Yahya Kemal Beyatlı'nın kaleminden Aziz İstanbul

💠 İklimden anlayan gerçek ve hassas bir sanatkâr, İstanbul'un eski semtlerinden herhangi birini, meselâ: Kocamustafapaşa semtini, yahut Eyüb'ü, yahut Üsküdar'ı, yahut da Boğaziçi'nin henüz millî hüviyetini muhafaza eden herhangi bir köyünü seyredince kat'î bir hüküm vererek, der ki : 'Bu halk bu iklimde ezelden beri sâkindir ve bu iklime bu mimarîden ve bu halktan başka unsurlar yaraşmaz.' Yahya Kemal Beyatlı 💠 Türkler İstanbul'u, 1453'te, Bizans'tan bir virane hâlinde tevarüs ettiler. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Boğaziçi, Bizans zamanında yoktu. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Bizim Rumeli'de duruşumuz, burada kendi milletimizin bulunmasındandır. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Türk İstanbul ise gözleri en ziyade kamaştırmış ve gönüllere en ziyade yerleşmiş bir şehirdir. Türkiye Türklerinin yeryüzünde başka bir eseri olmasaydı; tek başına, yalnız bu eser şeref namına yeterdi. Yahya Kemal Beyatlı 💠 28 Mayıs'ı 29 Mayıs'a bağlayan gece yarısından sonra, kıyamet kopar gibi bir velvele koptu; bütün ordu surların üstüne atıldı. Şehitleri üst üste yığarak surun üzerine çıkmak isteyen cengâverler görülüyordu. Mübarek adı ve güzel hatırası bize güzel gelen Ulubatlı Hasan bunlardan biridir. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Fetihten sonra İstanbul'un imarı hemen başladı. O devirde harp ne kadar sürekli olmuşsa imar da o kadar sürekli olmuştur. Bursa'yı ve Edirne'yi Türk üslûbunda ortaya çıkaran imar kudreti bu defa İstanbul'da göründü. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Bir semtin esası olan cami yalnız bir tek binadan ibaret olan ibadet yeri değildi; o camii vakfedenin devrini gösterir bir manzumeydi; camiin yanında medrese, imaret, tâbhâne, hamam, mektep, muvakkithane, camiin mihrap tarafında vakfedenin türbesi, akrabası ve yakınlarının gömüldüğü mezarlık... Hâsılı bütün şekliyle, vakfedenin adını taşıyan ve devrini temsil eden bir levhaydı. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Yüzlerce sene vakıflara bezenecek olan İstanbul'da, fetihten sonra, millî mimarî yeni bir merhaleye girmişti: Millî mimarî artık müminleri bir tek kubbe altına almaya çalışıyordu. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Bir mimarî edebiyat ve tarihimiz olmadığı için eski Sinan, Ayas, Hayreddin, Kemaleddin gibi şerefli mimarlarımızı, karışık rivayetler yüzünden, hayal meyal biliyoruz. Cetlerimiz yalnız mimarîde değil, her şeyde, dâhiyâne yapmasını bilmişler, lâkin yazmasını unutmuşlar. Bu bizim feci bir talihsizliğimizdir. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Daha elli sene evveline kadar İstanbul, Eyüb, Üsküdar ve Boğaziçi semtleri yeryüzünde görülmüş semtlerin en güzelleriydi; her biri diğerinden başka, kendine benzer, şekli ve havası birbirinden çok farklı semtlerdi. Bir semtten diğerine geçerken, bir yıldızdan bir yıldıza geçmiş kadar başkalık duyulurdu. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Uhrevî olsun, dünyevî olsun, bütün bu semtlerin mimarileri gayet basitti: ahşaptı. Yahya Kemal Beyatlı 💠 İstanbul için, fetihten bir sene evvel şehit düşen Mahmud Çelebi ve onun gibi şehitlerin taşları dursalar, onların yerine bizim gibi fâniler fenâ-yâb olsalar, daha iyi olurdu. Çünkü o taşlar Türk nesillerine bizlerden fazla hayat verebilirler. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Medeniyetin mıknatısı İstanbul'da idi. Bütün mücavir milletleri kendine doğru çekiyordu. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Bu gece, bu saat, ben burada bu satırları yazarken Hırka-i Saâdet Dairesi'nde Kur'ân okunuyor! Siz bu saat benim bu satırlarımı okurken Hırka-i Saâdet Dairesi'nde Kur'ân okunuyor! Tam dört yüz seneden beri de böyle fasılasız okunmuş. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Hilâfet makarrı olan İstanbul'da böyle bir makamın yanında dört asırdır durmamış bir Kur'ân sesi olduğunu bilmezdim. Nice Türkler, hattâ nice İstanbullular da hâlâ bilmezler. Bu sarayın içinde dört yüz seneden beri olmuş ihtilâller, hal'ler; kıtaller bu Kur'ân sesini bir an susturamamış. Bu hâdiseyi idrak ettikten sonra İstanbul'dan niçin çıkarılamıyoruz? Bu şüpheyi halleder gibi oldum. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Gezintilerimde bir hakikat keşfettim. Bu devletin iki manevi temeli vardır: Fâtih'in Ayasofya minaresinden okuttuğu ezan ki hâlâ okunuyor! Selim'in Hırka-i Saâdet önünde okuttuğu Kur'ân ki hâlâ okunuyor! Yahya Kemal Beyatlı 💠 Ah! Büyük cetlerimiz! Onlar da Galata, Beyoğlu gibi Frenk semtlerinde yerleşirlerdi, fakat yerleştikleri mahallede müslümanlığın nuru belirir, beş vakitte ezan işitilir, asmalı minare, gölgeli mescit peyda olur, sokak köşesinde bir türbenin kandili uyanır, hâsılı o toprağın o köşesi imana gelirdi. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Biz ki minareler ve ağaçlar arasında ezan seslerini işiterek büyüdük. O mübarek muhitten çok sonra ayrıldık, biz böyle bir sabah namazında anne millete tekrar dönebiliriz. Fakat minaresiz ve ezansız semtlerde doğan, Frenk terbiyesiyle yetişen Tük çocukları dönecekleri yeri hatırlayamayacaklar! Yahya Kemal Beyatlı 💠 Her hâlde yine Frenk ressamları, 18. asır ressamlarının çizdiği Boğaziçi manzaraları gelecek nesillere diyecek ki: Bu sahillerde antrepolardan evvel bir cennet vardı. Yahya Kemal Beyatlı 💠 İstanbul'un daha yüz sene evvel bütün kalıbı, kıyafeti ile bir Türk şehri idi. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Bu gidişle bütün İstanbul Yüksek Kaldırım gibi müstekreh bir bina kümesi olacak, bunun sebebini yalnız yangınlarda; artık imar edecek kudrette olmadığımızı yoksullukta değil, biraz da yeniye olan iptilâmızda aramalı. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Şişli'de gündüz ramazan hissedilmiyor. Yahya Kemal Beyatlı 💠 Eyüb'ü sabah, öğle ve akşam saatlerinde, kandil günlerinde görmüştüm. Fakat gece uhrevî bir âlemmiş. Yahya Kemal Beyatlı