Yunus Emre şair tezkirelerinde neden yer almadı?

Doğum tarihine dair kesin bir bilgi bulunmayan Yunus Emre'nin 13. yüzyılın ortası ile 14. yüzyılın ilk çeyreği arasında Anadolu'da yaşadığı tahmin edilmektedir. Büyük Türk düşünürü, tasavvuf ve halk şairi Yunus Emre, Anadolu'nun manevi mimarlarından sayılmaktadır. Bütün zamanların şairi: Yunus Emre Yaşamı hakkında kesin bilgilere sahip olmasak da son yapılan tetkiklere göre Yunus Emre, Tabduk Emre adlı bir Babai şeyhine intisap ederek muhtelif İslam memleketlerinde gezdikten sonra tekrar Anadolu'ya memleketi olan Sakarya'ya döndü ve orada yaşadı. Daha yaşamında menkıbeleri bütün Anadolu'ya yayılan Türk dilinin büyük halk şairi Yunus, birçok ilahi ve nutuk yazdıktan ve onların halk arasında yayıldığını gördükten sonra 707 tarihini takip eden seneler içinde öldü. Allah Aşkının Şairi: Yunus Emre Millî kültürümüzün temel taşlarından biri olan Yunus Emre hakkında ortaya konan en büyük iddia şairin 'ümmi' olduğu düşüncesiydi. Eski tarihi kaynaklarda ve menkıbelerde Yunus'un 'ümmi' yani okuma yazma bilmeyen bir derviş olduğu sıklıkla vurgulanmıştı. Fakat Yunus hakkında ilk önemli ilmi çalışmayı yapan Fuat Köprülü Türk Edebiyatı Tarihi isimli eserinde bu iddiaları reddetti.Ona göre Yunus, İran edebiyatındaki belagat kaidelerine vakıf olmamakla beraber Mevlana'nın Farsça eserlerine hakimdi ve Anadolu'da yaygın olan tasavvuf felsefesini Mevlana'dan hiçbir surette aşağı kalmayacak şekilde kavrayabilen bu şair, 'harfleri heceleyemeyecek kadar ümmi olamazdı.' Nitekim Yunus'un bir beyiti de tahsil gördüğünü kanıtlar nitelikteydi: 'Dört kitabı ma'nisin okudum tahsil ittüm Her müminin arzuladığı ilahi aşkı anlattığı şiirlerini halk diliyle yazan Yunus Emre, Türkiye Türkçesinin tarihi devresinin ilk safhasını teşkil eden ve 'Eski Anadolu Türkçesi' adı verilen bu şivenin oluşmasında rol oynamakla beraber Türk tasavvuf edebiyatının Anadolu'daki kurucusu olarak da kabul edildi. Yunus Emre Divanı'ndan seçmeler Ümmi olduğu iddia edilen, Türk-İslam halk düşüncesinin en önemli yapı taşlarından Yunus Emre'nin 1307-1308'de yazdığı 'Risaletü'n-Nushiyye' ile vefatının ardından sevenlerinin derlediği şiirlerinden oluşan 'Divan' isimli iki önemli eseri bulunuyor. Yunus Emre'nin 'Risaletü'n-Nushiyye' adlı mesnevi tarzında kaleme aldığı eseri dini ve tasavvufi öğütleri, diğer eseri 'Divan'ı ise henüz hayattayken Anadolu'da dilden dile dolaşmaya başlayan şiirleri içerdi. Eskiden beri halk arasında çok fazla okunduğu için Yunus Divanı'nın eski nüshalarına rastlanmamaktaydı. Hayattayken dahi dilden dile dolaşan Yunus'un Divanı'nında yer alan ilahiler, asırlar boyunca Anadolu'dan Balkanlar'a kadar Türk- İslam kültürünün ortak bir sesi haline geldi. Bir aşk eri; Yunus Emre Yunus, nasihatlerini içeren Risaletü'n-Nushiyye eserinde ise 'vahdet-i vücud' felsefesini konu edindi. Bu felsefe Yunus'un ağzından kuru kavramlar halinde değil, yaşayan, duyulan bir 'hakikat' şeklinde tecelli etti. . Uzun yıllar boyunca büyük sanatkarların elinde işlene işlene derin bir kudrete sahip olan Farsça ile Mevlana nasıl vahdeti vücud felsefesini en kuvvetli biçimde ifade ettiyse Yunus da sade Türkçe ve hece vezni ile aynı kudret ve kabiliyeti gösterdi. Şiirlerinin ışığında Hak aşığı Yunus Emre Yunus Emre'nin sanatı tamamıyla milli bir bir sanattı. Sanatına bu dokuyu veren unsurlar arasında Anadolu'da yaygınlaşmaya başlayan sufi felsefesi ve milli vezin olan heceyi kullanması yer almaktaydı. Bu