Yazar ve şairlerimizin en yakın dostu kediler

📌 Edebiyatımızın önde gelen isimlerinden Tanpınar'ın fotoğraflarından bir tanesi vardır ki görüldüğü anda hemen yüzlerde bir tebessüm oluşturur. Tedirgin mi yoksa mutlu mu olduğunu tam olarak kavrayamadığımız Tanpınar, kara kedisiyle objektiflerin karşısında! Tanpınar'ın gözleri ışığın azizliğiyle kısılmış; öte yandan kara kedisinin gözleri parıl parıl parlıyor… AHMET HAMDİ TANPINAR KİMDİR? 📌 Sahiplerinden büyük ilgi ve sevgi gören kediler üzerine söz söyleme sanatı asırlar öncesine uzanıyor. Kediler, Mark Twain, Ernest Hemingway, Charles Dickens'dan tutun da Pablo Neruda'ya kadar dünya edebiyatında baş tacı olarak tutulmuş. Nobel'i reddeden Jean Paul Sartre 'Hiçlik' olarak adlandırmış çok sevdiği kedisini, Leonardo da Vinci ise 'doğanın baş yapıtı' şeklinde tanımlamış… Edebiyatımıza gelecek olursak; ünlü yazar ve şairlere eşlik eden bu şanslı varlıklar sevdiğimiz eserlere bizden önce tanıklık etmişe benziyor! Sessiz ve bilge tavırlarıyla yazarlara ilham olan kedilere öncelikle divan edebiyatı üzerinden bakalım. Avrupalı seyyahları şaşırtan Osmanlı'daki hayvan sevgisi 📌 Osmanlı şiirinde hayvanları konu edinen ve niteliklerini öven kasideler ve müstakil türler yer alır. Eski edebiyatımızın kedi severleri Hırrename isimli türle şiirler kaleme almış. Türün en önemli temsilcisi 16. yüzyılda çok sevdiği kedisinin ölümü üzerine mizahi bir üslupla Mersiye-yi Gurbe'yi yazan 2. Bayezid devri şairi Meali'dir. 'Çıkdun elden n'edelüm ansızun eyvâh pisi 📌 İslam'ın kabulü sonrasında yazılan eserlerde hayvanların kullanılması kimi zaman hiciv kimi zamansa öğütleri içeren sembolik anlatımın bir aracı olmuş. Kelile ve Dimme, Mantıku't-Tayr gibi eserler bunlara verilebilecek örneklerden. Bu sebeple Hırrenameler de genellikle eleştiri, hiciv ve öğüt türünde oluşturulmuş eserler olarak karşımıza çıkıyor. ➡ 'Kırk yıllık Kani olur mu Yani' sözüyle tanıdığımız 18. Yüzyıl şairlerinden Ebubekir Kani Efendi de Hırrename kaleme alan şairlerimizden. Bir kedinin ağzından sahibine mektup tarzında yazılmış bu eser, 'Tekir binti Pamuk' imzasını taşıyor. EBUBEKİR KANİ EFENDİ KİMDİR? 📌 Aslen Tokatlı olan Ebubekir Kani Efendi, mizah üstadı olarak nam salmıştır. Edebiyat dünyasında şiirlerinden çok düz yazılarıyla tanınır. Osmanlı'nın süslü nesrinin en önemli örneklerini vermiştir. Peygamber için yazdığı na'tlar dışında hemen bütün eserlerinde nükte, hiciv ve hezlden izler mevcuttur. 📌 19. asır Tanzimat dönemi şairlerinden Namık Kemal, Meali'nin mersiyesinden çok etkilenmiş ve Hırrenamelerin hiciv işlevinden yararlanmak için bir eser kaleme almış. Osmanlı sadrazamlarından Mahmut Nedim Paşa'yı hicvettiği bu eser, Meali'nin şiirleriyle aynı vezin ve redifle yazılmasından ötürü nazire özelliği taşıyor. 'Kedimin her gece böbrekle dolardı sepeti 📌 Edebiyatımızda modern Türk hikayesini Küçük Şeyler hikayesiyle başlatan Samipaşazade Sezai, eserinde kedilere de yer vermiş. Kediler, Küçük Şeyler'de de günümüzdeki gibi mizahın unsuru olmaktan bir türlü kurtulamıyor. Ama bu sefer evdeki kedilerin egemenliğiyle sokaklara sığınan bir kahramanımız var! Nitekim hikayede otuz sene eşine refakat eden adam, kendisi yerine kedilerin tercih edilmesinin kederini yaşıyor. Kediler, hikayede iktidar değişiminde baş rolü üstleniyor… SAMİPAŞAZADE SEZAİ KİMDİR? 