıkarmıştır. Miraciyyeler, edebiyatımızın yaygın türleri arasındadır. Bir şair sultan: Avni mahlasıyla Fatih Sultan Mehmet 🔸 Anadoludaki ilk müstakil Miraciyye, 15. yüzyılın başında divan edebiyatının kurucularından Ahmedi tarafından kaleme alınmıştır. ↪ Tahkik-i Mi'râc-ı Resûl başlığını taşıyan eser, 497 beyittir. 🔸 Miraciyye türünün en tanınmış örneklerinden olan Miracü'n-Nebi, Nayi Osman Dede tarafından Mirac kandillerinde okunmak üzere kaleme alınmış ve bestelenmiştir. Mİ'RÂCÜ'N-NEBÎ (SAV) Hak ta'âlâ bir tecellî kıldı tâ Berat ve Kadir geceleri 🔸 Şaban ayının on beşinci gecesinde idrak edilen Berat Kandili aynı zamanda 'Leyle-i Berat' olarak da bilinir. Berat Gecesi, Kuran-ı Kerim'in Levh-i Mahfuz'dan dünya semasına indirildiği gece olarak şöhret bulur ayrıca bu olaya inzal denir. 🔸 Kadir Gecesi'nde ise Kur'an-ı Kerim, Hz. Peygambere (SAV) ilk kez ve parça parça indirilmeye başlanmıştır. Bu olaya da tenzil denir. Divan şairlerinden beyitler 🔸 Müslümanlar için çok önemli bir gece olan Berat, divan şiirine metaforik anlamlarıyla yansımıştır. Zat ileyem sıfat ile Kadr Berat ile Ol gece meğer Kadr u Berat idi mukarrer Ramazan-ı Şerif 🔸 Kameri ayların sonuncusu olan Ramazan'da insanlığa hidayet rehberi Kur'an-ı Kerim indirilmiş, hem nefsi terbiyemizi sağlayan hem de birlik ve beraberliğimizi kuvvetlendiren oruç ibadeti farz kılınmıştır. 🔸 'On bir ayın sultanı' olarak adlandırılan Ramazan, Osmanlı kültürel hayatında önemli bir yere sahipti. Hatta öyle ki Ramazan ile ilgili yazılan şiirler ayrı bir edebiyat türü oluşturacak mahiyetteydi. Ramazaniyye 🔸 Ramazaniyyeler, divan şiirinde Ramazan'ı konu edinen manzumelere verilen isimdir. Kültürel ve toplumsal hayatımıza bir canlılık kazandıran Ramazan ayında Osmanlı döneminde padişahlara kasideler sunulur, her türlü geleneğin yer aldığı ramazaniyyeler okunurdu. Âşıklara eydin salâ Kadir Gecesi 🔸 Kur'an-ı Kerim'in indirilmeye başlandığı günü temsil eden Kadir Gecesi, toplumsal hayat içinde yer edinen en mukaddes zamanlardandır. 🔸 İslami kültürün yoğun biçimde varlığını sürdürdüğü Osmanlı döneminde şairler 'Bin aydan daha hayırlıdır' ayetleriyle kutsiyeti tescillenen böylesine bir geceye kayıtsız kalmamışlardır. 🔸 Yaratıcının merhamet kapısının sonuna kadar açıldığı Kadir Gecesi, divan şiirinde 'Leyle-i Kadr' olarak yer almıştır. Aşıkların sevgiliye kavuştuğu gece Kadir Gecesi'dir. Kadir Gecesi şiirleri 💠 Kaşların zülf-i perişanın altında gören 💠 Seher-i ıyd celî maşrık -ı ruhsârında