iki unsur Yunus'un şahsiyetiyle birleşince ortaya yepyeni bir sanat ortaya çıkardı. Yunus'un şahsi imzasını taşıyan bu milli sanat şeklinin özellikleri Fuat Köprülü'ye göre, 'samimiyet, dilde basit ve sade söyleyiş ve açıklıktı.' Bu sebeple Yunus'u okuyanlar karşılarında sade, masum, ruhu şefkat dolu bir dervişin, Yaratıcı'ya, kainata ve insana dair terennümlerini bulmaktaydı. Tasavvuf felsefesi, metafizik gibi derin ve zor konular Yunus'un kaleminde hayret verici bir açıklık ve basitliğe kavuştu. Sanatındaki bu kudretlerinden dolayı sufiyane şiirleri Anadolu'da süratle yayıldı ve az zamanda birçok takipçisi yetişti. 15.yüzyıla kadar İran tasavvuf edebiyatının güçlü tesiri altında kalan Anadolu edebiyatı bir taraftan Mevlana, Sultan Veled, Attar, Senai, Sadi gibi isimlerin başarısıyla İran edebiyatının büyüsüne kapılırken diğer taraftan da Yunus'un sufi kişiliği ile canlandırdığı milli edebiyat tarzına yöneliyordu. Orta Asya'da Ahmed Yesevi ve dervişlerinin hikmetleriyle başlayan çığırı Anadolu'da devam ettiren Yunus, sufi kaynağı milli bir çehreye büründürdü. Böylece İran merkezli klasik sufi terminolojisini Türkçeleştirdi. Yunus Emre, kendine özgü tarzıyla edebiyatımızda haleflerine önemli katkılar sundu. Fakat buna rağmen Divan şairlerinin ve Âşık Çelebi Tezkiresi dışındaki şuara tezkirelerinin Yûnus'u hiç anmamaları üzerinde durulması gereken bir konu ve cevap bulunması gereken bir sorudur. XVI. yüzyıl tezkirecilerinden Âşık Çelebi ise yalnızca Yûnus'un 'kullâb-ı cezbe ile âlem-i mülkten cenâb-ı melekûta çekilmiş, âlemin insân-ı kâmil ve ferîdlerinden' olduğunu kaydetmiş, ardından onun ümmîliğine işaret ederek hal diliyle şiir söylediğini belirtmişti. (Meşâirü'ş-şuarâ, II, 689). Yunus hakkında ciddi araştırmalar yapan Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar isimli çalışmasında bu konuyu ele aldı. Köprülü'ye göre eski dönemlerde divan edebiyatçıları ile halk edebiyatçılarının tasnifinde büyük bir ayrım vardı. Lâ-dinî mevzularla meşgul olan san'atkârlarla, ilhamını dinden ve tasavvuftan alan sanatkârları birbirinden kuvvetle ayırdığı için, Yûnus, mutasavvıflarca büyük bir şair olarak tanındı. İran şairlerinin sanat anlayışını düstur edinen bazı divan şairleri, bu anlayışta biraz küçümseme bulmuştu. Birçok tezkirecinin ondan mutasavvıf sıfatıyla bile bahsetmemeleri de, eski şairlerin Yunus hakkında pek iyi fikirler beslemediğini gösteren bir kanıttı. Prof. Dr. İsmail Ünver Kanat Dergisi'nde yayımlanan Yunus Emre Üzerine başlıklı yazısında bu anlayışın arkasında yatan başka sebepler de olabileceğinin altını çizer. Ünver'e göre Yûnus'un iki şiirinin zikir sırasında okunmasıyla ilgili olarak Ebussûd Efendi'den fetva isteyen soru ve Şeyhülislâm'ın bu konudaki olumsuz cevabının Yunus'un divan şairlerince ötelenmesine sebep olabileceğini düşünür. Sen bir ulu sultânsın cânlar içinde cânsın Yunus'un bu dizeleri o dönemde 'küfür' olarak algılanmıştı. Ünver bu sebeple divan şairlerinin şiirlerini okumuş ve Yunus'tan etkilenmiş olsalar bile genellikle medrese eğitimi almış ve yine çoğunlukla devlet görevinde bulunan şairlerin, 'küfür'le itham edilen Yunus'un adını anmalarının elbette zor olacağını bildirir. Oysa çağları aşıp günümüze ulaşan bu dizeler, bir mutasavvıf şairin, bir Hak âşığının Allah sevgisini ve ona bütün varlığıyla teslim olmayı anlatan çok içten ve sade bir dille ifade eden dizelerden ibarettir.

Yunus Emre şair tezkirelerinde neden yer almadı?

YUNUS EMRE KİMDİR?