📌 Edebiyatımızın farklı simalarından biri olan Tevfik Fikret'in kedileri konu edinen Zerişte'si en dikkat çeken şiirlerden… Servet-i Fünun melankolisinden nasibi alan Zerişte, Fikret'in çocukluk yıllarındaki kedisinin ismini taşıyor. Kedisi tarafından tırmalanmak şiirdeki sesin kaderi olmuş gibidir fakat yine de kedisini sevmeyi bırakamaz...Tevfik Fikret sanatındaki bireysel dönemi çağrıştıran bu şiir, şairin hassas kalbine de ışık tutuyor. 'Yaz aşkına dair,' dediniz… İşte : çocukken 📌 Akşam şairimiz Ahmet Haşim mizahi unsurlarla örülü göz ardı edilmiş nesirleriyle bizleri farklı iklimlere götürmeyi başaran edebiyatçılarımızdan. Eserlerini incelediğimiz vakit Haşim'in en hayvansever şairlerden biri olduğu hemen gözümüze çarpar. Tanpınar Haşim'in sahip olduğu kedilerden şu şekilde bahseder: 🔎 'Hemen her gidişte günün yeni bir vak'asile karşılaşırdık. Haşim kendine kızar, birkaç çocuk ile beraber onu kovar. O gün matrud kedinin bütün huysuzluklarını dinlerdiniz. Ertesi gün aynı kediyi ayaklarınıza sürünür görünce izahat verirdi: 'Barıştık'. İki gün sonra vak'a hizmetcisiyle tekrarlanırdı. Hayvanları çok sever ve onlara kıyamazdı. 'Evime canlı giren tavuk, kendi kendine ölmeğe mahkumdur' derdi ve sonra bir tavuk için bu kendi kendine ölmeği pek hazin bulmuş olacak ki 'Bîçâre' diye acırdı' 📌 Haşim, hayvan deneylerine karşı duyduğu üzüntüyü ise Kedi Mezbahası adlı yazısında şu şekilde yer verir: 'Kestiğiniz hayvanların akan kanları karşısında kalbiniz hiçbir acı duymuyor mu? 'Hayır' Hissiz bir medeniyet terbiyesiyle karşı karşıyaydım. Ürkerek gözlerimi kapadım.' 📌 Haşim aynı zamanda yalnızlığını kediyle paylaşan şairlerimizden. Nitekim 'Kedi' başlıklı yazısında 'İnsandan kaçan muhabbetin ilticagâhı ancak hâlis hayvan olabilir. Onun için kedi muhabbetinin bir mânâsı vardır' cümlelerini kurar. AHMET HAŞİM KİMDİR? 📌 Edebiyatımızda Fatih-Harbiye, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Yalnızız ve Cingöz Recai isimli kitaplarda tanınan Peyami Safa'nın kedilere olan bakışı da yine 'Doğu- Batı' medeniyetleri çerçevesinden… Medeniyetimizdeki son yüzyıllarda yaşadığımız toplumsal ikilemi en canlı manzaralarla ortaya koyan Safa, Fatih- Harbiye isimli romanda baş kahraman Neriman'ın ağzından kedileri şöyle tanıtır: 'Neriman düşündü ve bir anda Şarklıların kedileri, Garplıların köpekleri niçin bu kadar sevdiğini anladı. Hristiyan evlerinde köpek, Müslüman evlerinde kedi bolluğu şundandı: Şarklılar kediye, Garplılar köpeğe benziyorlar! Kedi yer, içer, yatar uyur, doğurur; hayatı hep minder üstünde ve rüya içinde geçer; gözleri bazı uyanıkken bile rüya görüyormuş gibidir; lâpacı, tembel ve hayalperest mahluk, çalışmayı hiç sevmez. Köpek diri, çevik, atılgandır. İşe yarar, birçok işe yarar. Uyurken bile uyanıktır. En küçük sesleri bile duyar, sıçrar bağırır...' PEYAMİ SAFA KİMDİR? 📌 Bütün roman boyunca Batılı bir yaşama özenen fakat romanın sonunda Doğu medeniyetinin değerini anlayan Neriman babasına bu benzetmesini açtığında Faiz Bey, şöyle nefis bir cevapla karşılık verir: 'Acaba her oturan adam tenbel, her koşan adam çalışkan mıdır? Kimi adam vardır ki sabahtan akşama kadar oturur ve düşünür. Onun bir hazine-i efkârı vardır, yani fikir cihetinden zengindir; kimi adam da vardır ki sabahtan akşama kadar ayak üstü çalışır, mesela bir rençber, fakat yaptığı iş dört tuğlayı üstüste koymaktan ibarettir. Evvelki insan tenbel görünür velâkin çalışkandır, diğer insan çalışkan görünür velâkin yaptığı sudandır. Zira birisi maneviyat ile, zihin gayretiyle yapılan iştir; öbürü vücut ile, bedenle yapılan iştir. Maneviyat daima daha âlidir, vücut sefildir. Yapılan işlerin farkı da bundandır.' Görüldüğü üzere Peyami Safa, kedi ve köpek imgesini romanının temasını ve tezini aşikar kılacak şekilde oluşturmuş. 📌 Kedileri dizelerine taşıyan bir diğer şairimiz ise edebiyatımızın usta kalemi Necip Fazıl. Ünlü şair 'Sayıklama' isimli şiirine ayak ucunda büzülüp uyuyan kedisinden bahis açmakla başlamış. Kedi ile başlayan şiir, bir kadın özlemiyle sonlanıyor. Şiirde kedi ve kadın imgesi yan yana kullanılmış. Necip Fazıl kullandığı kafiyelerle adeta okuyucuyu bir masal atmosferine sokuyor. Şiirde kedi; mutlak bir huzurun habercisi.. 'Kedim, ayak ucuma büzülmüş, uyumakta; 📌 Kediler, Necip Fazıl'ın dizelerine yansıdığı gibi Nazım Hikmet'in şiirlerinde de karşılığını bulmuş. Nazım Hikmet Masalların Masalı isimli şiirinde Necip Fazıl'da olduğu gibi kediyi öyküsel bir atmosferin ortasına yerleştiriyor. Şairin diğer şiirlerindeki ideolojik örgünün aksine Masalların Masalı, yaşamın ve doğanın güzel ezgisini mırıldanıyor. Doğa büyük bir huzurla yaşamla bütünleşiyor ve bir kedi yine uyuyor… 'Su başında durmuşuz. 📌 Edebiyatımızın muzip ismi Orhan Veli, Süleyman Efendi'nin nasırına şiir yazar da kedilere yazmaz mı? Yazar elbette, hem de kendi tarzından ödün vermeden bambaşka bir bakış açısıyla! 'Ayrı dünyalara ait' sokak kedisi ve ciğerci kedisi üzerinden şiirini kurgulayan Orhan Veli, sosyal sınıf farklılıklarını sembolik bir dille anlatmış. 'Uyuşamayız seninle yollarımız ayrı; 📌 Evler şairimiz Behçet Necatigil de evlerimizin şenliği kedileri şiirlerine konu edinmiş. Fakat ünlü şair, şiirinde kedileri evlerde 'hapis' olarak tanımlarken; bir nevi yalnızlık ve kalabalıkların baş aktörü insan ve kedilerin hikayesini anlatmış… 'Evlerde hapis kediler 📌 Yedi güzel adamın özgün sesi Cahit Zarifoğlu Uyarılan Şair isimli şiirinde kedi ve yalnızlık imgelerini bir arada kullanmış. Doğa ve tabiat unsurlarla örülü şiirde yaşam ve ölüm iç içe adeta dans ediyor. Ve şairlerin sükunet limanları kediler, bir yalnızlığı miyavlayıp duruyor... 'Bakımlı parkların görgülü ağaçları 📌 Edebiyatımızın yaşayan en büyük kalemlerinden biri olan Sezai Karakoç, 'Çocukluğumuz' isimli şiiriyle bizi hatıralarına doğru bir yolculuğa çıkarıyor. Kedi imgesi bu şiirde şairin özlemini duyduğu yıllara ait güzel bir anı olarak karşımızda… 'Kediler mangalın altında uyurdu

Yazar ve şairlerimizin en yakın dostu kediler

TANPINAR VE KARA KEDİSİ